Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Teka „Wilno nr XII" zawiera zestaw trzydziestu trzech fotografii naklejonych na tektury. Prace wykonane w latach 1916 – 1919 ukazują przede wszystkim zabytkowe pałace Wilna, w którym Jan Bułhak mieszkał i pracował od 1912 roku. Dla urodzonego w Ostaszynie w ziemi nowogrodzkiej artysty, Wilno stało się źródłem licznych inspiracji i nieustającej fascynacji. Za namową malarza Ferdynanda Ruszczyca w 1912 roku przyjął posadę fotografa zajmującego się dokumentacją miejskiej architektury dla Zarządu Miasta Wilna. Jako fotograf miejski pracował do 1915 roku, po zakończeniu tej współpracy kontynuował jednak fotografowanie zabytków zarówno w Wilnie, jak i w innych polskich miastach.

Pośród fotografii zebranych w tece „Wilno nr XII" znalazł się między innymi usytuowany na lewym brzegu Wilii barokowy Pałac Słuszków. Bułhak sfotografował go na kilka sposobów, z różnych odległości i kątów. Uwagę zwracają zwłaszcza ujęcia wykonane z drugiego brzegu rzeki, ukazujące malownicze usytuowanie budynku pośród zieleni. Bułhak zachwycał się Wilnem jako miastem-ogrodem, w którym architektura i natura idealnie ze sobą harmonizują. W latach 30. pisał o mieście, że „łączy w sobie wdzięk pejzażu z majestatem architektury, mądrze podkreślając naturalne zalety położenia i wyzyskującej je dla okazałych kompozycji dekoracyjnych. A na swojej malowniczej palecie posługuje się najchętniej trzema naczelnymi barwami: świecącą bielą murów, spatynowaną czerwienią dachów i soczystą zielenią roślinnej szaty.” (J. Bułhak, „Wędrówki fotografa. W słowie i w obrazie", Wilno 1936). Autorowi udawało się oddać te trzy kolory nawet w monochromatycznych fotografiach, w których mocne światło ślizgające się po murach lub ginące w ich załomach odgrywało  często kluczową dla kompozycji rolę. W omawianej tece widać to najlepiej w pracach „Podwórze na Zarzeczu" i „Podwórze przy zaułku bernardyńskim".

Oprócz wspomnianych miejsc, w tece XII znalazły się także zdjęcia ukazujące Pałac Tyszkiewiczów przy ul. Trockiej, Dworek Römerówny, Kolegium ewangelicko-reformowane, dom przy Zatoczu, rogatkę i figurę Św. Jacka na Pohulance, bramę przy ul. Trockiej i Bramę Sapieżyńską na Antokolu oraz nietypowa fotografia, na której uchwycony został pożar. Tej ostatniej kompozycji zdecydowanie dalej jest do dokumentalnych wizerunków architektury, a bliżej do  malarskości piktorializmu.   

Dorota Stolarska-Kultys

Teka „Wilno nr XII", zawiera zestaw 33 fotografii. Każda z nich została naklejona na tekturę. Zdjęcia pochodzą z lat 1916 – 1919. Ukazują zabytki architektury Wilna. Jan Bułhak mieszkał i pracował tam od 1912 roku. Ostatnie fotografie miasta wykonał w 1920 roku. Na zdjęciach dominują budynki i ich detale.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Jan Bułhak robił fotografie. Fotografował architekturę wielu miast, zabytków, detali architektonicznych. Najbardziej lubił robić zdjęcia Wilna. Zabytki Wilna pokazywał w połączeniu z zielenią. Często fotografował cienie i odbicia w wodzie.

Opis dzieła:

Zbiór 33 fotografii Jana Bułhaka „Teka Wilno nr XII“ pochodzi z lat 1916 – 1919. Artysta stosował specjalne techniki fotograficzne. Fotografia miała przypominać namalowany obraz. Taki efekt „malarskości“ w fotografii nazywa się piktoralizmem.

Fotografia nr 33 przypomina obraz Williama Turnera z 1835 roku „Pożar Parlamentu“.

Małgorzata Wiktorko, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN