Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Umiejscowienie K-dronu w symetriach sześcianu" to wykonany z przezroczystego plexi obiekt przestrzenny złożony z czterech sześcianów (każdy o wymiarach 50 cm x 50 cm x 50 cm). W każdym z nich widoczne są ścianki symetrycznych podziałów wewnętrznych, w których ukryta jest niebieska forma K-dronu, w pełni ujawniająca się po ich odpowiednim złożeniu w sześciobok. K-dron to figura geometryczna – jedenastościenna bryła, którą Janusz Kapusta odkrył 11 stycznia 1985 roku. Przy czym, jak artysta sam zauważa, sformułowanie „odkrył” nie jest tu odpowiednie, albowiem figura ta raczej „wydarzyła mu się” gdzieś na styku sztuki i matematyki. Kapusta twierdzi, że kształt K-dronu istniał od zawsze na przecięciu linii przekątnych i tworzących siatki czterech, zestawionych ze sobą sześcianów, a on go jedynie dostrzegł. Bryła wyłoniła się z przypadku, stanowi finalne rozstrzygnięcie zagadnienia, które zainteresowało go, gdy podjął pracę nad rysunkami z cyklu „Plus minus nieskończoność", w których dążył do wizualnego ukazania nieskończoności. Prace z tej serii znalazły się w katalogu do wystawy przygotowanej przez artystę wraz z Andrzejem Czeczotem w Nowym Jorku w grudniu 1985 roku. Pierwszy jego nakład okazał się tak źle wykonany technicznie, że druk trzeba było powtórzyć, a Kapusta zabrał do domu tysiąc nieudanych egzemplarzy. Zamieszczone w katalogu rysunki zainspirowały go jednak do dalszych poszukiwań w obrębie tematu nieskończoności. Zauważył, jak sam wspominał, „że jeżeli obrazki <> zostaną odpowiednio przycięte, to powstanie intrygujący obraz kwadratu, w którym boki wpisanego kwadratu rozciągają się i zmierzają ku tajemniczej przestrzeni. Tej nocy wyciąłem kilkaset kwadratów wpisanych w kwadraty i spostrzegłem, że umożliwiają one zdumiewającą liczbę najróżniejszych układów” (J.Kapusta, „K-dron. Opatentowana nieskończoność", Warszawa 1995). Odkrytą w tej sposób figurę artysta nazwał K-dronem, od drugiego członu słowa „hedron” używanego w języku angielskim na określenie ściany w wielościanie i jedenastej litery angielskiego alfabetu, co stanowiło nawiązanie do jedenastu ścian bryły. W 1987 roku Kapusta opatentował nową figurę w Stanach Zjednoczonych, a później także w kilkunastu innych państwach.

Twórczość Janusza Kapusty wpisuje się w długi ciąg sztuki racjonalnej, post-konstruktywistycznej i konkretnej. Od momentu odkrycia K-dronu artysta poświęca wiele uwagi przede wszystkim bryle o jedenastu ścianach, ukazując ją w swoich pracach w najróżniejszych ujęciach i materiałach. Poszukuje dla niej różnych zastosowań nie tylko w sztuce, ale także na polu użytkowym. Figura może służyćna przykład jako wykładzina na fasadach budowli (w 1995 roku w Alias Studio w Hollywood powstały pierwsze K-dronowe bloki) lub zastąpiłglobus jako odwzorowanie powierzchni ziemi. Realizacja „Umiejscowienie K-dronu w symetriach sześcianu" poprzez zastosowanie modelu dwukolorowego i przezroczystego materiału pozwala na zaobserwowanie właściwości K-dronu, który, w odróżnieniu od innych brył, stanowi formę zarazem zewnętrzną jak i wewnętrzną.

Praca została podarowana Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio przez artystę.

„Umiejscowienie K-dronu w symetriach sześcianu" to obiekt zrobiony z przejrzystego plexi. Składa się z czterech sześcianów. W każdym z nich widać wewnętrzne podziały. W środku jest ukryta niebieska forma. To K-dron. Jest to figura, która ma jedenaście ścian. Janusz Kapusta odkrył ją 11 stycznia 1985 roku. Odkrycie to było wynikiem jego poszukiwań dotyczących nieskończoności. Jest to odkrycie, które łączy matematykę i sztukę. Artysta wykorzystuje tę formę w wielu swoich pracach. Używa w nich różnych materiałów.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Janusz Kapusta to rysownik, malarz, scenograf. W 1985 roku odkrył bryłę geometryczną. Zauważył ją podczas pracy nad innym plastyczno-matematycznym zagadnieniem. Nazwał tę  bryłę „K-DRONEM”. Bryła ma skomplikowany kształt. Jest połową sześcianu, ma jedenaście ścian. Składa się z takich figur jak kwadrat, romb, trójkąty, prostokąty.  Ponieważ bryła ma jedenaście ścian, Kapusta w nazwie użył litery „K” - jedenastej litery w alfabecie łacińskim. Bryłę „K-dron” możemy wykorzystać praktycznie. Zrobiono z niej pustaki. Pustak to blok z gliny, z gipsu lub betonu używany do budowy ścian. Wiele przedmiotów może mieć kształt „K-dronu”, np.  meble, zabawki, instrumenty muzyczne.

Opis dzieła:

Praca Janusza Kapusty to obiekt przestrzenny złożony z czterech sześcianów. Dwa na górze, dwa na dole. Każdy sześcian o wymiarach 50 cm, na 50 cm, na 50 cm. Sześciany wykonane są
przezroczystego materiału. Wewnątrz każdego sześcianu są przezroczyste ścianki. Dzięki ustawieniu sześcianów w blok oraz podzieleniu ich wnętrz, możemy zobaczyć jak wygląda K-dron. „K-dron” jest niebieski. 

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Kapusta

Tytuł: „Umiejscowienie K-dronu w symetriach sześcianu”

Rok powstania: 1995 - 1999

Tworzywo: pleksiglas

Wymiary: wysokość 100 cm, szerokość 100 cm, długość 50 cm

Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Praca Janusza Kapusty to obiekt przestrzenny złożony z czterech sześcianów. Każdy
o wymiarach 50 cm, na 50 cm, na 50 cm. Sześciany wykonane są z przezroczystego plexi. Każdy z sześcianów podzielono wewnątrz ściankami – również transparentnymi. Ścianki  przechodzą przez wszystkie osie symetrii. W ten sposób powstaje 48 czworościennych ostrosłupów. Tak podzielony sześcian ma w swoim środku punkt, w którym zbiegają się wszystkie wierzchołki ostrosłupów. Poprzez taki podział i zestawienie sześcianów – dwa na dole, dwa na górze -uwidacznia się wewnątrz forma „K-dronu”. W pracy została ona zaznaczona poprzez niebieski kolor ścianek pleksi.

„K-dron” to jedenastościenna struktura stanowiąca połowę sześcianu o dość skomplikowanym kształcie. Forma składa się z takich figur jak kwadrat, romb, trójkąty, prostokąty. Gdy formę położymy na kwadratowej ścianie figura przypomina siedzisko o zbiegających się do środa podłokietnikach. Poprzez zastosowany materiał oraz podziały światło odbija się w różnych kierunkach. Powoduje to wrażenie dodatkowego skomplikowania i złożenia struktury obiektu. Powstaje gra świateł i cieni.

Twórcą „K-dronu” jest sam Janusz Kapusta - rysownik, malarz, scenograf. Jego twórczość obejmuje zarówno grafikę, plakat, rysunek prasowy, ilustracje książkową, jak i scenografię teatralną oraz malarstwo. Nową figurę geometryczną odkrył w 1985 roku. Dwa lata później otrzymał na nią patent amerykański, a potem w kilkunastu państwach na świecie. W Nazwie pojawia się litera „K” ponieważ „K” jest 11 literą w alfabecie łacińskim. Końcówka „-hedron” oznacza natomiast ściany w nazwach brył. „K-dron” znalazł bardzo szerokie zastosowanie. Pierwszym, praktycznym, był pustak budowlany.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN