Felicjan Szczęsny Kowarski

Malarz i rzeźbiarz, określany często twórcą polskiej szkoły malarstwa monumentalnego. Naukę rysunku rozpoczął już we wczesnym dzieciństwie u Wiktora Somołowicza. Następnie, w latach 1902 – 1908, uczęszczał do szkoły artystycznej prowadzonej przez Odeskie Towarzystwo Sztuk Pięknych. Po jej zakończeniu, jako najlepszy absolwent został przyjęty bez egzaminu do petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie od 1910 roku studiował malarstwo. Dyplom w pracowni Dymitra Kardowskiego obronił w 1918 roku. W Petersburgu przebywał podczas I wojny światowej i rewolucji, zajmował się wówczas przygotowywaniem opraw masowych uroczystości. Było to jego pierwsze doświadczenie w obszarze plastyki monumentalnej. W 1918 roku otrzymał skierowanie na studia w Monachium, nie jest jednak pewne czy podjął tam naukę albowiem według niektórych źródeł w tym samym roku przebywał w Warszawie. W 1919 roku był zatrudniony w warszawskim zakładzie litograficznym Władysława Główczewskiego. W 1920 roku przeniósł się do Torunia, gdzie razem z Henrykiem Szczyglińskim i Henrykiem Nowiną-Czernym, założył Zakład Graficzny „Sztuka”. Realizował wówczas projekty prospektów reklamowych, opakowań oraz plakatów propagandowych. W 1923 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie objął kierownictwo katedry malarstwa dekoracyjnego i monumentalnego w Akademii Sztuk Pięknych. Należał wówczas do zawiązanego w 1925 r. Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”. W latach dwudziestych wyjeżdżał do Włoch gdzie zgłębiał malarstwo renesansowe. Przebywał również w Paryżu. W stolicy Francji ogromne wrażenie zrobiły na nim dzieła Picassa i Matisse’a oraz prace Courbeta. Inspiracje nimi widać w jego ówczesnych realizacjach. W okresie międzywojennym wykonał wiele prac z obszaru malarstwa monumentalnego, m.in. dekorację malarską plafonów w sali Pod Ptakami w Zamku Wawelskim. W 1930 roku przeniósł się z Krakowa do Warszawy, gdzie został mianowany profesorem w katedrze rysunku i malarstwa w Szkole Sztuk Pięknych. W Warszawie wykonał dekoracje stropów w Pałacu Brühla oraz plafonów w sali bankietowej i gabinecie. Obok malarstwa monumentalnego zajmował się także malarstwem sztalugowym. Wśród dominujących tematów były u niego pejzaże, akty i portrety zbiorowe czy prace ukazujące dramatyzm ludzkiej egzystencji i jego zmagań z losem. Charakterystyczne było dla niego monumentalizowanie i antykizowanie form oraz wyrazisty modelunek światłocieniowy, niektóre jego prace charakteryzowała głęboka ekspresja. Po II wojnie światowej jego malarstwo wpisało się w nurt socrealizmu. 

Dorota Stolarska-Kultys