Katarzyna Kobro

Rzeźbiarka i teoretyczka sztuki, była jedną z najwybitniejszych artystek związanych z awangardą międzywojenną w Polsce. Urodziła się w Moskwie w rodzinie o niemieckich korzeniach. Od 1917 roku studiowała w Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury w Moskwie (później II Państwowe Wolne Pracownie Artystyczne) i szybko związała się ze środowiskiem lewicy konstruktywistycznej. W tym czasie poznała też swojego przyszłego męża, Władysława Strzemińskiego. W 1920 roku artystka przeniosła się do Smoleńska, gdzie współpracowała ze Strzemińskim, m.in. projektując plakaty dla Rosyjskiej Agencji Telegraficznej, ROSTA i uczestnicząc w obradach Krzewicieli Nowej Sztuki, UNOWIS. W tym czasie tworzyła rzeźby pokrewne twórczości Tatlina i Malewicza, te ostatnie określane mianem suprematystycznych. Na przełomie lat 1921/1922 przedostała się z właśnie poślubionym Władysławem Strzemińskim do Polski. Była członkinią czołowych ówczesnych grup awangardowych w Polsce, takich jak Blok, Praesens i „a.r.”. W ramach tej ostatniej współpracowała z mężem nad zebraniem Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej, która została podarowana Muzeum Sztuki w Łodzi. Prace Kobro były pokazywane między innymi na International Theatre Exhibition (1926), warszawskim Salonie Modernistów (1928), Salonie Jesiennym w Paryżu (1928), a także na Wystawie Sztuki Polskiej w Brukseli (1928, potem – Haga, Amsterdam, 1929). W 1929 roku, w ramach działalności grupy Praesens uczestniczyła w tworzeniu wystroju wnętrz pawilonów na Polskiej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Była związana z międzynarodową grupą, skupiającą artystów tworzących sztukę abstrakcyjną Abstraction-Création, a w 1936 roku, jako jedyna artystka z Polski, sygnowała paryski manifest nowej sztuki, Manifeste Dimensioniste Charlesa Sirato. Wraz z mężem mieszkała w różnych mniejszych miastach w Polsce: Szczekocinach, Brzezinach, Koluszkach i Żakowicach, a od 1931 roku w Łodzi. Utrzymywała się głównie z nauczania w szkołach średnich i zawodowych, gdzie pracowała niemal do końca lat 30., kiedy to w związku z urodzeniem córki Niki skupiła się na macierzyństwie. W czasie drugiej wojny wraz z rodziną przebywała w Wilejce i w Łodzi. Wówczas, w związku z podpisaniem tzw. listy rosyjskiej, rozpoczął się jej konflikt z mężem, który doprowadził do ich rozstania w 1947 roku. Lata 40. to dla artystki ciężki czas; pozostając niemal bez środków utrzymania, zmagała się z procesami o opiekę nad dzieckiem i o wojenne odstępstwo od narodowości polskiej. Zmarła w hospicjum w 1951 roku. Jej nieliczny zachowany dorobek znajduje się w większości w Muzeum Sztuki w Łodzi. Do najważniejszych dzieł artystki należy seria rzeźb Kompozycje przestrzenne oraz napisana wraz z mężem Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego (1931). Jej twórczość rzeźbiarską zalicza się do najważniejszych dokonań awangardowej plastyki; pokrewna twórczości Kazimierza Malewicza czy Georgesa Vantongerloo, pokazuje oryginalną refleksję nad logiką komponowania przestrzeni, która mogła mieć też swoje odbicie w architekturze.