Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Bliżej-dalej" to krótkie wideo zarejestrowane w mieszkaniu artysty. Kamera skierowana w stronę okna rejestruje prostokąt umieszczony na jego tle. Manipulacja ogniskową i jej szybkie zmiany wykonywane według komend „bliżej-dalej”, ujawniają w zbliżeniach, że prostokątna forma to w istocie lustro. Odbija się w nim stojąca na statywie kamera i postać artysty – „reżysera” wydającego polecenia. Jego wyłanianie się i znikanie jest nieregularne, odbywa się w rytm komend wydawanych kamerze. Dźwięk stanowi doprecyzowanie obrazu, w wypowiadanych poleceniach Robakowski nie zachowuje żadnego porządku. „Zoomowanie” jest natomiast procesem mechanicznym, trochę absurdalnym, wprowadza do filmu element „amatorski”. Jest to przemyślana strategia kina nie-artystycznego, wyraz odwrotu od estetyki i plastyki właściwej tradycyjnemu obrazowi filmowemu. Dla Robakowskiego znaczenie ma koncepcja dzieła i jego struktura. Takie podejście głosił jako jeden z założycieli Warsztatu Formy Filmowej (1970-1977).

W „Bliżej-dalej" artysta kieruje kamerę na siebie, gra z własnym wizerunkiem. To postawa charakterystyczna dla prac realizowanych w formule „kina własnego” skupionego na najbliższym otoczeniu, autoanalizie, akcentującego podmiotowość autora. Tego rodzaju uprywatnienie zdominowało twórczość Robakowskiego w pierwszej połowie lat 80. W omawianej pracy artysta rozgrywa sam siebie, buduje relację między sobą filmującym i tym sfilmowanym, jakby odwołując się do słów zawartych w manifeście Kino własne z 1981, w którym pisał: „Filmujemy więc wszystko, a okaże się, że filmujemy zawsze samego siebie. Taki sfilmowany filmujący człowiek żyje dopiero w pełni na ekranie i ma podobną do ciebie posturę, ale inny charakter i osobowość”.

W omawianej racy podmiotowość zyskuje dodatkowo wymiar dialogowy. To bowiem jedna z realizacji powstałych w ramach cyklu „Dedykacje" – prac wideo skierowanych do konkretnych adresatów. Artysta dedykuje „Bliżej-dalej" Warsztatowi Formy Filmowej. Badając możliwości techniczne kamery, nawiązuje do swoich wcześniejszych analitycznych prac z lat 70. i podejmuje z nimi dialog.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

„Bliżej-dalej" to krótkie wideo nagrane w mieszkaniu Robakowskiego. Kamera jest skierowana w stronę okna, na tle którego umieszczony został prostokąt. Artysta raz go przybliża, a raz oddala. Na zbliżeniu widać, że jest to lustro, w którym odbija się autor stojący za kamerą. Obraz został uzupełniony o dźwięk. Artysta jak reżyser wydaje polecenia brzmiące: „bliżej”, „dalej”. Nagranie przypomina amatorski film. Artysta robi to celowo, chce pokazać, że estetyka nie jest ważna. Robakowski filmuje sam siebie. Tak wprowadza element osobisty do pracy. Skupienie na własnych doświadczeniach jest charakterystyczne dla twórczości Robakowskiego z przełomu lat 70. i 80.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artyście:

Józef Robakowski to twórca filmów eksperymentalnych. W latach 1970 -1977 należał do awangardowej grupy artystycznej -  Warsztat Formy Filmowej. W latach 80. powrócił do rejestrowania kamerą filmową swoich doświadczeń.

Opis dzieła:

„Bliżej-dalej” to krótki film. Robakowski pokazuje okno w swoim mieszkaniu na tzw. łódzkim Manhattanie. Widzimy przez okno wieżowce. Na parapecie artysta ustawił prostokąt. Kamera filmowa pozwala na przybliżenia i oddalenia. Prostokąt odbija samego filmującego artystę. Za plecami Robakowskiego jest tablica w ramce. Do tablicy przyczepione są kartki.

Nawiązanie do innych dzieł:

W XVII wieku tworzył malarz - Cornelis Gijsbrechts. Na jego obrazach były namalowane ramy i przyczepione kartki z własnymi notatkami. Malował bardzo sugestywnie. Wydawało się, że można te kartki zdjąć z namalowanego obrazu. To była iluzja rzeczywistości.

W XX wieku Józef Robakowski pokazuje swoje własne doświadczenia wykorzystując możliwości kamery filmowej. Sugestywny obraz z kamery filmowej też nie jest obiektywną rzeczywistością.

Artysta nazywa to „kinem własnym”. Robakowski tak to określał: „Filmujemy więc wszystko, a okaże się, że filmujemy zawsze samego siebie”.

Autor: Józef Robakowski
Tytuł: „Nearer – Further / Bliżej-dalej”
Rok powstania: 1984
Tworzywo: kaseta VHS
Czas trwania: 3 minuty 25 sekund
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

„Bliżej-dalej” to krótkie wideo zarejestrowane w mieszkaniu artysty. Przypomina materiał amatorski. Rozpoczyna się od białej planszy z czarnym napisem: „NEARER-FURTHER”, poniżej, „1984”. Kamera skierowana jest na dwuskrzydłowe okno. Lewe ukazane w całej szerokości. Przez okno widać wieżowce i niebo. Na tle skrzydła po lewej, stoi czarny prostokąt. Kamera raz go przybliża, a raz oddala. Zmiany ogniskowej wykonywane są według poleceń: bliżej, dalej. Gdy następuje duże zbliżenie dowiadujemy się, że w prostokącie odbija się kamera i znajdujący się za nią mężczyzna. Czasem ujawnia się jego lewa ręka manipulująca przy kamerze oraz ruch ust odpowiadający wydawanym komendom: „bliżej, dalej”.

Artysta rejestruje najbliższe otoczenie oraz samego siebie. Jest twórcą, bohaterem, narratorem. Szuka nowego audiowizualnego języka. Narzędzie – kamera – jest w symbiozie z człowiekiem – twórcą.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN