PAWEŁ POLIT
Zawartość teorii Czystej Formy Stanisława Ignacego Witkiewicza określa pojęcie konstrukcyjności nadające kompozycji malarskiej charakter jednolitego układu form sylwetowych na dwuwymiarowej płaszczyźnie. Konstrukcja malarska ma działać na odbiorcę, jak pisał Witkiewicz w rozprawie filozoficznej Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia (1935), „bezpośrednio, tzn. nie przez pojęciową jej analizę”. Ma przy tym wymiar ontologiczny – jest wyrazem „najgłębszej istoty Istnienia w całości i Istnienia Poszczególnego [psychocielesnego podmiotu – obj. P.P.], tj. jedności w wielości”.
Witkiewicz zmierzał w swoich obrazach do maksymalnego zintegrowania form głównych i pobocznych kompozycji, czemu miało służyć wyposażenie ich w szczegóły kojarzące je ze składnikami rzeczywistości. W Szkicach estetycznych (1922) Witkiewicz napisał, że owa treść życiowa „powinna zajmować tyle miejsca w obrazie, aby nie wysuwać się na plan pierwszy jako taka i nie uniemożliwiać czysto formalnego jego pojmowania”. Ustalając orientacje mas kompozycyjnych, napięcia kierunkowe przyczyniają się do nadania maksymalnej spójności układowi powiązanych wzajemnie form, wyznaczając zarazem kierunki czytania obrazu.
Witkiewicz budował często swoje kompozycje na zasadzie ustanawiania ruchu okrężnego między ich elementami. Kolistość ta dotyczy również obrazu Walka. Rąbanie lasu, w którym rozmieszczenie napięć kierunkowych kieruje spojrzeniem odbiorcy między gestami oraz orientacją ciał zmagających się postaci. Włączone do tej kompozycji elementy mimetyczne wydają się inicjować, a zarazem scalać, krążenie form i wypełniających je kolorów wewnątrz obrazu.
Zgodnie z teorią estetyczną Witkiewicza, kompozycja form sylwetowych była jednym z trzech składników budowy dzieła malarskiego; innymi są harmonia barw i „ujęcie formy” - określony styl konturu łączącego ze sobą barwne płaszczyzny. Każdorazowo współtworzą one niepowtarzalną jedność elementów konstrukcyjnych dzieła gwarantującą jego autonomię wobec zewnętrznego świata – jego niezależność od porządku praktycyzmu życiowego. Witkiewicz pisał, że, „istotą malarstwa jako sztuki nie będzie przedstawianie świata jako takiego, realnego czy fantastycznego i jego różne formalne ujmowanie, tylko sama forma tego ujęcia, konstrukcja obrazu w ograniczonej ramie” (O istocie malarstwa, 1938).
Założenia teorii Czystej Formy spełniają również niektóre przedstawienia portretowe Witkiewicza. O pracach tego rodzaju napisał on w Regulaminie firmy portretowej „S.I. Witkiewicz" (1928): „Charakterystyka modela subiektywna – spotęgowania karykaturalne tak formalne, jak psychologiczne nie-wykluczone. W granicy kompozycja abstrakcyjna, czyli t. zw. «Czysta Forma»”.
Paweł Polit
Kafelki 
Lista 
