Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca „Le journal" ukazuje wnętrze domu publicznego. Na pierwszym planie w prawym dolnym rogu umieszczone zostało popiersie kobiety w krótkich czarnych włosach. Dalej w centrum kompozycji, znajduje się okrągły stół, na którym stoi syfon, butelka, kieliszek i patera z owocami, obok nich leży gazeta zatytułowana „Le Journal” [franc. czasopismo]. Mebel został ujęty w perspektywie lekko z góry, inaczej niż reszta kompozycja. Zaburzenie to nie tylko jest pokrewne kubistycznemu sposobowi przedstawiania przestrzeni jednocześnie z różnych punktów widzenia, ale też sprawia, że twarz kobiety z pierwszego planu wkomponowuje się w okładkę leżącej za nią gazety. W głębi, za stołem, umieszczone zostały nagie postacie damskie, jedna z nich rozmawia z marynarzem. Kształty rysowane tuszem i ołówkiem zostały wypełnione mocno rozwodnionymi kolorami akwareli. Zastosowanie w pracy różnorodnych konwencji perspektywicznych dzieli ją na trzy strefy, co przypomina sposób aranżowania poszczególnych elementów w kolażach i fotomontażach. Biegły w tej sztuce Brzeski, autor licznych projektów okładek pism i magazynów, a także grafik reklamowych, z łatwością przenosił na rysunek znany z awangardowej sztuki eksperymentalnej sposób budowania kompozycji wizualnej. Praca, mimo że wykonana w tradycyjnej technice, wpisuje się w nowoczesny trend odpowiadający dynamice i fascynacjom społeczeństwa przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Podobnie jak fotomontaż, w którym zderzają się różne style, porządki i perspektywy wchodzące ze sobą w żywe, często „wybuchowe” relacje, tak prezentowana praca zdaje się nadążać za szybkim tempem życia i rytmem wielkiego miasta rozświetlonego szyldami i neonami.

„Le journal" bywa również nazywany „rysunkiem paryskim”, co może sugerować, że ukazana scena to wspomnienie artysty z okresu kiedy mieszkał w Paryżu. Brzeski przebywał we Francji w latach 1929-1930, pracując jako grafik dla agencji reklamowych, domów mody i tygodników. W charakterze flâneura zapuszczał się do gorszych dzielnic, gdzie obserwował życie toczące się w podejrzanych barach, podrzędnych dansingach i domach publicznych. Podczas pobytu w Paryżu stworzył również tekę fotomontaży i kolaży Sex, które w sposób groteskowy ilustrowały teorie Freuda poprzez utrzymane w duchu surrealistycznym połączenie tekstu z obrazem.

W zbiorach Muzeum Sztuki znajduje się wykonany przez artystę tuszem rysunek, który może uchodzić za wstępny szkic do omawianej pracy.

Praca „Le journal" ukazuje wnętrze domu publicznego. W prawym dolnym rogu umieszczona została twarz kobiety w krótkich czarnych włosach. Za nią, w centrum, znajduje się okrągły stół. Stoją na nim rożne przedmioty. Obok nich leży gazeta „Le Journal ”. Mebel został pokazany lekko od góry. Inaczej niż reszta kompozycji. Dalej za stołem znajdują się postacie kobiece. Są nagie. Jedna z nich rozmawia z marynarzem. Kształty zostały narysowane tuszem i ołówkiem. Wypełnia je rozwodniona farba. Przez to, że stół został pokazany w inny sposób, praca przypomina sposób aranżowania poszczególnych elementów w kolażach.

Dorota Stolarska-Kultys

Praca Janusza Marii Brzeskiego „Le journal” jest wykonana tuszem i ołówkiem. Artysta pokolorował swój rysunek farbami akwarelowymi.

Na pierwszym planie możemy zobaczyć głowę i szyję kobiety z czarnymi, krótkimi włosami. Kobieta znajduje się przed stołem. Na stole jest syfon na wodę, butelka i kieliszek. Na talerzyku leżą dwa owoce: cytryna i zielone jabłko. Na stole leży francuska gazeta „Le journal”.

Na drugim planie są trzy prawie nagie kobiety. Jedna z nich prowadzi rozmowę z marynarzem ubranym w podkoszulek w paski.

Stół na pierwszym planie widziany jest nie z boku, ale z góry. Jest to wpływ na artystę malarstwa kubistycznego. Artysta podróżował do Francji. Prawdopodobnie przedstawił scenę z domu schadzek w Paryżu.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska -Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Maria Brzeski

Tytuł: „Le journal”

Wymiary: wysokość 45 cm,  szerokość 31 cm

Technika: rysunek tuszem; malarstwo akwarelowe

Rok powstania: niedatowany

Praca „Le journal” Janusza Marii Brzeskiego to papierowa, pionowa prostokątna praca wykonana tuszem i ołówkiem, pokolorowana płaską plamą akwareli . Przedstawia uproszczone, rysowane konturowo jasne wnętrze z okrągłym zastawionym stołem, zajmującym większą część kompozycji, oraz trzema postaciami nagich kobiet oraz ubranym mężczyzną na dalszym planie. W pracy można wyróżnić pięć planów, które budują głębię rysunku. Są to kolejno: 1-popiersie kobiety, 2 - blat zastawionego stołu, 3 - dwie nagie stojące kobiety, 4 - siedzący naga kobieta i ubrany mężczyzna, 5 - kolumnowa dekoracja ściany zamykająca kompozycję.

Pierwszoplanowa postać ujęta jest fragmentarycznie. W prawej dolnej ćwiartce czarnym konturem narysowana jest głowa, szyja i zarys krągłych ramion krótkowłosej brunetki. Kobieta zwraca się delikatnie w lewą stronę. Ma męską, krótka fryzurę z przedziałkiem po prawej stronie i grzywką opadającą na czoło. Jedyna widoczna, niezasłonięta grzywką brew jest prosta, uniesiona. Półprzymknięte oczy mają wykrój migdała i jasnoszare tęczówki. Na powiekach widnieje srebrny makijaż. Nos jest smukły, prosty. Kobieta lekko otwiera pełne, intensywnie pomalowane na karminowo usta, odsłaniając biel zębów. Karnacja kobiety jest zszarzała, ziemista.

Drugi plan to zajmujący niemal całą szerokość kompozycji blat widzianego od góry okrągłego stołu na tle jasnej podłogi. Zza prawego ramienia krótkowłosej brunetki wyłania się brązowa ozdobna noga stolika. Na niej wsparty jest nakryty białym obrusem, okrągły blat, którego dolna krawędź przebiega w linii ust kobiety, górna krawędź jest powyżej połowy pracy. Na białym obrusie, zwisającym nieco ze stołu delikatną falbaną, Brzeski położył kilka szarych plam cienia, niezwiązanych z obserwacją światła na martwej naturze. Centralnie na stole, optycznie ponad brązową noga stolika stoi duży niebiesko-szary syfon do wody sodowej, zwrócony dzióbkiem w lewo. Flaszka syfonu jest podzielona pionową linią na dwie części – szarą po prawej, intensywnie niebieską po lewej. Przed syfonem, dotykając owalu twarzy brunetki namalowany został czarnym konturem biały talerz z cytryną i zielonym okrągłym jabłkiem. Na oba owoce nałożony został od góry po lewo biały blik światła. Po lewej stronie stołu, obok syfonu stoi czerwona butelka o falującym kształcie, podobnie jak syfon, podzielona pionową linią na dwie strefy kolorystyczne. Lewa część butelki jest intensywnie czerwona, prawa zaś ma barwę zbrudzonego różu. Przed butelką, lekko po lewo stoi niebieski kieliszek do wina na wysokiej nóżce i stalowej stopce. Po prawej stronie stołu, za głową brunetki ukazana jest biała , prostokątna płachta gazety z tytułem zapisanym czarnymi wielkimi literami LE JOURNAL  w jednym wersie oraz białą cyfrą 5 na tle czerwonego koła. Numer w kole znajduje się nieco  poniżej litery L.

Trzeci plan rysunku to dwie nagie postacie kobiece znajdujące się w prawej górnej ćwiartce, optycznie powyżej gazety. Równolegle do prawej krawędzi stoi tyłem wyprostowana kobieta o brzoskwiniowym kolorze skóry. Krawędź stołu zasłania jej kostki i stopy. Ma czarne krótkie włosy. Jej skąpym strojem jest zielona chusta zarzucona na prawe ramię. Po lewej stronie kobiety stoi zwrócona w lewo, ukazana profilem roznegliżowana dama o skórze koloru różowego. Krawędź stołu zasłania jej łydki i stopy. Na plecy narzuconą ma granatową chustę z frędzlami, która odsłania jednak nagość ciała z przodu. Kobieta z granatową chustą jest blondynką, ma spięte do góry włosy i wyzywający makijaż – niebieskie powieki i karminowe usta.

Czwarty plan stanowi siedząca, rozmawiająca para w lewej górnej ćwiartce. Na żółtych, niskich taboretach siedzi odwrócona tyłem naga kobieta o fioletowej karnacji oraz ukazany przodem mężczyzna w pasiastej biało-czerwonej koszulce bez rękawów i czarne spodnie. Kobieta ma czarne krótkie włosy, mężczyzna – pojedyncze pasma rzadkiej czarnej grzywki. Kobieta opiera się prawym łokciem o brązową ławę ukazaną w skrócie perspektywicznym, na której stoi żółta butelka i zielony kieliszek. Kompozycję zamyka jasnoszara ściana ozdobiona rytmem pięciu zielonych kolumn z wolutowymi kapitelami, które w skrócie perspektywicznym zmniejszają się ku prawej krawędzi. Całość wieńczy czerwona linia gzymsu, spoczywająca na głowicach kolumn – zaczyna się w lewym górnym narożniku i nieznacznie opada z prawej strony.

Brzeski przebywał na stypendium w Paryżu i we Włoszech od 1925 roku, a w latach 1929 – 30 w Paryżu, gdzie silnie wpłynął na niego francuski surrealizm. W Paryżu Brzeski wykonał cykl grafik obyczajowych inspirowanych scenami paryskimi oraz wycinkami z gazet. Ośmieszał w nich lansowaną przez freudystów tezę o seksie jako motorze wszelkich aktywności i przemian w życiu człowieka. Rysunek „Le journal” podejmuje podobne krytyczne wątki. Atmosfera przedstawionego wnętrza jest senna, leniwa, choć przesycona erotyzmem domu schadzek. Pomimo toczącego się w głębi flirtu oraz nagości modelek tytułowa gazeta – „Le journal” - ma pustą pierwszą stronę, a artysta więcej uwagi przywiązuje do kubizujących form martwej natury zgromadzonej na stole.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN