Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Telewizor powiatowy" to obiekt przestrzenny składający się z żelaznej etażerki przykrytej serwetą, na której stoi „telewizor” w drewnianej obudowie. W pomalowane na czarno pudło wmontowana została deska sedesowa otoczona metalową ramką w kształcie ekranu i metalowymi różami, jakich używa się do dekoracji pogrzebowych. W otworze deski znajduje się podświetlona od tyłu kolorowa klisza z wizerunkiem koni. Za nią umieszczony został wiatraczek sugerujący ich ruch. Na zewnętrznej stronie klapy sedesowej przymocowany jest trumienny krucyfiks. Wokół „telewizora” oraz na dolnej półce etażerki Władysław Hasior poustawiał drobne bibeloty, m.in.: plastykowe kwiaty, gipsowe zwierzątka i salaterkę z biżuterią. W pracy, podobnie jak w całej twórczości artysty, istotną rolę odgrywają zwykłe, codzienne przedmioty. Fascynują go zwłaszcza jarmarczne obiekty wpisujące się w popularny „ludowy” gust, jak zepsute zabawki, sztuczne kwiaty, koronkowe serwetki, stare sreberka po słodyczach czy dewocjonalia. Hasior przypisuje im liczne znaczenia i emocje, a włączone do jego kompozycji zyskują często formę silnie symboliczną i metaforyczną. W pracach artysty przegląda się prowincja, ze swoją ludową kulturą, odpustową estetyką i religijnością. Hasior zwraca jednak uwagę, że nie jest to już ta naiwna ludowość kojarząca się drewnianym rękodziełem, ale jej nowy rodzaj, będący efektem powojennej transformacji oraz zderzenia wartości i gustów kształtowanych przez tradycję i religijność z dobrami, które przyniosła socjalistyczna modernizacja. Ukazuje dobrze zachowaną prowincjonalną estetykę, w którą wkroczyły „nowe” przedmioty dostępne w sklepach i tanie, kiczowate ozdoby z odpustów. Mienią się one kolorami i tworzą kuriozalne relacje, jak ustawiony na serwecie telewizor, umajony niczym ołtarz plastykowymi kwiatami i strzeżony przez koślawą figurkę lwa. Ten symbol nowoczesności i dobrobytu zostaje w nieco ironiczny sposób zrównany w pracy Hasiora z deską sedesową, również postrzeganą wówczas na wsi jako przedmiot nobilitujący, ozdobioną metalową nagrobną dekoracją z ukrzyżowanym Chrystusem. Artysta określa tego rodzaju estetykę mianem „plastyki Polski powiatowej”. W swoich pracach, mimo ich groteskowego na pozór charakteru, nie wyśmiewa jednak owej prowincjonalnej naiwnej kultury, ale odnosi się do niej z pewnego rodzaju czułością i sentymentem.

Dorota Stolarska-Kultys

W twórczości Władysława Hasiora ważne miejsce zajmują przedmioty – artysta twierdził, że niosą one ze sobą wiele znaczeń, posiadają moc budzenia emocji, podsycania skojarzeń, przywoływania atmosfery.

Hasior wpisywał się w nurt sztuki pop. Niemal tak wcześnie jak Robert Rauschenberg i Edward Kienholz posługiwał się technikami montażu i asamblażu, polegającymi na włączaniu do prac zwyczajnych rzeczy wyjętych z codziennego życia. Gotowe przedmioty, uważane za przeciwieństwo dzieła sztuki, stawały się na mocy decyzji twórcy budulcem kompozycji artystycznej. Hasior sięgał po motywy ludowe, „drobnomieszczańskie”, popularny i wszechobecny kicz.

W pracy z 1965 r. telewizor, synonim nowoczesności, okazuje się połączeniem deski klozetowej z metalową nagrobną dekoracją, a iluzję poruszającego się obrazu wywołuje ukryty z tyłu wiatrak. Ironia nie jest tu jednak prześmiewcza. Kicz i prowincjonalizm w pracach Hasiora okazują się być czarujące, bezpretensjonalne i jednocześnie intrygujące.

Anna Nawrot (Cytat za: Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm, red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012, s. 658).

„Telewizor powiatowy" to obiekt składający się z żelaznego stojaka, na którym stoi „telewizor”. W jego obudowie umieszczona została deska z WC. Otacza ją metalowa ramka w kształcie ekranu. W otworze deski znajduje się kolorowa klisza. Są na niej konie. Jest podświetlona od tyłu. Z tyłu umieszczony został też wiatraczek, który tworzy wrażenie ruchu. Na zewnętrznej stronie klapy znajduje się krucyfiks. Wokół „telewizora” oraz na dolnej półce Władysław Hasior poustawiał drobne przedmioty. Są to m.in.: sztuczne kwiaty, figurki zwierząt i miska z biżuterią. W pracy istotną rolę odgrywają zwykłe, codzienne przedmioty. To cecha charakterystyczna całej twórczości artysty. Interesują go zwłaszcza te, które kojarzą się z jarmarkami. W pracy artysta zwraca uwagę na ludowe poczucie piękna. W Polsce po wojnie uległo ono przemianie. Do tradycyjnej kultury wkroczyły nowe przedmioty. Były wśród nich telewizor i tanie ozdoby z bazaru.

Władysław Hasior był rzeźbiarzem. Rzeźby wykonywał ze znalezionych przedmiotów. Wykorzystywał również zabawki. Kupował je na targowiskach. Dla wielu osób takie zabawki są brzydkie. Artysta tak nie uważał. Bardzo często umieszczał je w swoich rzeźbach. Rzeźba „Telewizor powiatowy” ma kilka elementów. Największy jest metalowy stelaż - jest stolikiem. Ma dwie półki. Na dolnej półce stoi na serwecie waza z różnymi małymi przedmiotami. Na górnej półce, na serwecie stoi nieprawdziwy telewizor. Pudło wykonane jest z sedesu. Ekran wykonany jest z pocztówki przedstawiającej konie na prerii. Dookoła nieprawdziwego telewizora stoi kilka przedmiotów. Są to figurki ludzi i zwierząt, i sztuczne kwiaty z plastiku.  

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Władysław Hasior

Tytuł: „Telewizor powiatowy"

Rok powstania: 1965

Technika: asamblaż

Materiały: metal, drewno, plastik, instalacja elektryczna

Wymiary: wysokość 204 cm, szerokość 60,5 cm, głębokość 41 cm

Praca Władysława Hasiora jest wieloelementowym asamblażem,

Ma postać stojącej witryny, wysokiej, wąskiej, pustej w środku; w jej górnej i dolnej części znajdują się instalacje.

Stojąca witryna, rusztowanie pracy, jest wykonana z metalowych kątowników i pomalowana na czarno. Jej górna część to płytki czarny drewniany kaseton, znajdujący się na wysokości wzroku patrzącej dorosłej osoby. Wspiera się on na czterech prostych nogach o kwadratowym przekroju. W dolnej części, tuż nad ziemią, zamonotowano surową pilśniową półkę.

Góra witryny zwieńczona jest zębami grabi ogrodowych, skierowanych ku górze. Pod nimi znajduje się pomalowany na czerwono daszek z lekko wygiętego arkusza sklejki szerokości oparcia krzesła.

Poniżej w tył płytkiego kasetonu wmontowano prostokątną ramę z blachy w srebrnym kolorze o zaokrąglonych brzegach i rogach. Spod niej widać ażurowe zdobienia. To kwiaty róż wykonane w technice metaloplastyki z blachy miedzianej.

Na tej podstawie zamontowano poziomo deskę klozetową z białego drewna. Jej dekiel jest otwarty w lewo. Metalowe zawiasy są osłonięte paskiem szarego, sztucznego futra. Miejsce miski ustępowej zajmuje komercyjna grafika, przedstawiające osiem koni. To kasztanowate dzikie mustangi na amerykańskiej prerii. Konie galopują ku obserwatorowi. W tle widnieją rdzawe Góry Skaliste, a nad nimi obłoki. Grafika wykonana jest w technice druku soczewkowego; ruch obserwatora daje złudzenie trójwymiarowości.

Bezpośrednio pod kasetonem znajduje się półka, ozdobiona pseudo-koronkową serwetką z białej gumy. Ustawiona na niej bibeloty. To gipsowa, lakierowana figurka ryczącego lwa o podpalanej sierści, blaszany czarny serwetnik z uchwytem w postaci sylwetki pin-up girl o karykaturalnie wąskiej talii, obita gipsowa atrapa kiści czerwonych czereśni z ogonkami i liśćmi, osadzona na czerwonej podstawie, oraz gipsowa lakierowana figurka siedzącego zająca, złoto-czarna. Po prawej stronie kasetonu przypięto dwie gałązki sztucznych, plastikowych kwiatów – floksów: białą i różową.

Na dolnej półce znajduje się niska owalna misa z przezroczystego szkła o morskim odcieniu. Na jej dnie umieszczono biżuterię w postaci plastikowych korali w różnych odcieniach niebieskiego oraz plastikową broszkę - tęczowego motyla.

Tytuł – „Telewizor powiatowy” – można odnieść zarówno do zawartej w dziele krytyki mass-mediów, zwłaszcza telewizji, jak i do małomiasteczkowej tradycji gromadzenia obdarzanych sentymentem przedmiotów.

Leszek Karczewski, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN