Galeria fotograficzna

„W jakim pięknym miejscu jesteśmy" to słowa wielokrotnie wypowiadane przez Andrzeja Mitana i Cezarego Staniszewskiego podczas performansu w 1992 roku. Tytułowa deklaracja jest ironiczna. Sygnalizuje zarówno dystans, jak i uwikłanie artystów i artystek w aspiracje do bycia wyniesionym ponad codzienność. Nie bez znaczenia są również uwarunkowania geopolityczne – w performansie twórcy wykorzystali zdjęcie architektów konferencji jałtańskiej z 1945 roku, porządkującej globalne strefy wpływów po II Wojnie Światowej – problematyka ta wraca do nas dziś z całą swoją mocą. Wystawa „W jakim pięknym miejscu jesteśmy" została skomponowana z darów przekazanych Muzeum Sztuki w Łodzi w latach 2008–2021.

Muzeum Sztuki powstało blisko sto lat temu dzięki ofiarności międzynarodowej awangardy. Targającym ówczesnym światem kryzysom, kiedy to rozpadały się imperia i gwałtownie szukano alternatywy dla stosunków ekonomicznych opartych na wyzysku, towarzyszyła wiara w postęp i powszechną emancypację. Przejawem owej wiary była sztuka awangardowa. Dzieła darowane do kolekcji są zarówno wypowiedzią artystyczną, historycznym śladem, jak i odzwierciedleniem wystaw i projektów realizowanych przez Muzeum Sztuki w Łodzi. Dar dla instytucji powiększa zakres tego, co wspólne. Obecna na wystawie grafika Tamása Kaszása „Nie prosimy, nie żądamy, tylko bierzemy i zajmujemy" przypomina jednak o gniewie na nierówną dystrybucję dóbr, nawet jeśli instytucje publiczne takie jak muzeum powołane zostały do łagodzenia przejawów owej nierówności.

Pierwszy motyw wystawy dotyczy muzeów. Artystki i artyści, pracując z instytucjami sztuki, nieustannie podejmują refleksję nad ich funkcją i swoją w nich obecnością. Pomalowane złotem znoszone trampki na wysokim metalowym postumencie to instalacja dokumentująca performans Jamesa Lee Byarsa podczas Documenta 5 w 1972 roku, która wskazuje m.in. na proces budowania znaczenia wokół gestów artystycznych. Kontrapunkt stanowi film Assafa Grubera opowiadający o osobie, dla której troska o sztukę i jej prezentację stała się racją bycia i elementem codziennych aktywności. Fotografie Jasminy Cibic przypominają z kolei, że muzea to kapsuły czasu, w których przechowywane są niezwykłe, poetyckie przedmioty. Artystka sfotografowała odwrocia obrazów Sophie Taeuber-Arp i Władysława Strzemińskiego, z licznymi dokumentującymi historię tych obiektów nalepkami, na których przysiadły krótkotrwałe ze swej natury motyle.

Drugim wątkiem wystawy, wskazanym przez literalne odczytanie tytułu, jest fantazja o urodzie odległych światów, dająca impuls do ich poznania. Odnosi się do związku muzeów z gabinetami osobliwości. Skrzydło egzotycznego ptaka w pracy Zbigniewa Rogalskiego odsyła do marzenia o dalekich krajach, lataniu, ale też do owego ptaka uśmiercenia. Joanna Malinowska w rzeźbie „Kieł mamuta", zrobionej głównie ze styropianu, stawia zaś pytanie o imitacyjne możliwości sztuki i antyczną zasadę mimesis. Muzeum może być też miejscem, gdzie negocjuje się różnice i obcość. Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski pomalowali w unikalne wzory twarze osób uczestniczących w łódzkim festiwalu Rockowisko w 1981 roku. Zdjęcia dokumentujące ową akcję artystyczną pokazują zbiorowe pragnienie inności, jak i indywidualizm ówczesnych ludzi w konkretnym momencie historycznym. Podczas kiedy Gutt i Raniszewski zaangażowali się w wychwycenie niepowtarzalności swoich rozmówców, w filmie Zbynka Baladrána stykamy się z opowieścią o niemożliwości podjęcia dialogu. Artysta w odległym nawiązaniu do powieści Eden Stanisława Lema skupia się na tworzonych neutralnym językiem procedurach prowadzących do zastrzelenia istoty, która na odległej planecie weszła na platformę wiertniczą. Historia toczy się, mając w tle domyślną rywalizację o zasoby. Pytanie o to, ile warunków musi zostać spełnionych, żeby uznać, że Inny to wróg, zostało w tej pracy zadane w sposób niezwykle subtelny. Bohaterowie filmu porzucają próbę zrozumienia Innego na rzecz podboju.

Ta realizacja wskazuje na ostatni wątek wystawy – wojnę. „Cztery Bitwy (Olszynka Grochowska 1831, Solferino 1859, Sadowa 1866, Bzura 1939)" Włodzimierza Jana Zakrzewskiego to abstrakcyjny obraz zbudowany z planów znanych starć wojskowych. Skuteczna strategia militarna nie wymaga reprezentowania ciał i krwi obecnych tam żołnierzy. „Banknotenlied 2" Gerharda Rühma jest kolażem nutowego zapisu pieśni z 1813 roku „Czymże jest ojczyzna Niemca" z banknotami wyemitowanymi podczas hiperinflacji w Republice Weimarskiej. Artysta wskazuje na nacjonalizm i kryzys ekonomiczny jako źródła nazizmu. Prace Natalii LL odsyłają do mitycznej nordyckiej Brunhildy, w którą wciela się sama artystka. Zaś Zbigniew Warpechowski w pracy z 1981 roku proponuje artystyczną inaugurację III Wojny Światowej. Ważne wydarzenia międzynarodowe powinny wszak mieć odpowiednią oprawę. Czyż to nie dziwne, że w pokojowych latach 2008–2021 do kolekcji muzeum trafiło wiele prac dotyczących konfliktów zbrojnych? Powstały w różnym okresie, dotyczą różnych starć, a perspektywa dzisiejszej rosyjskiej agresji na Ukrainę niezwykle zaktualizowała przekaz, który chwilę temu wydawał się jedynie grą z pewnym odległym pojęciem.

Artystki i artyści:

Zbynĕk Baladrán, Jan Bułhak, James Lee Byars, Jasmina Cibic, Céline Condorelli, Dom Mody Limanka, Assaf Gruber, Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski, Servie Janssen, Agnieszka Kalinowska, Tamás Kaszás, Leszek Knaflewski, Igor Kopystiansky, Svetlana Kopystiansky, Piotr C. Kowalski, Natalia LL, Joanna Malinowska, Andrzej Mitan i Cezary Staniszewski, Magdalena Moskwa, Włodzimierz Pawlak, Zbigniew Rogalski, Gerhard Rühm, Teresa Tyszkiewicz, Zbigniew Warpechowski, Anna Zagrodzka i Karolina Wojtas, Włodzimierz Jan Zakrzewski.

Audiodeskrypcja

Widok ogólny wystawy „W jakim pięknym miejscu jesteśmy”

Wystawa mieści się na pierwszym piętrze Pałacu Maurycego Poznańskiego.

Po wejściu na wystawę najpierw wchodzimy do małego przedsionka, na prawo znajduje się pierwsza sala wystaw. Po prawej, na krótszej ścianie pomalowanej na zielono prezentowana jest praca Piotra C. Kowalskiego zatytułowana „Ostrów Lednicki – zachód” z 1990. To kompozycja złożona z sześciu obrazów w kształcie pionowych prostokątów. Stoją bezpośrednio na podłodze, górne krawędzie oparte są o ścianę. Dzieło wchodzi w skład cyklu „Żywa natura”. Praca przedstawia pejzaż z jeziorem. Faktura jest bogata, farba zmieszana jest z piaskiem i ziemią, doklejona jest również trzcina. Na 1/5 wysokości od dołu w obrazach jest dziura. To efekt zanurzenia blejtram na okres prawie trzech miesięcy w wodzie. 

Na ścianie na wprost wiszą trzy obrazy. Od prawej praca Jasmina Cibic, „Artyści Rewolucyjni. Władysław Strzemiński Kompozycja Unistyczna 8 (1931)” z 2021roku. Jest to fotografia tyłu obrazu Strzemińskiego. Widać liczne naklejki znamionowe świadczące o udziale pracy w licznych wystawach. Obraz obsiadły różnorodne włochate ćmy o długich czułkach.

Środkowy obraz to praca Zbigniewa Rogalskiego „Powietrze” z przedstawieniem kolorowego skrzydła ptaka.

Trzeci obraz Servie Janssen pod tytułem „To okno”. Format A3 w pionie. Na zagruntowanym na biało płótnie zaznaczono jasnoróżową linią szerokości ok. 2 cm obrys dookoła i podział na cztery ćwiartki. 

Krótsza ściana, w której jest szerokie przejście do kolejnej sali, oraz fragment bocznej ściany zostały pomalowane na czarno. Na tle czarnego narożnika umieszczono duży kieł mamuta autorstwa Joanny Malinowskiej. Rzeźba do złudzenia przypomina prawdziwy kieł wymarłego w epoce lodowcowej zwierzęcia. W 2011 roku inna wersja tej samej rzeźby, wysłana na targi sztuki do Lyonu, została zatrzymana przez francuskich celników, przekonanych, że mają do czynienia z aktem przemytu. Konsekwencją podejrzenia o popełnienie przestępstwa było poddanie „Kła mamuta” analizie ekspertów walczących z nielegalnym handlem kością słoniową i kłami innych zwierząt, wymarłych bądź objętych ochroną. Praca reprezentuje jedną z kategorii estetycznych wywodzących się z filozofii Arystotelesa, tzw. mimesis (imitacja, podobieństwo). 

Za kłem na ścianie wisi obraz Magdaleny Moskwy z portretem kobiety. Tło obrazu jest czerwone i wypełnione lianami. Kobieta jest w ujęciu z boku, ale patrzy na widza, tors ma czarny. 

Na środku sali stoi siedzisko Céline Condorelli zatytułowane „Przeciętne kompozycje przestrzenne 2” z 2021 roku. Jest ono wzorowane na projekcie Władysława Strzemińskiego.

Szerokie przejście prowadzi do pierwszej sali w układzie amfiladowym. Prawa ściana pomalowana została na czerwono. Wisi na niej 8 czarnobiałych fotografii z białym passapartue i czarnymi ramkami. Fotografie „Poszerzanie pustki” z 1980 roku autorstwa Svetlany Kopystiansky’ej. Zdjęcia przedstawiają kolejne etapy topienia się dwóch brył śniegu. Przed czerwoną ścianą ława-siedzisko.

W narożniku po lewej prezentowane są Obiekty z performance'u wykonanego w czasie "Documenta 5" w Kassel w 1972 rok autorstwa Jamesa Lee Byarsa. Są to złote buty na postumencie oraz fotografia przedstawiająca artystę podczas "Documenta 5". 

Ściana na wprost wejścia wyklejona jest fototapetą z portretami młodych ludzi z rysunkami na twarzach. To odwzorowana praca pod tytułem „Wyrazy na twarzy” autorstwa Wiktor Gutt Waldemar Raniszewski. Rysunki powstały podczas festiwalu Rockowisko’81 w Łodzi. Artyści Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski przeprowadzili akcję zatytułowaną „Wyrazy na twarzy”. W wyznaczonym miejscu malowali twarze zgłaszającym się widzom koncertów w specjalnie zaprojektowane dla danej osoby wzory. Zindywidualizowane kompozycje nie miały być dekoracjami, a wyrazem charakteru danej osoby – podobnie jak muzyka zespołów występujących na Rockowisku była w założeniu wyrazem nieskrępowanej ekspresji. 

W kolejnej sali na różowej ścianie po lewo wisi płaski ekran, w którym wyświetlany jest film „Arta” Teresy Tyszkiewicz. Przed projekcją ława-siedzisko. Na ścianie po prawo wisi fotografia Tyszkiewicz „Wata” oraz dwie ramy, jedna pod drugą, z wypisanym manifestem autorstwa Zbigniewa Warpechowskiego pod tytułem „Inauguracja III Wojny” z połowy lat 80’.

W następnej sali w lewym narożniku stoją dwa pudła i ustawiony jest wieszak z ubraniami projektu grupy artystycznej Dom Mody Limanka. Odzież powstała w ramach projektu Prototypy w 2019 roku a inspiracją były dzieła z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi. W narożniku po przekątnej stoją zużyte litery reklamowe D M oraz L. D oparta jest o ścianę, Litera M jest popsuta i rozłożona na dwie części: korpus i front z diodami osobno. Natomiast L świeci i leży przewrócona na podłodze.

Na krótkiej ścianie na wprost od wejścia po lewej wyświetlany jest film „W jakim pięknym miejscu jesteśmy” autorstwa Andrzeja Mitana i Cezarego Staniszewskiego z 2009 roku. Są to zaanimowane zdjęcia. Jedno przedstawia siedzących za stołem autorów pracy: Andrzeja Mitana i Cezarego Staniszewskiego, drugie to zdjęcie z konferencji w Jałcie z podobiznami Churchilla, Stalina i Roosevelta. Na tym pierwszym nieznacznie poruszają się twarze artystów, na drugim podobnie zanimowane zostały oblicza dwóch sowieckich delegatów konferencji z drugiego rzędu. Na ścianie po prawej wiszą trzy fotografie autorstwa Natalii LL pod tytułem „Identyfikacja twarzy” z 1970. Przedstawiają one tego samego mężczyznę z ogoloną głową w ujęciu z obu profilów i od tyłu. Na prostopadłej krótkiej ścianie wisi fotografia Anny Zagrodzkiej i Karoliny Wojtas prezentująca modelkę w stroju DML.

Następna sala to tzw. sala różana lub lustrzana, ze względu na zdobną tkaninową tapetę w róże i lustra w bogato zdobionych ramach. Po lewej jest wejście do sali z podwójną arkadą wspartą dwiema z żłobkowanymi kolumnami o głowicach korynckich (liście akantu). Za arkadami jest mały korytarz i wyjście na zabytkową klatkę schodową. Po prawej stronie sali są dwa zakończone łukiem okna z lustrem pomiędzy nimi. Prawe okno znajduje się we wnęce wykusza. Na klamce od okna i od drzwi na balkon na wieszakach wiszą bluzy projektu Domu Mody Limanka. W prawej części sali stoi ekspozytor zaprojektowany przez Władysława Strzemińskiego a zrekonstruowany na potrzeby wystawy DML w 2019 roku. Po prawej jest ustawiona rama z fotografią Igora Kopystiansky’ego zatytułowana „Happening” 1978 Przedstawia maszynę do pisania obłożoną jajkami. Poniżej na monitorze prezentowana jest projekcja autorstwa Zbyněka Baladrána, pod tytułem „Aproksymacja nieskończonych Ciągów” z 2015 roku. Film to fikcja społeczna umiejscowiona w bliskiej przyszłości. Praca powstała jako luźne nawiązanie do powieści „Eden” Stanisława Lema. 

Po lewej na podłodze oparta o ekspozytor stoi praca Tamása Kaszása zatytułowana „Nie prosimy, nie żądamy, tylko bierzemy i zajmujemy” z 2013 roku. Jest to czarnobiała grafika przedstawia dziewczynę z widłami i ciemną postacią z kosą na sztorc.

Po drugiej stronie sali, naprzeciwko projekcji jest kolejne siedzisko Céline Condorelli.

Przechodzimy sale i na wprost wchodzimy do kolejnego pomieszczenia. Po prawej wiszą cztery kwadratowego i dużego formatu fotografie Natalii LL „Brunhilda” z 1995 roku. Na zdjęciach jest sama artystka w koronkowym obcisłym stroju, czarnych kozakach do kolan, w wianku na głowie i goglach. W jednej dłoni trzyma miecz w drugiej tarczę. Na poszczególnych fotografiach przybiera waleczne pozy.

Na ścianie po lewej wisi obraz Włodzimierza Jana Zakrzewskiego, Cztery bitwy (Olszynka Grochowska 1831, Solferino 1859, Sadowa 1866, Bzura 1939) z 2008 roku. Obraz jest dwukolorowy: białe tło i srebrne elementy. Za pomocą prostych znaków graficznych: prostokątów, strzałek, linii przerywanych przedstawiono rozmieszczenie wojsk z czterech bitew.

Na prostopadłej krótszej ścianie po prawej od obrazu z bitwami wisi niewielkich rozmiarów kolaż autorstwa Gerharda Rühma pod tytułem „Banknotenlied 2” z 1994 roku. Artysta zestawia banknoty wydrukowane w okresie hiperinflacji Republiki Weimarskiej z zapisem nutowym pieśni „Czymże jest ojczyzna Niemca?” napisanej przez Ernsta Moritza Arndta w 1813 roku.

Ostatnia sala w układzie amfiladowym przeznaczona jest na cztery pracę. Na ścianie na wprost przyklejona jest fototapeta z reprodukcją fotografii Jana Bułhaka. W narożniku po prawej niewielki, mocno fakturowy obraz Włodzimierza Pawlaka z 1998-1999 roku zatytułowany „Rekwiem” W narożniku po lewo wisi kolejna praca Jasminy Cibic z cyklu „Artyści rewolucyjni”. Tym razem ćmy obsiadły tył obrazu Sophie Taeuber-Arp: Kompozycja z 1931 roku.

Na środku prezentowana jest instalacja Leszka Knaflewskiego. Składają się na nią następujące obiekty: trumna, mikrofon, talerz perkusyjny, kula dyskotekowa,

Wychodzimy drugim wejściem po lewej stronie. Przechodzimy w poprzek korytarz i wchodzimy do prostokątnej sali. Pomieszczenie znajduje się dokładnie pod Salą Neoplastyczną. To pomieszczenie w podobny sposób zostało pomalowane według podziału Władysława Strzemińskiego, ale zamiast kolorów podstawowych zaczerpniętych z neoplastycyzmu pojawiają się kolory pochodne: brązy, zielenie itp. Bezpośrednio na dużej ścianie po prawej wyświetlany jest film Assafa Grubera pod tytułem „Prawo” z 2015 Główną bohaterką jest emerytowana opiekunka Galerii Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie. Oglądamy ją podczas wykonywania

różnych czynności domowych, a także szycia pokrowców na meble, ozdobionych geometrycznymi formami. Z offu toczy się opowieść, będąca zarazem treścią listu tejże kobiety do dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi: zwraca się do niego z prośbą, by mogła pracować społecznie jako opiekunka ekspozycji w Muzeum. Bohaterka opowiada o przyczynach, dla których chce podjąć wolontariat – główną motywacją jest wiara w autentyczność rewolucyjnego przekazu sztuki grupy „a.r”.….

Cofamy się do korytarza. Sala po prawej dedykowana jest jednej projekcji. Na środku stoi siedzisko z oparciem, po lewej na ścianie wyświetlany jest film Agnieszki Kalinowskiej „Tłumik” z 2011. Film przedstawia młodzież z ośrodków wychowawczych, rozmawiającą o swoich problemach podczas kolacji w wytwornej restauracji warszawskiej. 

Na końcu korytarza mieści się tzw. sala odczytowa. Ściany i sufit pokrywa zdobiona boazeria. W tym pomieszczeniu można usiąść na jednym z miękkich siedzisk i odpocząć. W narożniku po prawej po przekątnej jest wyjście z sali na mały przedsionek, którym przeszliśmy na początku zwiedzania. 

Autorka audiodeskrypcji: Katarzyna Mądrzycka-Adamczyk

Konsultacja: Magdalena Rutkowska