Jerzy Duda-Gracz
Malarz, rysownik, scenograf. Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Częstochowie, a następnie Wydział Grafiki w katowickiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (później przekształconej w ASP w Katowicach), gdzie otrzymał dyplom w 1968 roku. Zadebiutował dwa lata później, w 1970 roku. W latach 1976-1982 uczył malarstwa i grafiki na macierzystej uczelni. Od 1992 do 2001 roku był związany z prywatną uczelnią artystyczną – nieistniejącą już Europejską Akademią Sztuki w Warszawie. Pod koniec życia wrócił do Katowic, gdzie został profesorem na wydziale Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W 1984 roku reprezentował Polskę na Biennale w Wenecji. Od lat 80. obok działalności artystycznej i edukacyjnej zajmował się projektowaniem scenografii dla teatrów. Współpracował m.in. z Teatrem Starym i Teatrem J. Słowackiego w Krakowie, z Państwową Operą Śląską i Teatrem S. I. Witkiewicza w Zakopanem.
Duda-Gracz kojarzony jest przede wszystkim z obrazami, które w sposób groteskowy i ironiczny komentują polską rzeczywistość polityczno-społeczną. W swoich satyrycznych, często rubasznych i może zbyt dosłownych, pracach artysta punktował i wyśmiewał polskie absurdy począwszy od głębokiego peerelu, przez transformację i początki III RP. Jego realizacje do dziś spotykają się z krytyką jako zbytnio „toporne” i publicystyczne.
W obrazach Dudy-Gracza widoczne są inspiracje XVII-wiecznym niderlandzkim realizmem, malarstwem młodopolskim (szczególnie Witoldem Wojtkiewiczem) oraz, choć w mniejszym stopniu, kapizmem i malarstwem śląskich outsiderów z Grupy Janowskiej. Obok groteski w jego pracach obecny jest również sentymentalizm. Poetycki wydźwięk ma zwłaszcza jeden z najlepiej znanych i najobszerniejszych cykli – „Chopinowi” (1999-2004 r.). Artysta malował również pejzaże i obrazy o tematyce religijnej, jest autorem m.in. plafonu w Kościele Przemienienia Pańskiego w Toporowie. Chociaż najlepiej znane są jego realizacje malarskie, jest również autorem licznych grafik wykonywanych w tradycyjnych wklęsłodrukowych technikach, drzeworycie i linorycie.
Dorota Stolarska-Kultys
