Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Obraz sprawia wrażenie wycinka większej całości. Przypomina oglądany przez kwadratowy wizjer detal wzoru dekorującego parkan albo ścianę. Masywność czarnej kratownicy na białym tle rozbijają jedynie trzy pola w kolorze czerwonym, niebieskim i żółtym. Brak zbędnych dekoracji i prostota elementów geometrycznych to kwintesencja dyscypliny formalnej. Wrażenie ożywczego ruchu, wibracji i trójwymiarowości wywołują dynamiczne skosy oraz swoiste złudzenie przenikania się białych i czarnych elementów. „Kontrkompozycja XV" należy do serii obrazów o tym samym tytule i kolejnych numerach. Poprzedzały je 22 szkice zebrane w portfolio „Liber Veritatis" (1924–27). Termin „Kontrkompozycja" został po raz pierwszy użyty przez Van Doesburga w 1925 jako określenie obrazów geometrycznych o diagonalnym układzie elementów. Oznaczało to zerwanie z neoplastycyzmem, którego zasady dopuszczały stosowanie pionu i poziomu w komponowaniu obrazów. Nowy kierunek został nazwany elementaryzmem (1926).

Paulina Kurc-Maj (Cytat za: „Abecadło", red. Jarosław Lubiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010, s.nlb. [71])

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

„Kontrkompozycja XV" Theo van Doesburga trafiła do stałej kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi jeszcze przed jej pierwszą prezentacją. Artysta podarował swój obraz założycielom Grupy „a.r.", potwierdzając tym samym czas spędzony na wzajemnych kontaktach, wymianie myśli na temat sztuki.

„Kontrkompozycja XV" to obraz abstrakcyjny. Został namalowany w technice olejnej. Elementy składowe pracy to figury geometryczne i linie. Kompozycja została namalowana na kwadratowym płótnie, natomiast wszystkie elementy umieszczono ukośnie, przekręcono je o 90 stopni w stosunku do ram obrazu. Zabieg ten spowodował, że niektóre figury wystają po za granice płótna, otwierają się na przestrzeń. Siatka linii namalowanych pod skosem tworzy raster, który sprawia wrażenie pulsowania. Artysta zastosował kolory neoplastyczne.

To jedyna praca tego artysty, która znajduje się w Polsce. Obraz powstał w paryskiej pracowni. „Kontrkompozycja XV" potwierdza teorię elementaryzmu (odłam neoplastycyzmu), głoszonego przez artystę. Inspirację neoplastycyzmem potwierdzają takie elementy obrazu jak: płaska powierzchnia, linia prosta, kąt prosty, trzy barwy podstawowe: czerwony, żółty, niebieski, barwy neutralne: biały, czarny, szary. Niektóre elementy obrazu przeciwstawiają się mondrianowskiemu neoplastycyzmowi. Są to: skosy, podział kolorystyczny na elementy pozytywne (kolory) oraz negatywne (niekolory).

Theo van Doesburg i Piet Mondrian współpracowali ze sobą, budując ideę neoplastycyzmu. W 1925 roku artyści się pokłócili o wartości w sztuce i od tej pory van Doesburg zaczął tworzyć własne zaplecze teoretyczne.

Autorka skryptu: Maja Pawlikowska

Theo van Doesburg to malarz holenderski. Theo van Doesburg jest przedstawicielem kierunku w malarstwie, który nazywa się abstrakcja geometryczna. Obrazy należące do kierunku abstrakcja geometryczna pokazują tylko kwadraty, prostokąty i inne figury geometryczne. Theo van Doesburg zainteresował się malarstwem Pieta Mondriana. Piet Mondrian też był malarzem holenderskim, był osiem lat starszy od Theo van Doesburga. Obaj malarze mieszkali w Paryżu. Piet Mondrian malował obrazy abstrakcyjne. Mondrian używał w malarstwie koloru czarnego, białego i szarego, a także czerwonego, żółtego i niebieskiego. Mondrian posługiwał się tylko linią pionową i poziomą.

Mondrian uważał, że:

- wszystko to, co wzrasta da się wyrazić za pomocą linii pionowej,

- wszystko to, co spokojne, da się wyrazić linią poziomą,

- pion i poziom połączone razem tworzą równowagę, harmonię.  

Mondrian był przedstawicielem neoplastycyzmu (inna nazwa to „De Stijl"). Piet Mondrian i Theo van Doesburg malowali tymi samymi kolorami. Theo van Doesburg w swoich obrazach używał jednak nie tylko linii pionowej i poziomej, ale wprowadził też linię ukośną. Według Theo van Doesburga linia ukośna wprowadza dynamikę. Piet Mondrian był człowiekiem spokojnym i zrównoważonym. Theo van Doesburg był szybki, skłonny do gwałtownych wybuchów. Theo van Doesburg i Mondrian znali się i przyjaźnili od 1915 roku. Wprowadzona przez Doesburga linia ukośna była przyczyną ich kłótni w 1924 roku. Artyści pogodzili się dopiero po pięciu latach, w 1929 roku.

Obraz „Kontrkompozycja XV" został namalowany w 1925 roku. W 1931 roku Theo Van Doesburg podarował obraz grupie „a.r.", tworzącej Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej. W 1931 roku grupa a.r. przekazała obraz do Muzeum Sztuki w Łodzi. Obraz jest kwadratowy. Obraz ma wymiary: 50 cm x 50 cm. Ukośne czarne linie, skrzyżowane pod kątem prostym, tworzą biało-czarną kratkę. Prostokąty: czerwony, niebieski i żółty „wychodzą” poza białe ramy obrazu.

Autorka skryptu: Małgorzata Wiktorko