Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Opis kuratorski

Do 1967 roku uznawana za całkowicie zaginioną. Opatrzona tytułem „Rzeźba przestrzenna (1)" na podstawie analizy porównawczej zachowanego, lub znanego z reprodukcji, dorobku artystycznego Kobro oraz różnego rodzaju źródeł pisanych. Przypuszczalnie po raz pierwszy była eksponowana podczas „I Wystawy Grupy Praesens" (Warszawa, 1926) w pokazanym tam zestawie „6 Rzeźb  przestrzennych". Została wybrana przez samą autorkę do zreprodukowania w teoretycznej rozprawie „Kompozycji przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (Łódź, 1931), jako ważne ogniwo w procesie laboratoryjnego poszukiwania nowych form przestrzennych i jako taka uczestniczyła zapewne w kilku innych wystawach w okresie międzywojnia. Być może ujawniony w 1967 roku fragment tej rzeźby odnalazła sama w 1940 roku na podmiejskim wysypisku śmieci, gdzie trafiły niemalże wszystkie jej dzieła, wyrzucone przez niemieckich okupantów.

W 1967 roku Janusz Zagrodzki, wówczas asystent Działu Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi, przypadkowo odnalazł i zidentyfikował, nie odnotowany w inwentarzach, fragment rzeźby Kobro, uchodzącej za całkowicie zaginioną. Rozpoznanie było możliwe dzięki publikowanej w „Kompozycji przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (Łódź, 1931) fotografii rzeźby. Być może fragment ten sama autorka złożyła w Muzeum z zamysłem zrekonstruowania w przyszłości owej rzeźby. Nie jest jednak wykluczone, iż trafił on do Muzeum w zupełnie innych okolicznościach, których odtworzenie, wobec śmierci zarówno artystki, jak i pierwszego długoletniego dyrektora placówki Mariana Minicha (1894–1965) nie było wówczas możliwe. Odnaleziona forma centralna, po niezbędnych zabiegach konserwatorskich, została osadzona na zrekonstruowanej trójkątnej podstawie spiętej stalową, sprężoną obręczą. Zgodnie z zachowaną fotografią jej powierzchnię pokryła neutralna biel. Autor projektu rekonstrukcji, pierwszy monografista twórczości Kobro, badając zależności „pomiędzy wymiarami liniowymi” zachowanej części, zauważył, iż dają się one wyrazić stałym stosunkiem 2:3. Ujawniona prawidłowość umożliwiła odtworzenie wielkości trójkąta równoramiennego oraz szerokości i promienia obręczy. Typologicznie rzeźba ta sytuuje się pomiędzy „Rzeźbami abstrakcyjnymi" a „Kompozycjami  przestrzennymi" i inicjuje cykl realizacji wykonywanych początkowo z drewna i metalu, następnie tylko z metalu, charakteryzujących się już zdecydowanym otwarciem na przestrzeń przy zachowaniu wyraźnie zredukowanej podstawy.

(Zenobia Karnicka, cytat z katalogu: Katarzyna Kobro 1989-1951. W setną rocznicę urodzin, kat. wystawy, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1998, s. 127 i 147 )

Katarzyna Kobro zrobiła rzeźbę z metalu. Artystka pomalowała metal na kolor biały. Jest to rzeźba abstrakcyjna. Nie przedstawia człowieka, konia ani kwiatka. Składa się z figur geometrycznych. Środkowa część rzeźby składa się poziomych i pionowych prostokątów połączonych ze sobą pod kątem prostym. Część wyższa rzeźby połączona jest z niższą pionową falą. Rzeźba znajduje się na podstawie w kształcie trójkąta równoramiennego. Rzeźba połączona jest łukiem przyczepionym do krawędzi podstawy. Zanim Katarzyna Kobro zrobiła swoją rzeźbę dokładnie obliczyła długości wszystkich odcinków.  Rzeźba ma wiele dziur. Przez dziury można zobaczyć co jest za rzeźbą. Rzeźba poprzez dziury łączy się z powietrzem, z przestrzenią. Aby poznać rzeźbę trzeba ją obejrzeć z każdego boku i z góry. Rzeźba Katarzyny Kobro może być pomysłem na budynek.

Autor skryptu: Małgorzata Wiktorko

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

Do 1967 roku „Rzeźba przestrzenna (1)" uznawana była za całkowicie zaginioną. Tytuł nadano jej na podstawie analizy porównawczej zachowanego lub znanego z reprodukcji dorobku artystycznego Katarzyny Kobro oraz z literatury. Odnaleziono formę centralną rzeźby. W procesie konserwacji osadzono ją na zrekonstruowanej, trójkątnej podstawie spiętej stalową, sprężoną obręczą. Całość pomalowano neutralną bielą, zgodnie z zachowaną fotografią. Rekonstrukcji dokonał Bolesław Utkin. W rzeźbie Kobro poszczególne elementy wyrażają się stałym stosunkiem 2:3. Dzięki tej prawidłowości możliwe było odtworzenie wielkości trójkąta równoramiennego oraz szerokości i promienia obręczy. „Rzeźba przestrzenna (1)" rozpoczyna cykl zwany „Kompozycjami przestrzennymi". Prace z cyklu wykonywane początkowo były z drewna i metalu, później już tylko z metalu. Charakteryzują się zdecydowanym otwarciem na przestrzeń przy zachowaniu wyraźnie zredukowanej podstawy.

Prawdopodobnie „Rzeźba przestrzenna (1)” po raz pierwszy prezentowana była podczas „I Wystawy Grupy Praesens”, w Warszawie w 1926 roku. Pokazano tam cykl 6 „Rzeźb Przestrzennych". Katarzyna Kobro umieściła tę pracę w teoretycznej rozprawie „Kompozycja przestrzeni…", co świadczy o jej randze w procesie laboratoryjnego poszukiwania nowych form przestrzennych. Możliwe, że odkryty w 1967 roku fragment tej rzeźby odnalazła sama artystka w 1940 roku na podmiejskim wysypisku śmieci, gdzie trafiły niemalże wszystkie jej dzieła, wyrzucone przez niemieckich okupantów.

Katarzyna Kobro była jedną z inicjatorek Grupy „a.r.". Artystka uważała, że rzeźbę należy uwolnić od przymusu bycia bryłą. Według niej rzeźba stanowi równoprawny element przestrzeni, współistnieje z przestrzenią, która ją otacza i się z nią przenika. Każdy element kompozycji jest tak samo ważny.

Autor skryptu: Maja Pawlikowska