Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Epitafium spalonym w Oświęcimiu Kajetana Sosnowskiego to jeden z najwcześniejszych obrazów artysty w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi i dość wczesny w całym jego dojrzałym dorobku malarskim. Należy do cyklu prac zatytułowanych Epitafia, który powstał pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku.

W centrum widać odrealnioną sylwetkę ludzką, otoczoną mgławicową, świetlistą chmurą, przypominającą barwą tę realną, utworzoną z zawieszonych w powietrzu drobinek wody. Być może to mgła lub podobna do niej chmura dymu? Popiołu?

Praca malowana jest wielowarstwowo, wcześniejsze warstwy widoczne są przez powłokę uznaną przez artystę za ostateczną, wzmacniając tym wizualny efekt prześwitywania - jak przez mgłę.

Równocześnie powstawały także inne prace o zbliżonej do tego płótna technice i o podobnej mgławicowo-świetlistej kolorystyce, jednak w ich przypadku poszukiwania artysty skupione były bardziej na materialnej konstrukcji obrazu i doświadczeniach dotyczących przyjmowanego i odbitego od powierzchni światła, niż na jego emocjonalnych odniesieniach. To może sugerować drugi człon tytułu, wskazując prawdopodobnie na rodzaj rozwiązania technologicznego, zastosowanego w tym obrazie. Wiadomo bowiem, że kluczową rolę w twórczości artysty odgrywał eksperyment,  którego przykładem mogą być tworzone od 1972 roku "obrazy chemiczne" (Metalepseis). Użyte do ich namalowania materiały wchodziły ze sobą w reakcję chemiczną, której efekt był nieprzewidywalny i zmieniał pracę w rodzaj pola doświadczalnego.

Cały cykl obrazów, w których pojawiają się mgławicowe formy jest rodzajem punktu granicznego. Znajdują się one na styku mimesis (naśladowania rzeczywistości) i abstrakcji, dla Kajetana Sosnowskiego to także zerwanie z emocjonalnym przekazem dzieła na rzecz eksperymentów z materią obrazu i fascynacją światłem. Ta ostatnia najwyraźniej widoczna jest w jednym z ostatnich jego cykli obrazów, „obrazach szytych”, których kilka przykładów znajduje się w kolekcji Muzeum Sztuki.

Anna Saciuk-Gąsowska

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.