Film

Przestrzenie wokół Sali Neoplastycznej zaczynają się stopniowo wypełniać realizacjami współczesnych twórców, odnajdujących w dziele Strzemińskiego momenty, z którymi wciąż warto się konfrontować. Rozwijającą się wokół Sali ekspozycję – „Kompozycję otwartą" – inaugurują 6 lipca 2010 roku stworzone specjalnie na tę okazję projekty Grupy Twożywo i Jarosława Flicińskiego, a także prace Daniela Burena, Magdaleny Fernandez, Elżbiety Jabłońskiej, Igora Krenza, Grzegorza Sztwiertni i Julity Wójcik. Samej Sali Neoplastycznej, stanowiącej inspirację i punkt wyjścia, został przywrócony jej historyczny kształt: ponownie stała się miejscem ekspozycji prac Katarzyny Kobro, Henryka Berlewiego czy Theo van Doesburga.

W 1946 roku Muzeum Sztuki, pierwotnie mieszczące się w kilkunastu pokojach dawnego ratusza, pozyskało nową siedzibę – dziewiętnastowieczny pałac łódzkiego przemysłowca Maurycego Poznańskiego. Ówczesny dyrektor Muzeum, Marian Minich, zaprosił Władysława Strzemińskiego do współpracy przy aranżacji nowych sal ekspozycyjnych. Artyście powierzono zadanie zaprojektowania przestrzeni, w której miałaby znaleźć swoje miejsce kolekcja europejskiej awangardy zgromadzona z jego inicjatywy w latach 30. Sala Neoplastyczna – bo tak ją nazwano – została otwarta dla publiczności wraz z całym Muzeum dwa lata później, od razu stając się główną muzealną atrakcją.

Niestety, nie na długo: w roku 1950 nawiązujące do estetyki konstruktywistyczno-neoplastycznej polichromie Sali zamalowano, a eksponowane w niej dzieła, nieodpowiadające oficjalnej stylistyce socjalistycznego realizmu, złożono do magazynów. Sala została zrekonstruowana dopiero w 1960 roku (rekonstrukcji dokonał, według zachowanych planów, uczeń Strzemińskiego Bolesław Utkin) i od tego momentu przez niemal pół wieku stanowiła centralny punkt stałej ekspozycji łódzkiego Muzeum. Sytuacja uległa zmianie w 2008 roku, gdy zbiory z dotychczasowego miejsca zostały przeniesione do ms2 , historycznej tkalni przekształconej w nowe przestrzenie wystawiennicze Muzeum Sztuki. Sala, której, po długich dyskusjach, postanowiliśmy nie przenosić w ślad za zbiorami, lecz pozostawić w budynku, dla którego niegdyś Strzemiński ją zaprojektował, utraciła status centrum kolekcji, stając się w zamian katalizatorem i punktem odniesienia dla działań innych artystów. Działań, które w dialogu z dziełem polskiego konstruktywisty miałyby twórczo rozwijać i uwspółcześniać zawarte w nim znaczenia, a także kierować naszą uwagę na te jego aspekty, które wcześniej pozostawały ukryte. Zapowiedzią zmiany statusu Sali Neoplastycznej były modyfikacje jakim przestrzeń ta została poddana w ramach prezentowanych w latach 2006-2008 trzech wystaw-szkiców do przyszłej (zrealizowanej w ms2) stałej ekspozycji, a także działania podejmowane przez artystów przy okazji takich projektów jak „Muzeum jako świetlany przedmiot pożądania" (odzianie dyrektora Muzeum przez Julitę Wójcik w neoplastyczne barwy), „Porządki urojone" (wideo Igora Krenza komentujące obsesyjną geometrię Sali) i „Powtarzam je, by doścignąć" (zamiana przez Elżbietę Jabłońską dzieła Strzemińskiego w autonomiczny obiekt muzealny, a zarazem dostępny dla każdego zestaw DIY). Istotne znaczenie miało w tym względzie również umieszczenie w sąsiedztwie Sali instalacji Daniela Burena „Cabane éclatée avec tissu blanc et noir".

Instalacja francuskiego twórcy nie odwołuje się wprost do estetyki dzieła Strzemińskiego, wchodzi natomiast w głębszą relację z ekonomią daru, na której zostało ono ufundowane: podobnie jak Sala Neoplastyczna jest przestrzenią ofiarowaną przez artystę dziełom innego artysty (pochodzącym ze zbiorów Muzeum obrazom Henryka Stażewskiego).

Dzięki projektom artystów, zaproszonych do konfrontacji z dziełem Strzemińskiego, opowieść, której Sala zdawała się być kulminacją, ma szansę znaleźć swój współczesny ciąg dalszy.

Artyści: Władysław Strzemiński, Daniel Buren, Magdalena Fernandez, Jarosław Fliciński, Grupa Twożywo, Igor Krenz, Grzegorz Sztwiertnia, Elżbieta Jabłońska, Julita Wójcik

Kurator: Jarosław Suchan