Zrzeszenie Artystów Plastyków „Artes” powstało we Lwowie w 1929 roku. Skupiało twórców nawiązujących do aktualnych nurtów sztuki nowoczesnej: kubizmu, konstruktywizmu i surrealizmu, artystów otwartych na nowatorskie impulsy pojawiające się w sztuce krajowej i zagranicznej.
Początkowo do grupy należeli Jerzy Janisch, Mieczysław A. Wysocki, Aleksander Krzywobłocki, Otto Hahn, Ludwik Lille, Aleksander Riemer, Margit Reich-Sielska, Roman Sielski, Ludwik Tyrowicz, Henryk Streng (później Marek Włodarski), Tadeusz Wojciechowski. Dołączyli do nich Pawło Kowżun i Stefan Wojciechowski. Z grupą związani byli również Andrzej Pronaszko i Stanisław Teisseyre. Wystawy „Artesu” odbyły się we Lwowie (1930, 1931), w Warszawie (1931, 1932), Krakowie (1932), Stanisławowie (1930), Łodzi (1932). W 1933 roku grupa „Artes” przekształciła się w efemeryczną formację „Neoartes". Formalnie grupa nie została rozwiązana; przyjmuje się, że jej działalność wygasa ok. 1936 roku.
W początkowym okresie wspólnej działalności członkowie „Artesu” odwoływali się – każdy z nich w indywidualny sposób – do doświadczeń konstruktywizmu Légera i surrealizmu. Formułę konstrukcyjności obrazu łączyli z surrealistyczną zasadą montażu, osiągając niekiedy subtelne efekty liryczne. W okresie późniejszym dyskutowali – w szczególności Hahn, Streng i Tadeusz Wojciechowski – koncepcje nowego realizmu i sztuki zaangażowanej. Etapem pośrednim na drodze do niego – w interpretacji Debory Vogel, krytyczki związanej z grupą „Artes” – były eksperymenty w dziedzinie fotomontażu dokonywane przez Hahna, Janischa, Krzywobłockiego, Reich-Sielską i Strenga. Prace niektórych „artesowców” łączą się z życiem Lwowa okresu dwudziestolecia międzywojennego – z typowymi postaciami mieszkańców, z zachodzącymi wówczas przemianami obyczajowymi i przemianami przestrzeni urbanistycznej, z przejawami kultury popularnej.
O działalności grupy pisała wybitna krytyczka sztuki Debora Vogel: „Zrzeszenie Artes (...) stara się przełamać szablon nudy i przezwyciężonych już form. Należą tu artyści eksperymentujący we właściwym tego słowa znaczeniu, dla których dialektyka formy jest nieubłaganą koniecznością. W ramach grupy istnieje „prawica” (zaprezentowana przez Reichowne, Sielskiego, Tyrowicza i Wojciechowskiego) i „lewica” (Hahn, Janisch, Lille, arch. Krzywobłocki, Riemer, Streng)”.
Twórczości grupy „Artes” poświęcone są m.in. publikacje: monografia Piotra Łukaszewicza Zrzeszenie Artystów Plastyków Artes 1929 – 1935 (1975) oraz katalog wystawy w Muzeum Sztuki w Łodzi Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta (2017).
Paweł Polit
Kafelki
Lista
