Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca „Bez tytułu" nazywana również „Cyklem cyfrowym" składa się z dwunastu wydruków komputerowych na papierze zawierających układy graficzne zbudowane z cyfr. Pierwsza plansza ukazuje na białym tle szereg cyfr od 1 do 0, w którym budulcem każdej cyfry jest jej pomniejszony i zmultiplikowany „własny” element, tzn. jedynka składa się z jedynek, dwójka z dwójek itd. Druga plansza to dziesięć pionowych pasm złożonych z rzędów drobnych „jedynek”, „dwójek” itd. Na dziesięciu pozostałych wydrukach umieszczony został ciąg cyfr z pierwszej planszy na tle wypełnionym kolejno zwielokrotnieniem każdej z nich. W wyniku tego działania w określonym paśmie cyfra z szeregu i tło przechodzą w siebie nawzajem. Figura została zapisana w taki sposób, że nie wyodrębnia się z wizualnie tła. Nie możemy jednak powiedzieć, że znika albowiem nadal wyodrębnia się semantycznie. Wskazują na to pozostałe widoczne cyfry.

Stanisław Dróżdż był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli poezji konkretnej, zapoczątkowanego w 1953 roku nurtu artystycznego, w którym tekst poetycki jest układem autoznaków pozbawionych odniesień zewnętrznych. Działania w tym obszarze koncentrują się na samym słowie, a nie na jego odniesieniach. Jest ono zarazem znakiem i znaczeniem. Z tego względu konkretyści akcentują jego wartości fizykalne: słuchową i wizualną, traktując je w sposób wyizolowany z kontekstu językowego i rzeczywistości pozajęzykowej. Jak pisał Dróżdż: „W poezji konkretnej forma jest zdeterminowana treścią, a treść formą. Poezja tradycyjna opisuje obraz. Poezja konkretna pisze obrazem”. Autor określał swoje tekstowo-wizualne prace jako „pojęciokształty”, w których aspekty językowe i wizualne, nie tracąc swojej specyfiki, przepływają jeden w drugi. Najważniejsze dla jego twórczości było wyizolowane słowo, chociaż w swoich realizacjach sięgał także do pojedynczych liter, a nawet znaków interpunkcyjnych i symboli matematycznych czy, jak w omawianej pracy, cyfr. Te ostatnie traktował jako budulec dla układów graficznych, ale także badał relacje między elementami języka naturalnego i sztucznego – matematycznego.

Seria wydruków komputerowych przedstawia szereg cyfr. Cyfry są zbudowane z mniejszych cyfr: jedynki z jedynek, dwójki z dwójek itd. Kolejne plansze konfrontują szereg cyfr z tłem, pokrytym jednakowymi kolejnymi cyframi. Zabieg ten prowadzi do zlewania się kolejnych figur z tłem na kolejnych planszach z serii. Praca Dróżdża jest wyrazem fascynacji cybernetyką; jej realizacja nie byłaby możliwa bez zaawansowanych środków technicznych.

Praca „Bez tytułu" to dwanaście wydruków komputerowych na papierze. Są na nich układy graficzne zbudowane z cyfr. Na pierwszej planszy na białym tle widać szereg cyfr od 1 do 0. Każda cyfra składa się z pomniejszonego „własnego” elementu. Jedynka składa się z jedynek, dwójka z dwójek itd. Druga plansza to dziesięć pionowych pasm. Składają się z rzędów drobnych „jedynek”, „dwójek” itd. Na dziesięciu pozostałych wydrukach umieszczony został ciąg cyfr z pierwszej planszy. Ich tło wypełniają drobne cyfry. Na pierwszym „jedynki”, później „dwójki” itd. W wyniku tego działania jedna z cyfr staje się nie widoczna. Nie widzimy jej. Nie możemy jednak powiedzieć, że znika. Wiemy, że tam jest. Mówi nam o tym ciąg pozostałych cyfr. Stanisław Dróżdż był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli poezji konkretnej. To nurt artystyczny, który miał swój początek w 1953 roku. Łączy w sobie elementy poezji i sztuki. Znaczenie ma wygląd tekstu. Słowa są oderwane od znaczenia. Buduje się z nich układy graficzne. Można też wykorzystywać pojedyncze litery lub cyfry.

Dorota Stolarska-Kultys

Stanisław Dróżdż był grafikiem. Pasjonowały go matematyka i komputery. Chciał je wykorzystać w sztuce. Chciał pokazać matematykę za pomocą obrazów i grafik. Grafiki zaprojektował na komputerze. Narysował na ekranie rzędy jasnych i ciemnych punktów. Powstały w ten sposób prostokąty i linie. Niektóre z punktów utworzyły liczby. Kiedy liczby są dużo ciemniejsze od tła, to dobrze je widać. 

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Stanisław Dróżdż

Tytuł: „Bez tytułu”

Wymiary: wysokość 42 cm,  szerokość 78 cm (każda z 12 prac)

Technika: wydruk komputerowy na papierze

Rok powstania: 1973

Dwunastoelementowy zespół prac Stanisława Dróżdża to poziome prostokątne arkusze papieru zadrukowane komputerowo cyframi w uporządkowanych rzędach i szeregach.  Dwie pierwsze prace są niejako wstępem do cyklu, pozostałych dziesięć rządzi się tą samą logiką.

1. Pierwsza praca zawiera szereg kolejnych cyfr od jedynki do zera zapisane w jednym rzędzie, obok siebie, z niewielkimi odstępami. Są zakomponowane w środkowym pasie białego arkusza. Cyfry mają 8,5 centymetra wysokości, grubość linii to około 1,5 centymetra. Kształt każdego znaku zbudowany jest z mniejszych czcionek tej samej cyfry. Jedynka składa się z małych jedynek, dwójka z małych dwójek, trójka z trójek i tak dalej… W wysokości znaku mieszczą się cztery czcionki, w szerokości – siedem czcionek. Każda cyfra ma wysokość 20 czcionek małych cyferek. Taki sam moduł budowy cyfr utrzymał Dróżdż we wszystkich pracach z tego cyklu.

2. Druga praca ma kompozycję pasową – składa się z dziesięciu pionowych wstęg o szerokości około 10 centymetrów. Patrząc od lewej strony pierwszy pas zbudowany jest z wydrukowanych w rzędach jedynek, drugi – z dwójek, trzeci z trójek i tak dalej… W szerokości wstęgi mieści się 30 czcionek.

3. Trzecia praca jest sumą pracy pierwszej i tła zbudowanego z małych jedynek. W efekcie tego połączenia – cyfra jeden w szeregu jest niewidoczna, niemożliwa do wyodrębnienia, gdyż jedynka zbudowana z jedynek stapia się z jedynkowym tłem. 

4. Czwarta praca ma tło z małych dwójek, z którego wyodrębniają się zakomponowane w szeregu cyfry zbudowane ze swoich miniaturowych graficznych składowych.

5. Piąta praca prezentuje szereg kolejnych cyfr na tle z małych trójek.

6. Na szóstej pracy jest szereg kolejnych cyfr na tle z małych czwórek.

7. Siódma praca to szereg kolejnych cyfr na tle z małych piątek.

8. Na ósmej pracy artysta umieścił szereg kolejnych cyfr na tle z małych szóstek.

9. Dziewiąta praca składa się z szeregu kolejnych cyfr na tle z małych siódemek.

10. Dziesiąta praca jest zbudowana z szeregu kolejnych cyfr na tle z małych ósemek.

11. Jedenasta praca to szereg kolejnych cyfr na tle z małych dziewiątek.

12. Dwunasta praca jest kompozycją z kolejnych cyfr na tle z małych zer.

Stanisław Dróżdż był wybitnym przedstawicielem poezji konkretnej i artystą wizualnym jednocześnie. Traktował słowa, litery, cyfry nie tylko jako znaczące komunikaty ale i jako graficzne formy – budulec swoich prac i poematów.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN