Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Prace pochodzą z cyklu „Znaki ostrzegawcze", na który składa się dwadzieścia jeden linorytów zrealizowanych przez Leszka Sobockiego w latach 1968-1971. Grafiki odnoszą się w większości do panującej w Polsce sytuacji politycznej i nawiązują często w sposób bezpośredni do konkretnych wydarzeń przełomu lat 60. i 70. XX wieku, takich jak studenckie protesty marca 68' czy robotnicze demonstracje z grudnia 70'. Dwie z nich mówią też o zajściach, które zdarzyły się poza Polską. „Wolne przejście" zostało zainspirowane rozruchami paryskiej wiosny 1968 roku, a „Uwaga! Materiał łatwopalny" to komentarz do aktu samospalenia Jana Palacha w Pradze w 1969 roku. Tym, co łączy wszystkie te wydarzenia, a zarazem głównym zagadnieniem podejmowanym w cyklu, jest relacja władzy ze społeczeństwem. Interpretując dobrze znane i ogólnie dostępne tablice ostrzegawcze i wywieszki z nakazami i zakazami, Sobocki porusza problem sprawowanego przez organy państwa nadzoru. Przepisy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, zwroty o charakterze ostrzegawczym, to wypowiedzi władzy skierowane do społeczeństwa, w których zawiera się potrzeba sprawowania nad nim kontroli. Zakłady pracy i instytucje publiczne, w których najczęściej padają tego rodzaju sformułowania, to często miejsca, w których owa kontrola była realizowana w praktyce.

Prace z cyklu „Znaki ostrzegawcze" mają formę plakatu i w taki też, skrótowy i zsyntetyzowany sposób, komunikują treść. Warstwa wizualna jest uproszczona, często, na co zwracał uwagę autor, brana z wzorów propagandowych. Podobnie jak stanowiący integralną część kompozycji, wypreparowany z codziennej rzeczywistości komentarz werbalny. „Znaki" Sobockiego jednak tylko z pozoru odnoszą się do znanego bezpieczeństwa pracy. Przedstawienia towarzyszące znanym hasłom, w sposób czasem dosadny, czasem dowcipny, mówią o kontroli i braku wolności w komunistycznej Polsce. Kolorystyka prac została ograniczona wyłącznie do czerni i czerwieni umieszczonych na jasnym tle kartonu. Wyjątek stanowią grafiki „Wolne przejście" i „Uwaga! Materiał łatwopalny", do których wprowadzony został niebieski. Sobocki posługuje się kolorem, by rozdzielić władzę, dla której rezerwuje czerwień, i społeczeństwo, któremu przypisuje czerń. Za pomocą barw przeciwstawia sobie strony konfliktu i, posługując się metaforą, pomaga odbiorcy w odróżnieniu dobra od zła.

Praca „Nie wychylać się" to interpretacja napisu spotykanego najczęściej w wagonach kolejowych. Sobocki wykorzystuje zawartą w tym nakazie wieloznaczność. To jedna z wielu prób państwowej kontroli ukryta pod pozorną troską. Zarazem sformułowanie „wychylać się” może być rozumiane jako przejaw odwagi cywilnej, odrzucenie panujących zasad, a co za tym idzie — wystąpienie przeciwko autorytetowi państwa. Poprzez umieszczenie przy ramie okna wizerunku pałki policyjnej, Sobocki ukazuje konsekwencje łamania tego typu zakazów w systemie komunistycznym.

Dorota Stolarska-Kultys

Prace pochodzą z cyklu „Znaki ostrzegawcze". To seria dwudziestu jeden grafik zrealizowanych w latach 1968-71. W większości odnoszą się do panującej w Polsce sytuacji politycznej. Głównym zagadnieniem jest relacja władzy z ludźmi. Artysta nawiązuje do znanych tablic ostrzegawczych, by o tym opowiedzieć. Grafiki przypominają plakaty. Rysunki są bardzo proste. Artysta używa tylko dwóch kolorów: czerwonego i czarnego. Czerwień to władza. Czerń to ludzie.

Leszek Sobocki tworzył grafiki. Wykorzystywał w nich prawdziwe znaki ostrzegawcze. Znaki ostrzegają człowieka przed niebezpieczeństwem. Umieszcza się je na budowach, na maszynach. Są dobrze zaprojektowane. To znaczy, że są łatwe do zapamiętania. Przyciągają wzrok i mają ciekawy wygląd. W każdej grafice Sobockiego widzimy narysowaną postać człowieka. Człowiek jest zagrożony w różnych sytuacjach, zdarzeniach. Sobocki pokazuje, w jakich. Są nimi na przykład wojna, przemoc, zła polityka.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN