Udostępnij:
Datowanie: 1951
Technika: malarstwo olejne
Materiały: farba olejna, płótno
Rozmiar:wys. 48 cm, szer. 64 cm
Sposób nabycia:zakup
Data nabycia: 01.08.1967
Numer inwentarzowy: MS/SN/M/524

Opis dzieła

Kiedy władza w Polsce wymagała od artystów tworzenia w zgodzie ze schematami socrealizmu, Erna Rosenstein stworzyła obraz wyraźnie surrealistyczny, powracając do obserwowanej w czasie wojny zbrodni na najbliższych. W lesie podczas pełni księżyca w powietrzu unoszą się głowy kobiety i mężczyzny. Obok bezgłowego ciała kobiety, rąk i drzew, na tle nocnego nieba widoczne są także różnej wielkości kwadraty i prostokąty. Zarówno temat jak i forma obrazu czynią go istotnym w dorobku artystki. Malarka przez całe życie wracała do tragicznego wydarzenia z lipca 1942, gdy jej szukający schronienia rodzice Anna i Maksymilian Rosenstein zostali zamordowani przez polskiego szmalcownika, a ona sama uniknęła śmierci. Chociaż tematy związane z okresem wojennym pojawiły się w obrazach malarki wcześniej (Getto i Szabrownicy, oba 1946 r.), to właśnie Ekrany są pierwszym malarskim świadectwem zmierzenia się z traumą. Dramatyczna scena pozbawiona jest jednak krwi, a twarze kobiety i mężczyzny mają spokojny, zamyślony wyraz. 

Widoczny w centrum pionowy, jasnoniebieski prostokąt wydobywa z mroku i stanowi tło dla unoszących się w powietrzu głów. Twarze rodziców, podobne do tych w Ekranach, powracały w twórczości Rosenstein wielokrotnie. Dorota Jarecka zwraca uwagę, że wizerunki te wzorowane są na odnalezionych po wojnie fotografiach – to one pośredniczą pomiędzy artystką, a jej wspomnieniami. Twarze rodziców malowane i rysowane przez Rosenstein to według Jareckiej świadectwo procesu - uporczywego przypominania rodziców, który nigdy nie może zostać dopełniony. Ekrany dotyczą pamięci o rodzicach, jak i pozycji autorki, która była świadkinią zbrodni, a także tą, która przeżyła i zmagała się z poczuciem winy, „syndromem ocalonego”.

Szczególny jest moment powstania dzieła, wykonanego po powrocie artystki do kraju z emigracji, na której przebywała w latach 1947–1948. Rosenstein pamiętać musiała zarówno okupację, dokonywane przez Polaków antysemickie ataki w latach powojennych, jak i falę emigracji Żydowskiej do Izraela (1949–1950). Obraz prezentowany był na Wystawie Dziewięciu Malarzy w 1955 roku. W kolekcji Muzeum Sztuki kontekst dla Ekranów stanowią inne prace autorki, a także rysunki wojenne Władysława Strzemińskiego, które podobnie jak dzieło Rosenstein są świadectwem szukania własnego języka artystycznego do przedstawiania wspomnień z okresu wojny. 

 

Jakub Gawkowski

 

Zob. Dorota Jarecka, Portret rodziców i zdjęcie znalezione w ziemi [w:] Dorota Jarecka, Barbara Piwowarska, Erna Rosenstein. Mogę powtarzać tylko nieświadomie, Warszawa 2014, 73-98.  

 

Audiodeskrypcja

Układ poziomy. Obraz namalowany farbą olejną na płótnie. Kompozycja abstrakcyjna z fragmentem pejzażu. W centrum niebieski prostokąt. W jego górnej części unoszą się głowy kobiety i mężczyzny, w dolnej części dwie pary dłoni. Na czarnym tle po lewej stronie umieszczono krawędzie dwóch białych czworoboków. Poniżej w odcieniach szarości sylwetka kobiety bez głowy. W prawej części obrazu widać wydobywające się z mroku drzewa o jasnych, oświetlonych pniach. Pomiędzy koronami drzew widać księżyc w pełni. W dolnej części w pobliżu pnia biały prostokąt.

Wystawy

I saw the other side of the Sun... Female Surrealists from Eastern Europe [2023-04-10-2023-04-24]
Erna Rosenstein. Organizm [2013-05-17-2013-09-01]
Erna Rosenstein. Organizm 2 [2014-03-17-2014-05-04]
Artyści żydowscy w powojennej Polsce (1945 - 1989) [2014-10-20-2014-11-23]
documenta 14 [2017-04-08-2017-07-16]
Surrealism Beyon Borders venue 2 [2021-03-31-2021-08-15]
OdłożONE na potem z cyklu SKONTRUM [2024-01-31-2024-04-21]
Surrealism Beyond Borders venue 1 [2020-09-21-2022-01-09]
Solo exhibition of Erna Rosenstein [2020-04-23-2020-07-31]
Surrealism Beyond Borders 1 [2021-10-04-2022-01-30]
Erna Rosenstein / Aubrey Williams [2022-10-28-2023-02-12]

Erna Rosenstein
Erna Rosenstein

Erna Rosenstein (ur. 1913 we Lwowie, zm. 2004 w Warszawie) – malarka, poetka, tworzyła obrazy, asamblaże, rysunki i obiekty. Urodzona w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, studiowała w Wiener Frauenakademie w Wiedniu, a następnie w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Związana z Pierwszą Grupą Krakowską, z której wyniosła artystyczny i polityczny radykalizm, współpracowała również z Teatrem Cricot.  Wpływ na jej wrażliwość artystyczną miała m.in. Międzynarodowa Wystawa Surrealizmu, którą zobaczyła w Paryżu w 1937 roku. W Berlinie zetknęła się z niemieckim ekspresjonizmem za pośrednictwem wystawy Sztuki Zdegenerowanej. Wojnę spędziła...

Inne dzieła tego artysty / artystki
Zobacz także
Powiązane obiekty