Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Prababka" to rzeźba wykonana w technice asamblażu - odlew z wkomponowanymi w niego metalowymi i żeliwnymi elementami. Kompozycja przedstawia postać na wózku – tytułową prababkę o mocno zdeformowanym, bezwładnym, obfitym ciele. Jej sylwetka przywołuje skojarzenia ze słynną figurką „Wenus z Willendorfu", pochodzącą z epoki paleolitu. Forma, celowo lub nieintencjonalnie, nawiązuje więc w pewnym sensie do prababki wszystkich kobiecych przedstawień. Postać jest „skorodowana”, z tyłu, jak ze starego mebla, wystają z jej placów pordzewiałe sprężyny, a ciało przemienia się w bezkształtną masę, która tylko przez tytuł budzi skojarzenia z figurą ludzką. Analogia z pochodzącą z podobnego okresu rzeźbą „Niobe" (1961) może sugerować, że autor chciał ukazać formę oddającą ból, cierpienie i skamienienie ciała doświadczonego życiem. W „Niobe" symbolizuje je ogień, który spala i zostawia pogorzelisko. Niektóre interpretacje jak ta brytyjskiego krytyka David’a Crowley’a, idą jednak jeszcze dalej sugerując wręcz, że ciało przybiera w „Prababce" formę samego tłuszczu, błota czy nawet kału. Jak pisze: „postać osuwająca się na zepsutym wózku inwalidzkim, bardziej przypomina odchody niż postać kobiecą.” ( „Sztuka odpadów", w: „Wokół Zakopanego i sztuki Władysława Hasiora", materiały z Konferencji Tatrzańskiej, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2015). W tym kontekście praca Hasiora ukazuje rozkład, a schyłek życia przedstawiony zostaje od strony fizjologii i surowej cielesności pozbawionej zewnętrznej powłoki. Artysta pozbawia nas złudzeń, nie tworzy apoteozy pięknego ciała, ale brutalnie zagłębia się w jego wnętrze i konstrukcję. Ukazuje postać „zapadającą się” w materię, co było częstym motywem jego wczesnych prac, w których poruszał zagadnienie przemijania i jego nieodwracalności. Jest to obraz ciała na granicy śmierci, schyłku i rozpadu. Wózek, na którym siedzi kobieta to także zdezelowany i nie spełniający już swojej funkcji odpad, który wrasta w postać, a połamane koła przebijają ją szprychami. Jak w „Małym słowniku symboli wizualnych Hasiora" wskazuje Maria Anna Potocka, w pracach artysty elementy metalowe odnoszą się zwykle do zagadnień zagmatwania i zużycia, zaś koło, najczęściej od wózka, symbolizuje „toczący się los, mechanizm, nad którym nie panujemy i który czasami staje się naszym oprawcą.” ( „Władysław Hasior. Europejski Rauschenberg?", Kraków 2014). Wyglądającą niczym postać z koszmarnego snu „Prababkę", jak wiele innych realizacji artysty, możemy postrzegać przez pryzmat tego, do czego się odnosi. Jest to zarówno osoba, jak i pojęcie czyli starość, cierpienie czy śmierć.

Dorota Stolarska-Kultys

„Prababka" to odlew, w który wkomponowane zostały metalowe elementy. Kompozycja przedstawia postać na wózku. Jest to tytułowa prababka. Przypomina trochę pozbawioną kształtu masę. Jest wykonana ze starego, popękanego materiału. Władysław Hasior ukazuje rozkład związany ze starością i śmiercią.

Władysław Hasior był rzeźbiarzem. Wykonywał rzeźby ze znalezionych przedmiotów. Były zepsute, połamane. Ludzie wyrzucali je na śmieci. Rzeźba zatytułowana „Prababka” wykonana została z żeliwa. Żeliwo wygląda jak czarna skała.  Powstaje ze stopionych razem żelaza i węgla. Artysta znalazł wyrzucony kawałek żeliwa, który przypominał mu postać siedzącej kobiety. Z powyginanych drutów wykonał mały wózek inwalidzki. Posadził na nim kawałek żeliwa przypominający kobietę.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Władysław Hasior

Tytuł: „Prababka”

Rok powstania: 1960

Wymiary: wysokość 39 cm, szerokość 23 cm,  głębokość 28 cm

Technika: odlew żeliwny

Praca Władysława Hasiora „Prababka” to rzeźba przedstawiająca. Artysta kontrastuje w niej dwa materiały: czarną, tłustą masę żeliwa oraz metalowe, złotawe pręty.

Czarna, tłusta masa żeliwa ukształtowana jest zgrubnie w postać antropomorficzną. To lekko zwężający się ku górze nieregularny walec, o wysokości przedramienia dorosłej osoby. Ma szeroką podstawę, do 1/3 wysokości, oraz dwa zgrubieniach w połowie i w 1/3 od góry. Ścięty szpic walca jest zakończony półkulą. Jeśli dostrzec tam zarys twarzy o okrągłych, wyłupiastych oczach, to zgrubienia stają się kołnierzem i założonymi rękami lub biustem, a podstawa – rozkloszowaną spódnicą. Konsystencja i barwa figury przywodzi na myśl ekskrementy.

Podstawę antropomorficznej figury przebija metalowa oś, od której odchodzą druciane szprychy kół i ich obręcze z blaszanego prętu. Elementy te wystają wprost z czarnej masy, są pokrzywione i popękane. Z przodu łączy je pogięty złoty drut. W jednej czwartej wysokości figury, po drugiej stronie domniemanych oczu, znajduje się złoty pręt, wygięty w nierówny łuk. Łączy dwie strony antropomorficznego kształtu. Praca przypomina rzeźbiarski szkic postaci ludzkiej wrośniętej w wózek.

Leszek Karczewski, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN