Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Nic już nie pozostało z dramatyzmu artystycznej fantazji: Mechano-faktura biało-czerwono-czarna uderza ściśle wykalkulowaną, zgoła mechaniczną precyzją, z jaką zestawiane są różnej wielkości figury geometryczne. Kontrast czerwonego kwadratu i koła określa główne kompozycyjne napięcie, które zostaje jednak rozładowane przez układ czarnych prostokątów, kwadratów i trójkąta. W ten sposób osiągnięty zostaje nowy wzór harmonii – zmechanizowanej harmonii epoki przemysłowej. Berlewi opracował teorię mechanofaktury w 1923 roku. Podstawowe figury geometryczne funkcjonowały w niej na zasadzie prefabrykatów w produkcji przemysłowej – artysta montował z nich swoje kompozycje, uzyskując mechaniczną harmonię. Mechano-faktura biało-czerwono-czarna prezentowana była po raz pierwszy w 1924 roku na indywidualnej wystawie w salonie automobili Austro-Daimler w Warszawie. Założone przez Berlewiego z Aleksandrem Watem i Stanisławem Bruczem biuro reklamowe „reklama-mechano” oferowało nowatorskie projekty grafiki użytkowej przy pełnym zastosowaniu teorii mechanofaktury – stanowiły one istotny wkład w rozwój typografii funkcjonalnej.

Jarosław Lubiak (Cytat za: Abecadło, red. Jarosław Lubiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010, s.nlb.[37]).

Poeta Baczyński napisał, że „wiersz ten jest jak fotografia wszystkich wiosen”, a malarz Berlewi stworzył Mechano-Fakturę – „fotografię” wszystkich faktur. Pionowa linia-prostokąt, prostokąty ułożone poziomo albo rosnąco w prawo lub w pnące się ku górze; czarny trójkąt na szczycie i intensywnie czerwone koło i kwadrat – oto Mechano-Faktura. Istotą obrazu tworzonego według zasad mechanofaktury było odrzucenie iluzji przestrzennej. Berlewi kładł nacisk na podkreślenie dwuwymiarowości płótna. Sugerował, że istotę wszelkiej faktury oddaje sprowadzenie odbieranych wrażeń do najprostszych form geometrycznych układanych w rytmiczne kompozycje. Ten nowy, mechaniczny sposób malowania nawiązywał do konstruktywistycznego pojmowania sztuki, która miała ściśle związać się, a następnie wpływać na życie społeczeństwa. Berlewi nie poprzestał na teorii. Założył w Warszawie Biuro Reklama-Mechano, poprzez które propagował zasady druku funkcjonalnego.

Maciej Cholewiński (Cytat za: Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm, red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012, s. 772).