Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Pieta" to drzeworyt wykonany czarną farbą na cieniutkim jak bibułka papierze. Większą część kompozycji zajmuje postać siedzącej frontalnie Matki Boskiej, trzymającej na kolanach ciało Chrystusa zawinięte w pasiastą draperię. Prawą rękę Najświętszej Marii Panny całuje młody Jan Ewangelista. W tle widać nocny pejzaż. Wiktoria Goryńska odwołuje się tu do znanego wyobrażenia Matki Boskiej opłakującej syna po zdjęciu z krzyża. Dobrze zorientowana w tematyce religijnej artystka oprócz Marii umieściła w kompozycji postać Jana Ewangelisty, który według tradycji znajdował się w gronie siedmiu osób, które pozostały przy Jezusie. Przedstawienia ukazujące jedynie tę trójkę należą do rzdszych, Św. Jan znacznie częściej pojawia się razem z Marią Magdaleną. Nie jest to jednak motyw niespotykany, obecny jest m.in. w obrazach Giovanniego Belliniego, malarza włoskiego renesansu tworzącego przede wszystkim dużych rozmiarów kompozycje ołtarzowe. W świetle Ewangelii, Jana uważa się za najmłodszego z apostołów i szczególnie umiłowanego ucznia Chrystusa. Według tradycji chrześcijańskiej jest on patronem m.in., introligatorów, litografów i papierników. Być może właśnie dlatego Goryńska zdecydowała się go umieścić w swojej kompozycji. Po drugiej stronie Matki Boskiej, zaraz za opadająca ręką Jezusa, znajduje się oset. W Biblii symbolizuje on świat poza rajem, wspominany jest w kontekście przekleństwa i zniszczenia, uważany jest też za roślinę potępionych. W kulcie maryjnym pojawia się także inna jego odmiana – oset mleczny (ostropest plamisty), o liściach pokrytych plamami, które według podań powstać miały z mleka Maryi. Być może umieszczając w kompozycji tę właśnie roślinę Goryńska odwołuje się do tej drugiej, właściwej raczej dla ludowego katolicyzmu, symboliki.

W „Piecie" artystka stosuje właściwą dla siebie monumentalizację postaci. Buduje kontrasty w oparciu o duże czarne i białe płaszczyzny, nie unikając przy tym subtelnych roślinnych ornamentów. W grafice widoczne są nawiązania do tradycji drzeworytu angielskiego i stylistyki znanej z prac artystów z kręgu prerafaelitów. Goryńska, która dorastała w Anglii, już na wczesnym etapie życia zetknęła się z książkami ilustrowanymi w duchu ruchu Arts and Crafts, co niewątpliwie wywarło silny wpływ na estetykę jej prac. Pozwoliło jej to wytworzyć własny unikatowy styl i nie ulec zbyt silnemu wpływowi prymitywno-ludowej stylizacji Władysława Skoczylasa, w którego pracowni studiowała w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Od mistrza przejęła jedynie charakterystyczną formę „grzebienia” wzmacniającą wrażenie zrytmizowania kompozycji

Praca powstała w czasie, gdy artystka należała do Stowarzyszenia Artystów Grafików „Ryt", a w 1934 roku za drzeworyt „Pieta" Wiktoria Goryńska otrzymała złoty medal na wystawie „Madonna widziana przez kobietę" we Florencji.

„Pieta" to czarno-biała grafika. Została wykonana w technice drzeworytu na cieniutkim papierze. Większą część kompozycji zajmuje postać Matki Boskiej. Na jej kolanach leży ciało Chrystusa. Po prawej umieszczony został młody Jan Ewangelista. Całuje rękę Najświętszej Marii Panny. W tle widać nocny pejzaż. Wiktoria Goryńska odwołuje tu się do znanego wyobrażenia Matki Boskiej opłakującej syna po zdjęciu z krzyża. Według tradycji Jan Ewangelista był jedną z siedmiu osób, które były przy tym obecne. Był jednym z bliższych uczniów Jezusa.

W kompozycji artystka zderza ze sobą duże białe i czarne płaszczyzny. Niektóre elementy są duże i kanciaste. Goryńska stosuje też ozdobne detale. Są nimi np. rośliny. Na styl artystki wpływ miała angielska grafika książkowa z przełomu XIX i XX wieku.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artystce:

Wiktoria Goryńska była graficzką. Tworzyła prace o tematyce religijnej. Rysowała zwierzęta. Bardzo często rysowała koty. Goryńska robiła ilustracje do tekstów literackich – legend.

Opis dzieła:

Praca „Pieta” to drzeworyt. Żeby wykonać drzeworyt musimy zrobić rysunek na drewnianym podłożu. Potem ostrym narzędziem wyciąć tło. Powlekamy farbą drukarską wypukły rysunek i odbijamy go na papierze. Pieta jest to obraz albo rzeźba przedstawiająca Marię – Matkę Boską.  Maria trzyma na kolanach martwego syna – Chrystusa. Wiktoria Goryńska narysowała Marię, Chrystusa oraz jeszcze jednego mężczyznę. To Jan Ewangelista, który uważany jest za jednego z ulubionych uczniów Chrystusa. Wiktoria Goryńska stosuje monumentalizację postaci. Postaci przypominają posągi. Goryńska zestawia ze sobą duże białe i czarne płaszczyzny z dokładnie narysowanymi fragmentami. 

Nawiązanie:

Według tradycji Jan Ewangelista był przy zdjęciu Chrystusa z krzyża. Jan Ewangelista jest patronem – opiekunem introligatorów i litografów. Introligator to rzemieślnik zajmujący się oprawianiem książek. Litograf to grafik stosujący technikę litografii.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autorka: Wiktoria Jadwiga Julia Goryńska
Tytuł: „Pieta”
Rok powstania: 1929
Tworzywo: papier, farba graficzna
Wymiary: bez passe-partout – wysokość 29,5 cm, szerokość 29,5 cm
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Praca „Pieta” to drzeworyt, za który Wiktoria Goryńska otrzymała w 1934 roku złoty medal na florenckiej wystawie „Madonna widziana przez kobietę”, zorganizowanej przez sekcję sztuki kobiecego klubu Lyceum. Artystka zastosowała tu jeden z charakterystycznych dla swojej twórczości zabiegów. Mowa o kontraście dużych płaszczyzn bieli i czerni z ornamentalnie potraktowanymi detalami. Większą część kompozycji zajmuje postać siedzącej frontalnie Matki Boskiej, trzymającej na kolanach ciało Chrystusa zawinięte w tkaninę. Postaci są  zmonumentalizowane. Maria ma zarzuconą na siebie obszerną białą chustę. Okrywa jej głowę, ramiona, ręce. Spływa na ziemię. Pod chustą czarna szata. Maria opuszcza głowę. Jej twarz jest zacieniona. Lewą ręką podtrzymuje głowę Chrystusa. Jego twarz znajduje się między policzkiem kobiety, a jej ramieniem. Mężczyzna ma nagie race oraz górną część torsu. Reszta ciała owinięta w białą tkaninę z czarnymi paskami. Prawa ręka Chrystusa leży na kolanach. Lewa zwisa bezwładnie. Przy jej dłoni główki trzech rosnących ostów. Matce i synowi towarzyszy młody człowiek. Delikatnie podtrzymuje dłoń odwiedzionej prawej ręki Marii, całuje ją. Tłem dla sceny jest nocny pejzaż.  Praca sygnowana ołówkiem. Po prawej u dołu: „Wiktorya J. Goryńska”, po lewej u dołu: „1929”.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN