Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„The Secret Performance" to seria czarno-białych fotografii w rożnych formatach, realizowana przez Mikołaja Smoczyńskiego od 1983 do 1993 roku w jednym miejscu, w jego pracowni mieszczącej się w Lublinie przy ulicy Zana II. Wykorzystując jedynie naturalne światło wpadające z dużych okien znajdujących się na przeciwległej ścianie, artysta fotografował fragment podłogi znajdujący się na wprost wejścia. Punktem wyjścia dla cyklu była jego wcześniejsza praca „The Double Object" (1980) i doświadczenia związane z jej fotograficzną dokumentacją. To dwie rzeźbiarskie formy powstałe ze zdemontowanych obrazów Smoczyńskiego, które artysta złożył na nowo, łącząc ramy śrubami. Chcąc ukazać relacje obiektu z przestrzenią, po raz pierwszy sięgnął po fotografię, która zaskoczyła go jako medium. Jego uwagę przykuły zwłaszcza ograniczenia związane z fragmentarycznością informacji otrzymywanych podczas patrzenia przez obiektyw. Jak pisał później: „przekonałem się, jak bardzo inne może być doświadczenie bezpośrednie, którego doznajemy wprost, wobec doświadczenia, które oferuje obserwacja pośrednia” (Mikołaj Smoczyński, „Czas przeszły. Komentarze do prac zrealizowanych w latach 1980-1999"). Ograniczenia te otworzyły przed nim nowe perspektywy postrzegania. Uznał fotografię za medium niejednoznaczne, ukazujące jedynie fragment sytuacji, a przez to kreujące, jak pisał, „rzeczywistość >>inną<< i autonomiczną – istniejącą na wzór tamtej >>prawdziwej<<”. Zaniechał prób dokumentacji na rzecz wykorzystania fotografii do kreowania nowych obrazów ukazujących fikcyjne przestrzenie. Stworzony przez niego obiekt nie interesował go już jako rzeźba, ale artysta nie przestał go fotografować. Ważniejsze jednak stało się działanie i przetwarzanie wykorzystujące performatywny charakter fotografii odróżniający ją od zwykłej rejestracji. Konwencja narzucona przez medium umożliwiła nowy sposób odczytania zarówno rzeźby, jak i przestrzeni. Z czasem, jak pisał artysta „obiekt przestał być potrzebny, a polem dalszego postępowania stała się sama tylko podłoga”. To ona jest tematem cyklu „The Secret Performance", którego tytuł odnosi się do elementu akcji wpisanego w obrazy i tego, że działanie to miało jedynie charakter jedynie dokamerowy. Wyciszone, oszczędne fotografie skupione na przestrzeni pracowni stanowią rodzaj rozciągniętego w czasie zapisu historii miejsca, zachodzących w nim zmian i powolnej dewastacji. Praca nad serią zakończyła się wraz ze zburzeniem budynku.

Fotografia z cyklu „Obrazy prawdziwe" ukazuje wykonaną w pracowni instalację składającą się z trzech reliefów z naciągniętego luźno na blejtram pokrytego farbą płótna. Podobnie jak w „The Secret Performance", Smoczyński ukazuje obiekty w relacji z przestrzenią, wydobywając jej walory i podejmując refleksję nad miejscem. Także i tę pracę cechuje minimalizm, subtelna gra światłocieniowa i przemyślana harmonia kompozycyjna.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

Dorota Stolarska-Kultys

„The Secret Performance" to seria czarno-białych fotografii w rożnych formatach. Prace powstały w latach 1983-1993. Wszystkie zdjęcia były robione w jednym miejscu, w pracowni artysty. Na każdym jest fragment podłogi. Fotografie są bardzo oszczędne. To zapis historii pracowni. Widać na nich zachodzące zmiany i proces niszczenia miejsca. Praca nad serią zakończyła się wraz ze zburzeniem budynku.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Mikołaj Smoczyński robił fotografie i instalacje. Jego prace istotnie związane są z miejscem w którym powstają. Określa się to jako sztuka „site specific”. 

Opis dzieła:

Praca artysty „The Secret Performance” to kilka fotografii pokazujących fragment podłogi w jego pracowni, w Lublinie na ul. Zana 11. Fotografie były robione przez dziesięć lat (1983-1993). Na podłodze narastał kurz, pojawiały się cienie, plamy, kawałeczki jakichś nieokreślonych przedmiotów. Wszystko przykrywały coraz grubsze warstwy kurzu. Akcja robienia zdjęć fragmentu podłogi zakończyła się dlatego, że budynek, w którym była pracownia artysty, zburzono.

Nawiązania do innych dzieł:

„The Secret Performance” Mikołaja Smoczyńskiego zdaje się nawiązywać do słynnego zdjęcia Man Raya z 1922, pokazującego pracę Marcela Duchampa „Élevage de poussière” - Hodowla kurzu.

Praca Mikołaja Smoczyńskiego „Obraz prawdziwy” to fotografia instalacji powstałej też w pracowni artysty. Fotografia pokazuje niszczenie, rozpadanie się pociemniałych prac malarskich. Być może „Obraz prawdziwy” odnosi się do bardzo wczesnych prac malarskich Smoczyńskiego. Malarstwa, którego zaniechał, aby tworzyć instalacje.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN