Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Fotografie należą do najbardziej rozpoznawalnej w twórczości Janusza Leśniaka grupy prac, zwanych „leśniakami”, stanowiących zapis obecności cienia uchwyconego w momencie fotografowania. Od drugiej połowy lat 80. artysta jest konsekwentnie skupiony tylko i wyłącznie na tym temacie. Prezentowany zbiór to prace wykonane w czerni i bieli, Leśniak sięga jednak również po kolor, a obszerna reprezentacja wykonanych przez niego fotografii barwnych również znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi.

Prace cechuje wyjątkowe wyrafinowanie pod względem estetycznym, harmonia i oszczędna forma. Autor komponuje rzeczywistość z subtelnych kształtów, plam światła i cienia, wyciszającej pustki. Z jednej strony analizuje estetyczne właściwości fotografii, z drugiej wchodzi w bardziej filozoficzne rozważania dotyczące kondycji ludzkiej, relacji człowieka z przyrodą i życia. Obrazy przesycone są subiektywizmem, stanowią bezpośrednią, poetycką rejestrację rzeczywistości, w którą autor z uwagą się wsłuchuje. To wizualizacja świata jego myśli i emocji, fotografia, która umożliwia, jak sam mówił, dotarcie do własnego „krajobrazu wewnętrznego”. Mimo że obecność cienia-autora mogłaby to sugerować, Leśniak nie zawłaszcza przestrzeni, ale ją przeżywa. To zapis wspomnień, marzeń, przeżyć, zapachów i dźwięków. Zarys sylwetki autora zaświadcza o jego obecności, jednak nie jest to autoprezentacja znana z autoportretów, a jedynie nieoczywisty ślad lokujący się na pograniczu tego, co realne i nierealne, trwałe i ulotne. Jego obecność wchodzi w relację z fotografowaną rzeczywistością i nadaje jej nowy sens.

Fotografia przedstawia drewnianą furtkę otoczoną roślinnością. Na jej otwartych drzwiach rysuje się cień postaci trzymającej aparat. Zdjęcie jest mocno skontrastowane, a drzwi stanowią najjaśniejsza część kompozycji. Ich prostokątny kształt jest jakby „wycięty” z tła ginących w mroku zarośli. Furtka oddziela dwa światy – uporządkowaną spokojną przestrzeń ogrodu i znajdujące się na zewnątrz wszechogarniające królestwo dzikiej przyrody. To miejsce graniczne korespondujące z niejednoznacznym statusem cienia, który świadczy zarazem o obecności, jak i nieobecności autora.

Fotografie należą do grupy najlepiej znanych prac Janusza Leśniaka. Ich tematem jest cień autora. Artysta robi mu zdjęcia w rożnych miejscach. Fotografie są czarno-białe. Autor posługuje się światłem i cieniem. Zdjęcia są bardzo oszczędne i estetyczne. Cień autora nie pojawia się przez przypadek. Jego obecność ma skłaniać do namysłu nad życiem.

Fotografia przedstawia drewnianą furtkę. Otacza ją roślinność. Na otwartych drzwiach widać cień postaci. To autor. Wykonał zdjęcie na granicy ogrodu i dzikiej przyrody.

Dorota Stolarska-Kultys

Janusz Leśniak fotografuje siebie samego w momencie fotografowania krajobrazu. Jest na fotografii jako cień. Cień ma potargane włosy. Cień ma zgięte w łokciach ręce. Najpewniej trzyma w rękach aparat fotograficzny.

Artysta w fotografowanym pejzażu stara się uchwycić swój cień. Zostawia w ten sposób swój ślad. Fotografowany krajobraz staje się własnością artysty. Cień uobecnia artystę na zdjęciu. To właśnie ja - Janusz Leśniak - zrobiłem to zdjęcie. Artysta pokazuje grę światła i cienia.

Starannie komponuje swoje zdjęcia. Przeżywa emocjonalnie swoje obserwacje przyrody. Poszukuje z aparatem w ręku swojego „tajemniczego ogrodu”.

Artysta tworzył swój cykl czarno-białych fotografii z własnym cieniem w drugiej połowie lat 80. Nie nadawał im tytułu. Nazywał je „leśniakami”.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.        

Autor: Janusz Leśniak

Tytuł: „Bez tytułu”

Wymiary: wysokość 20,8 cm,  szerokość 20,8 cm

Technika: fotografia czarno biała na papierze

Rok powstania: 1991

Cykl fotografii Janusza Leśniaka to czarno białe odbitki o formacie zbliżonym do kwadratu. W kadrach zdjęć robionych w plenerze artysta chwyta swój cień, który rysuje słońce świecące zza jego pleców. Fotografie w tym cyklu zostały wykonane w różnych lokacjach, co sprawia, że cień autora uzyskuje różnorakie tło. Jest to mur, ściana domu, głazy, drzewa, żywopłoty, drewniany budynek, ulica.

Jedno ze zdjęć zostało zrobione przy drewnianym parkanie. Kompozycję można podzielić na cztery pionowe pasy nierównej szerokości. Dwa po lewej są węższe, dwa po prawej – szersze. Pierwszy pas od lewej strony to biegnący przez całą wysokość zdjęcia drewniany parkan złożony z pionowych desek. Na pas widoczny w kadrze składają się cztery deski i metalowy rant. W górnej części tego pasu, w lewym górnym narożniku zdjęcia jest ujęta ciemna kwadratowa tabliczka z białym numerem adresowym – 13. Kolejny pionowy pas to prześwit otwartej furtki. W świetle bramki widać trawę i drzewa oraz wąski pasek nieba. Trzeci pas to połać otwartej do wewnątrz drewnianej furtki z metalową klamką. Furtka to jednolite drewniane drzwi złożone, podobnie jak płot, z siedmiu pionowych desek. Obrys drzwi to ciemna metalowa rama. Na tle drzwi rysuje się cień fotografującej osoby. Głowa o bujnej fryzurze znajduje się na wysokości klamki, poniżej widać ramiona i ręce ze zgiętymi łokciami, w których prawdopodobnie postać trzyma aparat fotograficzny. Dolna krawędź zdjęcia przecina cień poniżej linii bioder. Górna część furtki jest zalana jasnym światłem, jest tam rzucony cień gałęzi z liśćmi. Czwarty pas to drzewa, zarośla i gęste krzaki.

Fotografie te należą do najbardziej rozpoznawalnej w twórczości Janusza Leśniaka grupy prac, zwanych „leśniakami”, stanowiących zapis obecności cienia uchwyconego w momencie fotografowania. Od drugiej połowy lat 80. artysta jest konsekwentnie skupiony tylko i wyłącznie na tym temacie. Prezentowany zbiór to prace wykonane w czerni i bieli, Leśniak sięga jednak również po kolor, a obszerna reprezentacja wykonanych przez niego fotografii barwnych również znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN