Film

Wystawa pokazuje, jak na przełomie XIX i XX wieku zaznaczyła się w sztuce zmiana w relacji człowieka i środowiska. Rozpoczyna ona serię ekspozycji organizowanych przez Muzeum Sztuki w 2017 roku w ramach obchodów Stulecia awangardy w Polsce, których celem jest spojrzenie na jej spuściznę ze współczesnej perspektywy.

Użyta w tytule metafora superorganizmu odnosi się do ekspansywności gatunku ludzkiego, która powoduje zarówno rozwój cywilizacyjny, jak i degradację Ziemi. Nowoczesność to moment w historii Homo sapiens, kiedy środowisko intensywnie przekształcane jest przez rozwijający się przemysł, postępującą urbanizację, kolonizację kolejnych zakątków świata.

Postawy, które odnajdujemy w sztuce awangardowej, są intrygującym obrazem ludzkich fascynacji, lęków, złudzeń, rozważań i afektów, jakich doświadczamy w związku z przyrodą i które, ze względu na uniwersalność i trwałość tego doświadczenia, pozostają nieustająco aktualne. Z jednej strony potwierdzają faustyczny mit człowieka-stwórcy budującego swój świat, przed którym nie ma ograniczeń. Z drugiej pokazują, jak bardzo nieprawdziwe jest twierdzenie, że awangarda manifestowała się tylko poprzez negację natury i afirmację wytworów człowieka, czyli pozostające w powszechnej świadomości: miasto, masę i maszynę. Wreszcie stawiają pytania, które poruszały i zapewne poruszać będą kolejne pokolenia: o zależności między człowiekiem i środowiskiem, o jego rolę i znaczenie.

"Superorganizm. Awangarda i doświadczenie przyrody" jest przeglądem tego, jak sztuka awangardowa rejestrowała zmiany w relacji człowieka do środowiska inspirowane rozwojem nauk przyrodniczych i technologii, ale też tekstami filozoficznymi i samą sztuką. Kolejne części wystawy: "Krajobraz postnaturalny", "Biofilia", "Wcielone widzenie", "Czwarty wymiar", "Mikrokosmos i Makrokosmos" oraz "Ewolucja" pokazują, jak uproszczone jest myślenie o awangardzie jako konflikcie racjonalności z tym, co nieracjonalne, materialistycznego z duchowym, organicznego z nieorganicznym.

Na wystawie zaprezentowanych zostanie około 150 dzieł wypożyczonych z kolekcji publicznych i prywatnych. W Muzeum Sztuki w Łodzi zwiedzającym ukazane zostaną eksponaty udostępnione przez czołowe muzea sztuki nowoczesnej m.in. z Tate w Londynie, Centre Georges Pompidou w Paryżu, The Museum of Modern Art w Nowym Jorku, The State Museum Of Contemporary Art - Costakis Collection w Salonikach czy Moderna Museet w Sztokholmie.

Projektowi wystawienniczemu towarzyszyć będzie także wydanie katalogu w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej. Publikacja podzielona jest na dwie części. Pierwsza związana jest z wystawą "Superorganizm. Awangarda i doświadczenie przyrody" i przybliża problematykę projektu poprzez omawiane w niej pojęcia. Druga część zawiera eseje uznanych badaczy – Fae Brauer, Iwony Luby, Jacoba Wamberga, Isabelle Wȕnsche, którzy opisują nowe sposoby odczytania relacji między awangardą a nauką, technologią i przyrodą.

Artyści / artystki: Ansel Adams, Eileen Agar, Jean (Hans) Arp, Aleksander Archipenko, Janusz Maria Brzeski, Alexander Calder, Le Corbusier, Robert Delaunay, Boris Ender, Max Ernst, Naum Gabo, Karol Hiller, Wasily Kandyński, György Kepes, Paul Klee, Iwan Klun, Katarzyna Kobro, Len Lye, Michaił Łarionow, Kazimierz Malewicz, Franz Marc, Michaił Matiuszyn, Piet Mondrian, Edvard Munch, Lubow Popowa, Man Ray, László Moholy-Nagy, Aleksander Rodczenko, Kurt Schwitters, Anton Stankowski, Alfred Stieglitz, Władysław Strzemiński, Wacław Szpakowski i inni.

Kuratorki: Aleksandra Jach, Paulina Kurc-Maj

Koordynacja wystawy: Katarzyna Mróz, Monika Wesołowska

Architektura wystawy: Piotr Bujas, Małgorzata Burkot (BADR - Bureau of Architecture, Design- Research)