Film

Wystawa prezentuje twórczość grupy, o której fenomenie świadczy m.in. eksperymentalne i „niekanoniczne” podejście do fotografii oraz technik artystycznych. Działalność Zero-61 – choć stanowi unikalny w historii polskiej fotografii przykład wieloletniej aktywności grupowej przez blisko dekadę zachowującej wewnętrzną spoistość artystyczną – jest nadal niewystarczająco rozpoznana wśród historyków sztuki i fotografii.

Grupa jako całość stanowiła zjawisko wyraziste artystycznie i wewnętrznie silnie zintegrowane. Występowały w niej liczne cechy wspólne zarówno zjawiskom obecnym w fotografii z lat 60., jak i w sztuce polskiej oraz światowej. W przypadku wielu działań artystycznych członkowie Zero-61 wykazywali się nowatorskim spojrzeniem na twórczość fotograficzną i zasługują na miano prekursorów wykraczających poza obowiązujące kanony. Twórczość osób zrzeszonych w Zero-61 od początku charakteryzowało przełamywanie barier gatunków artystycznych i konwencji a, znaczenie ich dorobku wykracza poza problematykę ściśle związaną z fotografią. 

Grupa założona została przez studentów Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu w październiku 1961 r. Należeli do niej wówczas: Romuald Chomicz, Czesław Kuchta, Lucjan Oczkowski, Józef Robakowski, Jerzy Wardak, Wiesław Wojczulanis. W ciągu ośmiu lat istnienia skład ulegał zmianom. Najdłużej – bo od momentu założenia aż do rozwiązania grupy – a zarazem najbardziej prężnie, działali w niej Kuchta, Robakowski i Wardak, później dołączył Różycki, a w ostatnim okresie istnienia Zero-61 Bruszewski, Kokot i Mikołajczyk. Ta siódemka stanowiła trzon grupy. Ich aktywność charakteryzowała silna determinacja do kwestionowania fotograficznych rozwiązań formalnych, a prezentacja prac wspomnianych artystów jest zasadniczą częścią ekspozycji.

Główną formą wypowiedzi osób zrzeszonych w Zero-61 był obraz fotograficzny, którym posługiwały się w sposób przekraczający granice tradycyjnie rozumianej fotografii, m.in. dążąc do wynalezienia nowych technik, podejmując próby związane ze zmianami parametrów procesów fotograficznych oraz posługując się fotomontażem. „Zerowcy” tworzyli również dzieła typu objets trouvés, zawierające m.in. cudze fotografie znalezione, a także asamblaże, environmenty oraz instalacje. Najbardziej radykalny przykład tego rodzaju twórczości stanowiła kończąca działalność grupy wystawa w Starej Kuźni w Toruniu z 1969 r., która była swoistą wystawą-instalacją (jedną z pierwszych tego typu w Polsce), gdzie fotografia stała się tylko jednym z elementów, obok foto-przedmiotów, asamblaży oraz działań efemerycznych prezentowanych w trakcie jej otwarcia. Filmowa i fotograficzna dokumentacja legendarnej wystawy-instalacji jest częścią ekspozycji w Muzeum Sztuki w Łodzi. Zainteresowania części członków grupy dotyczyły również filmu jako środka poszerzającego możliwości poszukiwań wizualnych.

Kurator: Lech Lechowicz
Koordynator: Rafał Kupiński