Studio Eksperymentalne Polskiego Radia (SEPR) to jednostka powołana w Polskim Radiu w 1957 roku, której misją była produkcja, badanie i upowszechnianie dźwięków elektroakustycznych i elektronicznych. Produkowało muzykę autonomiczną, ale przygotowywało również dźwięki na potrzeby radia, telewizji, filmu i wystaw.
Pierwszym kierownikiem studia został muzykolog Józef Patkowski, który zbudował zespół składający się początkowo z Krzysztofa Szlifirskiego, Wojciecha Makowskiego, Anny Skrzyńskiej oraz dwóch inżynierów dźwięku: Eugeniusza Rudnika i Bohdana Mazurka. W późniejszym okresie w studio pracowali między innymi również: Grażyna Karaśkiewicz, Barbara Okoń-Makowska, Ewa Guziołek-Tubelewicz, Tadeusz Sudnik oraz Ryszard Szeremeta. Inżynierowie, którzy wyszkolili się w obsłudze sprzętu, mieli być pomocni dla kompozytorów, którzy odwiedzali instytut w celu realizacji utworów. Ta specyficzna struktura pozwoliła na szybkie wdrożenie twórców, którzy wcześniej nie pracowali z nowymi maszynami. Wśród kompozytorów, którzy pracowali w studiu byli czołowi twórcy: Andrzej Dobrowolski, Krzysztof Penderecki, Bogusław Schaeffer, Elżbieta Sikora, Tomasz Sikorski i Krzysztof Knittel, a także Arne Nordheim, Dubravko Detoni, Franco Evangelisti, Roland Kayn czy Teresa Rampazzi.
Od samego początku studio zajmowało się również realizacją ścieżek dźwiękowych do produkcji science-fiction, eksperymentalnych animacji oraz filmów fabularnych. Ten obszar umożliwił dostęp do muzyki produkowanej w studio również twórcom związanym z Warsztatem Formy Filmowej, co zaowocowało współpracą z Eugeniuszem Rudnikiem nad dwoma filmami Józefa Robakowskiego oraz jednym Janusza Połoma. Twórcy dostrzegali powinowactwo pomiędzy dążeniami kompozytorów muzyki na taśmie i zainteresowanym materialnymi właściwościami taśmy filmowej kinem strukturalnym. Patkowski i Rudnik zostali również zaproszeni z prezentacjami na realizowane przez WFF w 1973 roku w Galerii El w Elblągu Kinolaboratorium.
Z kinem współpracował również Bogusław Schaeffer, który w czasie realizacji muzyki do filmu dokumentalnego o Władysławie Strzemińskim w 1968 roku, zrealizował również autonomiczną kompozycję zatytułowaną Hommage á Strzemiński, w której wykorzystał fragmenty Teorii widzenia. Taśma z tą kompozycją znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki. Schaeffer był również twórcą eksperymentalnych notacji graficznych wykorzystywanych do zapisu tak muzyki akustycznej jak i elektroakustycznej. Przykładami takich dzieł są: Temat. Muzyka elektroniczna oraz PR I-VIII. W zbiorach instytucji są również partytury i inne realizacje graficzne kompozytora reprezentującego kolejne pokolenie twórców związanych z SEPR-em – Krzysztofa Knittla. Niejednokrotnie współpracował on z artystami wizualnymi oraz instytucjami sztuki. Pierwsza płyta z jego muzyką została wydana przez Alma-Art – inicjatywę Andrzeja Mitana, a jej okładka zaprojektowana przez Włodzimierza Borowskiego zawiera obcięte specjalnie na tą okazję włosy Knittla. Również płyta Andrzeja Bieżana z okładką autorstwa Tadeusza Rolke oraz częściowo płyta Helmuta Nadolskiego z okładką Andrzeja Szewczyka zostały zrealizowane w SEPR-ze.
[Zaproszenie] Studio Eksperymentalne Polskiego Radia. Konferencja międzynarodowa, Muzeum Sztuki w Łodzi, 2017
Kompozytor Zygmunt Krauze zainspirowany Strzemińskim i we współpracy z Teresą Kelm i Henrykiem Morelem zrealizował w 1968 roku pionierską instalację dźwiękową Kompozycję przestrzenno-muzyczną. Taśmy, które stanowią podstawę realizacji zostały przygotowane również we współpracy ze studiem.
Dwie wczesne realizacje wykonał we współpracy ze studiem również Krzysztof Wodiczko. Nad słynnym Instrumentem osobistym pracował z Wojciechem Makowskim, który był odpowiedzialny za podzespoły i mechanizmy sterujące. W tym samym okresie powstały również skomponowane wspólnie z Szábolcsem Esztényim Same tranzystory.
W kolekcji Muzeum Sztuki są również prace świadczące o międzynarodowych kontaktach SEPR-u. Ennio Chiggio był członkiem nie tylko wystawiającego w Łodzi w 1967 roku Gruppo N, ale również kolektywu kompozytorskiego Nuove Proposte Sonore, którego liderką była Teresa Rampazzi. Wizyta Włochów w Polsce była również związana z ich wizytą i pracą w warszawskim studio.
Więcej informacji o Studio Eksperymentalnym Polskiego Radia znajdziesz w naszych publikacjach: Notatki z podziemia (2016), Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957-1984 (2012), Czarny pokój i inne pokoje. Zbiór tekstów o Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia (2018), Patkowski. Ambasador muzyki z Marsa (2019), Ultra Sounds. The Sonic Art of Polish Radio Experimental Studio (2019), a także na płytach: Sounding The Body Electric. Experiments in art and music in Eastern Europe 1964-1984 (2013), Zygmunt Krauze - Spatial Music (2013).
Kafelki
Lista
