Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Sutkus był jednym z nielicznych niezależnych litewskich dokumentalistów w czasie, kiedy Litwa była republiką radziecką. Artysta robił fotoreportaże dla dzienników i czasopism dla kobiet. Wpłynęło to na socjologiczno-dokumentalne metody pracy. W obszernym cyklu czarno-białych fotografii „Ludzie Litwy” przedstawiał codzienne życie zwykłych mieszkańców kraju. Wybrane prace to sceny rodzajowe, jednocześnie intymne portrety członków rodziny artysty. Sutkus utrwala w nich obraz litewskiej prowincji.

Zespół fotografii Antanasa Sutkusa z końca lat 60 i lat 70. XX wieku, zapowiada lub pochodzi z serii Ludzie Litwy [Lietuvos žmonės]. Ludzie Litwy to cykl zapoczątkowany przez artystę w 1976 roku - w czasie, kiedy Litwa była jedną z republik Związku Radzieckiego. Stanowi niejako credo twórczości artystycznej Antanasa Sutkusa. 

Były to czarno-białe fotografie przedstawiające codzienne życie zwykłych Litwinów, a zarazem wszechobecny wizerunek idealnego robotnika i kołchoźnika prezentowany przez sowiecką propagandę.

Fotografie Antanasa Sutkusa z zespołu w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi to sceny rodzajowe i portrety ludzi żyjących na litewskiej wsi. Cześć z nich to zdjęcia członków rodziny artysty. Jest to wizerunek świata, który fotograf znał i z którego pochodzi - urodził się we wsi Kluoniškiai, gdzie powstało zdjęcie wychowujących go dziadków. Z kolei widoczna na jednym z portretów Ciotka Elena podarowała jego rodzinie połowę swojego domu we wsi Salakas. Ta miejscowość z kolei to tło dla dwóch innych zdjęć. 

Sutkus fotografuje ludzi i otoczenie litewskiej wsi z realizmem, ale i sentymentem. To świat trochę idealny, prezentujący „zamrożone” wspomnienia szczęśliwego dzieciństwa i młodości. Jak wspomina sam artysta: „Nasza rodzina spędzała tam [w Salakas] całe lato. Siadałem na swoim podwórku twarzą do ulicy, a miejscowi przechodzili obok; czasami zatrzymywali się, czasami nie. […] Tych lat nie można przywrócić. Nawet moje zdjęcia były inne. Tam byliśmy razem, cała moja rodzina”. Artysta podgląda otoczenie, dokumentuje codzienność współczesnej sobie Litwy, ale jednocześnie utrwala środowisko i miejsca, które przemijają. Pomimo nostalgicznego wyrazu niektórych prac, jednocześnie mają one silne piętno autentyczności. Sam Sutkus pisał: „Pochodzę z litewskiej wioski, może to jest powód, dla którego tak dobrze znam prostych ludzi, dlaczego są mi tak bliscy.”

W tym kontekście jego prace można porównać do osiągnięć polskich fotografików, jak Zofia Rydet, jednak fakt, iż często portretowane przez Sutkusa osoby, to ludzie, których artysta znał osobiście, a także, że obrazuje on litewską wieś niejako „od wewnątrz”, jako ten kto tam żył, wychował się i który ją rozumie, sprawia, że zdjęcia wymykają się „klasycznemu” portretowi etnograficznemu. Nie są czysto reportażowym zapisem rzeczywistości, a czułym obrazem innego świata, portretami narodu ukrytego pod reżimem sowieckim, jako jedna z republik ZSRR. Jak pisał sam Sutkus: „Wszystkie te zdjęcia zostały zrobione w małych wioskach wiejskich, gdzie ludzie wciąż pielęgnują litewskie tradycje i ducha”. 

Zespół fotografii został oferowany przez Antanasa Sutkusa do Muzeum już w 1988 roku prawdopodobnie w związku z wystawą współczesnej fotografii litewskiej, „Pamięć i intuicja" (1990).

Paulina Kurc-Maj