Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Fotografia ukazuje rzeźbiarza Xawerego Dunikowskiego przedstawionego profilem w ujęciu do piersi. W tle widoczne jest popiersie Lenina. Całość kompozycji jest przyćmiona i miękka, światło padające od góry w analogiczny sposób rozświetla czoło i siwe włosy artysty, jak i wykonaną przez niego rzeźbę. Popiersie powstało w 1949 roku, artysta wykonał kilka jego wersji dążąc do uzyskania jak najlepszej formy. Dunikowski ukazał Lenina w sposób nietypowy, poszerzając i ustawiając ukośnie jego ramiona, co znacznie zdynamizowało kompozycję. Zamiast oczu pozostawił puste oczodoły, nad nimi zaś umieścił zmarszczone brwi. Usta „wodza rewolucji” są mocno zaciśnięte, jak gdyby w grymasie złości. Przedstawienie jest dość złowrogie i nie do końca zgodne z obowiązującymi wówczas socrealistycznymi standardami. W momencie jego powstania budziło liczne wątpliwości, a na wystawie Dunikowskiego w Moskwie wywołało według relacji Włodzimierza Sokorskiego, ówczesnego ministra kultury, na tyle dużo kontrowersji, że pokazanie go szerszej publiczności stanęło pod znakiem zapytania. Relacja artysty z władzami komunistycznymi była niejednoznaczna. Postępował on z jednej strony konformistycznie, tworząc rzeźby na ich zlecenie i podejmując aktualne tematy. Z drugiej strony nie poddał się obowiązującej doktrynie realizmu socjalistycznego, zachowując swój własny styl. W tym punkcie strategia artysty pokrywa się do pewnego stopnia z postawą Henryka Makarewicza, który po wojnie pracował w Polskiej Kronice Filmowej i Wytwórni Filmów Dokumentalnych, a do jego najsłynniejszych realizacji należy obszerny reportaż ukazujący budowę miasta i kombinatu w Nowej Hucie. Fotografie, jakie tworzył, nawiązujące do nowych trendów i przesycone duchem Henriego Cartiera-Bressona, znacznie bardziej skupiały się jednak na codzienności, niż na wielkim socjalistycznym projekcie. Stanowią odautorski, często ironiczny komentarz Makarewicza na temat rzeczywistości, przez co znaczna ich część nie spotkała się z akceptacją cenzury. „Portret Dunikowskiego" mógł również powstać na zlecenie władz, może też jednak był efektem spotkania dwóch artystów o dużym poczuciu humoru, którzy współpracując z systemem potrafili jednocześnie zachować swoją indywidualność i dystans.

Fotografia ukazuje rzeźbiarza Xawerego Dunikowskiego. Artysta został przedstawiony z boku. W tle widać rzeźbę Lenina. Jej autorem jest Dunikowski. Praca nie do końca podobała się komunistycznym władzom. Odbiegała od zasad, które obowiązywały wówczas w sztuce. Na fotografii światło pada od góry. W podobny sposób oświetla artystę i rzeźbę. Całość kompozycji jest jakby za mgłą.

Dorota Stolarska-Kultys

Henryk Makarewicz był fotografem. Fotografia nie ma tytułu. Przedstawia rzeźbiarza i jego dzieło, czyli rzeźbę. Rzeźbiarz i rzeźba ujęte są z profilu. Rzeźbiarzem jest Xawery Dunikowski, słynny i znany artysta. Rzeźba jest portretem Włodzimierza Lenina. Lenin był Rosjaninem, wodzem Rewolucji Październikowej. Artysta ma pogodną twarz. Wódz rewolucji wygląda posępnie i groźnie.

Maciej Cholewiński, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Henryk Makarewicz

Tytuł: „Portret Dunikowskiego”

Wymiary: wysokość 40 cm, szerokość  30 cm

Technika: fotografia czarno-biała na papierze

Rok powstania: lata 50. XX wieku

Praca Henryka Markiewicza to czarno biała pionowa prostokątna fotografia na papierze. W kadrze znajdują się zwrócone w prawo profilowe popiersie artysty oraz w głębi - rzeźba Lenina. Mężczyzna zajmuje lewą dolną ćwiartkę, rzeźba zbliża się do prawego górnego narożnika. Przez obie głowy można przeprowadzić linię diagonalną.

Sfotografowany mężczyzna to Xawery Dunikowski – znany polski rzeźbiarz. Jest dojrzałym mężczyzną o wysokim, oświetlonym czole i siwych włosach. Na zdjęciu ma otwarte oczy okolone zmarszczkami, prosty wydatny nos i zamknięte usta o pełnych wargach. Światło na twarz rzucone jest od góry i z prawej strony, co sprawia, że tył głowy, policzki i szyja giną w cieniu. Artysta ubrany jest w białą koszulę z kołnierzykiem, pod którym zawiązana jest chusta lub gruby krawat oraz jasną marynarkę lub kurtkę z szerokimi klapami. Dunikowski pozuje na tle swojej rzeźby – popiersia Lenina, które jest analogicznie oświetlone, choć łagodniejszym światłem. Rzeźba sfotografowana jest nieostro, ma łagodne kontury. Najjaśniejszą plamą w kompozycji jest czoło Dunikowskiego.

Dunikowski po II wojnie światowej dał się porwać ideom socjalizmu. Wyrzeźbił nie tylko popiersie Lenina, ale i Józefa Stalina, pomnik żołnierzy radzieckich i robotników. Henryk Makarewicz zaś był fotografem, który związał swoją drogę twórczą z fotografią dokumentalną. W 1953 roku został oddelegowany do Nowej Huty z zadaniem dokumentowania budowy miasta i Kombinatu. Miejsce szczególne w jego twórczości zajmowała fotografia dokumentalna oraz fotografia reportażowa. Był obserwatorem życia społecznego, dokumentalistą najważniejszych wydarzeń sportowych, kulturalnych i religijnych.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN