Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Budowa świata" to dużych rozmiarów barwna odbitka graficzna wykonana na specjalnie w tym celu przygotowanym papierze. Kompozycja podzielona została w poziomie linią horyzontu umieszczoną na około jednej trzeciej wysokości na czarną ziemię i niebo w różnych odcieniach ciemnego błękitu i zieleni. Na dole z ziemi wyrasta fabryka przypominająca świątynię ze strzelistą wieżą-kominem. Po jej obu stronach znajdują się stworzenia o ludzko-ptasich kształtach w strojach charakterystycznych dla Gwardii Szwajcarskiej. Powyżej kołuje biały samolot, nad którym umieszczone zostały trzy ujęte z profilu popiersia. Ich oblicza są ukryte pod bandażami, ale dobrze rozpoznawalne. To Marx, Engels i Lenin. Nad nimi, na samej górze pracy na tle nieba unosi się czerwony pies mający na tułowiu oko opatrzności, w religii katolickiej symbolizujące Boga. Kompozycja jest wykonana w technice akwatinty z akwafortą, jednak przypomina bardziej malarskie płótno, nawiązując swą formą oraz schematem ikonograficznym do obrazów religijnych. Jacek Sroka odnosi się w swoich pracach do otaczającego go świata i ludzkiej kondycji, zagadnień społeczno-politycznych, a także tematów uniwersalnych takich jak miłość, śmierć, piękno, lęk przed przyszłością czy ból istnienia. By o tym opowiadać posługuje się alegorią i licznymi symbolicznymi znaczeniami oraz niejednokrotnie groteską. „Budowa świata" to obraz, którego charakter jest na pozór afirmacyjny, jednak w rzeczywistości ukazane w nim wartości zostają odwrócone, a celem kompozycji jest skłonienie widza do namysłu. Każdy element ma znaczenie alegoryczne. Postaci zwierzęce przyjmujące kształt nieprzyjemnych stworów czy bestii, wskazują na zwierzęce instynkty tkwiące w ludzkiej naturze. Samolot symbolizuje zaś fetyszystyczny stosunek do świata techniki, który artysta poddaje krytyce jako niebezpieczną pułapkę komfortu mogącego prowadzić do odczłowieczenia. Sroka konfrontuje się także z tematem kościoła i władzy, wiążąc je często z niesprawiedliwością i przymusem. Na opresyjny charakter systemu wskazują trzy popiersia ojców-założycieli komunizmu, ubrane zaś w stroje przypominające mundury Gwardii Szwajcarskiej stworzenia mogą być odczytywane jako sugestia wypaczenia religii i jej roli w życiu człowieka.

Choć twórczość artysty wymyka się zaszufladkowaniu, dostrzec w niej można nawiązania do niemieckich ekspresjonistów takich jak George Grosz czy Max Beckmann, twórców włoskiej transawangardy czy ruchu „Nowych dzikich”, który rozwijał się w Europie w latach 80. W jego pracach pobrzmiewają też wpływy symbolizmu Witolda Wojtkiewicza czy demonicznej twórczości Witkacego.

„Budowa świata" to duża barwna grafika na papierze. Kompozycja podzielona jest na dwie części. U dołu znajduje się czarna ziemia. U góry niebo. Z ziemi wyrasta fabryka z wysokim kominem. Przypomina świątynię. Po jej obu stronach znajdują się dziwne stwory. Trochę przypominają ptaki, a trochę ludzi. Powyżej umieszczony został biały samolot. Nad nim znajdują się trzy twarze. Są ukryte pod bandażami. Nad nimi, na samej górze pracy unosi się czerwony pies. Ma na sobie symbol oka. W religii katolickiej oznacza ono Boga. Kompozycja nawiązuje do obrazów religijnych. Jednak jest w niej pewna ironia. Jacek Sroka posługuje się symbolami by opowiadać o świecie i kondycji ludzkiej.

Dorota Stolarska-Kultys

Jacek Sroka tworzył grafiki, malował również obrazy. Grafiki drukuje się albo odbija na papierze. Obrazy maluje się farbami na płótnie. Grafiki i obrazy Jacka Sroki są do siebie podobne. Są bardzo kolorowe. Namalowanych jest dużo różnych rzeczy. Grafika „Budowa świata” opowiada w skrócie, w jaki sposób zbudowany jest świat. Opowiada, z jakich składa się elementów. Na obrazie widzimy przyrodę: niebo i ziemię, zieleń roślin. Zwierzęta, czyli ptaki i psa. Na obrazie widzimy też rzeczy stworzone przez ludzi. Jest to fontanna z wodą, sztandar. Na niebie leci samolot. Artysta mówi nam, że świat składa się z dwóch części. Jedną jest przyroda. Drugą częścią są rzeczy stworzone przez człowieka.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Jacek Sroka

Tytuł: „Budowa świata”

Wymiary: bez passe-partout - wysokość 170 cm, szerokość 99 cm, z passe-partout - wysokość 190 cm, szerokość 122 cm

Technika: akwaforta z akwatintą na papierze

Rok powstania: 1992

Praca Jacka Sroki to pionowa prostokątna barwna odbitka graficzna. Akwaforta i akwatinta to techniki druku wklęsłego, polegające na odbijaniu odbitek z metalowych płyt, w których za pomocą kwasu wytrawiony jest rysunek. W wytrawione wgłębienia wcierana jest farba drukarska, która pod naciskiem pracy przekazywana jest na papier. W akwaforcie trawione są linie, w akwatincie - powierzchnie.

„Budowa świata” to praca przedstawiająca o charakterze surrealistycznym. Przedstawione formy można nazwać i określić, ale razem budują nierealny świat, za którym próżno rozglądać się dookoła. Spotkamy go tylko w marzeniu sennym lub w wyobraźni artysty przelanej w wizualne dzieło.

Kompozycja podzielona jest linią horyzontu na dwie nierówne części – zajmujące dwie trzecie wysokości pracy niebo w kolorze ultramaryny i czarno brunatną ziemię o wysokości jednej trzeciej.  Dolna część odbitki jest symetryczna. Tworzą ją dwie ptakopodobne istoty w paski, zwrócone twarzami do centrum oraz stanowiąca oś symetrii kolumna na czworokątnym postumencie. Jajowate, człowiecze głowy istot sięgają połowy wysokości pracy. Twarze przypominają maski, mają długie nosy, wydęte wargi, oczy z wzniesionymi ku górze kącikami. Głowy nie mają uszu, ani włosów.  Ich torsy to krępe półkola, spod których wyprowadzone są długie podbrzusza z ogonami, które wychodzą na zewnątrz poza kadr pracy. Lewy stwór ma ciało pokryte pionowymi żółtymi i fioletowymi pasami, prawego zdobią naprzemienne pasy żółte i czerwone.  Istoty stoją na smukłych ptasich nogach zakończonych pazurami – czterema ten po prawej, trzema osobnik po lewej. Ich uda są fioletowe i czerwone, zgodnie z kolorystyką pasków, podudzia i pazury – u obu żółte.  Z półkolistych barków wyrastają małe, nieproporcjonalne fioletowe skrzydełka, które wznoszą się do góry, okalając głowy. Horyzont przechodzi przez podbrzusza stworzeń.

Pomiędzy istotami, w centrum kompozycji, znajduje się niewielka szara kolumna na czterobocznym postumencie, na który spoglądamy od strony narożnika. Pomnik jest usytuowany pomiędzy podbrzuszami i nogami pasiastych postaci. Czubek kolumny wystaje ponad linię horyzontu i na tle nieba okala go półkolista żółta łuna. Ponad nimbem znajduje się biały samolot skierowany w lewo a jeszcze wyżej - zielony poziomy prostokąt z profilowym ujęciem trzech kulisowo nachodzących na siebie mężczyzn. Są oni widoczni w popiersiu, ich twarze są białe, na ramionach mają czarne stroje. Kształt samolotu mieści się między czołami pasiastych stworzeń. Potrójny portret ma szerokość samolotu. Kompozycje wieńczy u góry czerwony profil psa zwróconego w lewo. Zajmuje niemal całą szerokość pracy. Zwierzę ma podłużny, obły korpus, krępą szyję zakończoną łbem ze spiczastym nosem. Łapy są chude, krótkie, tułów kończy krótki, zadarty ogon. Na głowie i karku ciało jest rozjaśnione żółtą smugą. Po prawej stronie, przy ogonie, korpus psa przepasany jest niebieską szeroką opaską z czarnym rysunkiem trójkąta  zawierającym oko.

Praca sygnowana jest na białym passe – partout ołówkiem. Po lewej znajduje się tytuł: „BUDOWA ŚWIATA”, w środku kolejność odbitki: „8/30”  i po prawej sygnatura: „SROKA 1992”.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN