Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Szkot z fajką" to portret mężczyzny wykonany w technice olejnej na płótnie. Nie jest znana dokładna data powstania obrazu, najprawdopodobniej został namalowany przed 1945 rokiem. Leon Ormezowski zaprezentował go na odbywającej się na przełomie sierpnia i września tego roku I Wystawie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Łodzi, której był współorganizatorem. Pokazywane na niej prace pochodziły w większości sprzed wojny lub z okresu okupacji, jedynie niewielki procent powstał już po wyzwoleniu.

Obraz ukazuje mężczyznę z fajką ubranego w zieloną marynarkę, żółtawą koszulę i ciemną muszkę. Jego nienaturalnie wydłużona głowa zwrócona jest w lewo, a wzrok spod zmarszczonych brwi skierowany w prawo. Twarz jest utrzymana w tonacji ugru, w tle dominuje przygaszona rozbielona zieleń rozświetlona dodatkowo akcentami ugru. Obraz został namalowany szerokimi, krótkimi pociągnięciami pędzla, a powstałe w ten sposób różnobarwne plamy pozwoliły artyście na uzyskanie wielobarwnej pulsującej faktury. Kompozycja wpisuje się w nurt koloryzmu, w którego duchu tworzył Ormezowski. Spychając na dalszy plan walor, koloryści akcentowali rolę koloru budując za jego pomocą przestrzeń, światło i fakturę. Kierunek ukształtował się pod wpływem francuskich impresjonistów i postimpresjonistów, jednak w przeciwieństwie do impresjonizmu nie dążył do wiernego prawom optyki odwzorowania prawdziwych barw natury. Celem działających w tym nurcie artystów było tworzenie autonomicznych kompozycji barwnych, dla których najważniejsza była wartość estetyczna. Z tego też względu odrzucali oni w swoich pracach przekaz, aluzje czy niejednoznaczności, krytykując niejednokrotnie malarstwo historyczne czy symboliczne. Skupieni na formie podejmowali tematy typowo malarskie, jak pejzaż, martwa natura, czy, jak w przypadku omawianej pracy, portret. W kompozycji „Szkot z fajką" z łatwością dostrzec można prymat koloru i wydobywanej za jego pomocną faktury nad innymi środkami wyrazu. W swoich pracach Ormezowski poświęcał wiele uwagi sposobowi nakładania farby, mniej istotne były dla niego linia i kontur. W omawianym obrazie jest on niejednokrotnie zatarty, a w niektórych partiach postać wręcz zlewa się z tłem.

„Szkot z fajką" to portret mężczyzny. Jest to obraz olejny na płótnie. Przedstawiony mężczyzna ma w ustach fajkę. Jest ubrany w zieloną marynarkę, żółtawą koszulę i ciemną muszkę. Głowa jest zwrócona w lewo, a wzrok skierowany w prawo. Mężczyzna ma zmarszczone brwi. Twarz jest utrzymana w tonacji żółtej. W tle dominuje zieleń i żółte akcenty, które wprowadzają do niej światło. Uwagę zwracają szerokie i krótkie pociągnięciami pędzla. Tworzą chropowatą fakturę. Kompozycja wpisuje się w nurt koloryzmu. To tendencja, w której najważniejszy był kolor.

Dorota Stolarska-Kultys

Leon Ormezowski był malarzem. Namalował obraz „Szkot z fajką”. Przedstawia portret mężczyzny palącego fajkę. Mężczyzna ubrany jest elegancko. Ma na sobie garnitur i koszulę z kołnierzykiem. U szyi zamiast krawata ma muchę. Ormezowski malował różne rzeczy: pejzaże, martwe natury oraz portrety. Czasem były to portrety bardzo znanych osób. Czasem były to portrety osób zupełnie nieznanych. Tu namalował portret Szkota. Nie wiadomo, kim on był.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Leon Ormezowski

Tytuł: „Szkot z fajką”

Wymiary: z ramą wysokość 63,5 cm, szerokość 51 cm, sam blejtram wysokość 61 cm, szerokość 47 cm

Technika: malarstwo olejne na płótnie

Rok powstania: niedatowany, zakupiony do kolekcji w 1945 roku

Leon Ormezowski, Szkot z fajką, niedatowany, zakupiony do kolekcji w 1945 roku, technika: malarstwo olejne na płótnie, wymiary z ramą 63,5 cm x 51 cm, sam blejtram 61 cm x 47 cm

Obraz Leona Ormezowskiego to pionowe prostokątne płótno z uproszczonym portretem mężczyzny w pastelowych, zgaszonych kolorach. Obraz malowany jest podłużnymi pociągnięciami pędzla, biegnącymi w różnych kierunkach i o różnej długości. Tworzy to interesującą, chropowatą fakturę obrazu i daje efekt rozmigotania kolorów. W kadrze obrazu ujęte jest popiersie łysiejącego mężczyzny w garniturze zwróconego lekko w lewo, który w swoim prawym kąciku ust ma niewielką fajkę. Postać jest usytuowana symetrycznie. Pionowa oś symetrii obrazu przechodzi przez nos, muszkę i prześwit koszuli między połami marynarki. Smukła, owalna głowa jest w górnej połowie obrazu, długa szyja, ramiona i kawałek torsu – w dolnej połowie. Mężczyzna jest w nieokreślonym wieku. Wysokie czoło i łysina przez środek czaszki sugerują wiek dojrzały. Krótkie włosy po bokach głowy, nad uszami są namalowane ciemnoszarą farbą z błyskami jasnej szarości i bieli. Bujne, ciemnoszare brwi są ściągnięte, nisko pod nimi osadzone są duże oczy , których wyraziste czarne tęczówki zaskakująco zwrócone są w prawą stronę. Pomiędzy oczami widnieje duży prosty nos, Szczupłe, ogolone policzki są ściągnięte, jakby lekko zapadały się poprzez skurcz mięśni wokół ust, które trzymają fajkę. Cera malowana jest smugami i uderzeniami koloru kremowego, pomarańczu, bieli, brązu i seledynu. Po lewej stronie twarz jest delikatnie ocieniona dotknięciami burego brązu. Po prawej stronie na skroni i policzku dominuje biel i blady pomarańcz. Same usta ściągnięte, choć pełne -  są podkreślone zgaszonym kolorem ceglastym. Po lewej stronie, z prawego kącika ust mężczyzny wystaje prosta niewielka drewniana fajeczka. Głowa osadzona jest na mocnej, szerokiej szyi, którą opina kołnierzyk białej koszuli z ciemną niedużą muszką. Na koszulę model ma założoną ciemnozieloną marynarkę. Dolna krawędź obrazu przebiega w linii piersi mężczyzny. Tło portretu jest nieokreślone – to seledynowe, ukośne uderzenia pędzla z kilkoma niewyraźnymi beżowymi liniami pionowymi i poziomymi. Beżowe kreski mogą sugerować drewnianą ramę czy mebel stojący za człowiekiem. W prawym górnym rogu obrazu artysta zostawił swój podpis – czarną farbą pisanymi literami napisał „L. Ormezowski”.  

Leon Ormezowski był malarzem, który związał się z Łodzią poprzez pracę dydaktyczną. W okresie międzywojennym pracował jako nauczyciel w Szkole Przemysłu Artystycznego, przemianowanej później na Liceum Sztuk Plastycznych. Następnie po II wojnie światowej był jednym ze współorganizatorów, razem z Władysławem Strzemińskim, Stefanem Wegnerem i Romanem Modzelewskim, Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi, w której do 1949 roku pełnił rolę dyrektora oraz wykładowcy malarstwa.

Portret „Szkot z fajką” to przykład eksperymentu z technika neoimpresjonistyczną. Krótkie pociągnięcia pędzla nanoszące czyste kolory, które mieszają się dopiero w oku widza, to sposób zapożyczony od Francuzów - Paula Signaca i Georgesa Seurata.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN