Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Piroga" to obiekt przestrzenny przypominający kształtem długie czółno w formie półksiężyca. Tytuł pracy oraz sposób jej wykonania sugeruje pokrewieństwo z płaskodenną, wydrążoną z pnia łodzią przeznaczoną do pływania po bardzo płytkiej wodzie, wykorzystywaną zwłaszcza przez Indian w rejonach Morza Karaibskiego. W przeciwieństwie do pierwowzoru, obiekt ma dwa dzioby nietypowo podniesione do góry – jeden na wysokość 143 cm, drugi na 129 cm. Został wydrążony poprzez wypalenie materiału, a następnie w całości pokryty żywicą epoksydową. Praca powstała w okresie, w którym Krzysztof Markowski należał do działającej w latach 80. w Poznaniu grupy artystycznej Koło Klipsa. Zrzeszeni w niej artyści, m.in. Mariusz Kruk i Leszek Knaflewski, działali kolektywnie w oparciu o dialog, wspólnie pracując, ustalając koncepcje i omawiając prace. Artyści razem podejmowali decyzje artystyczne i realizowali „grupowe dzieła sztuki” oraz rozbudowane aranżacje przestrzenne. Swoich prac nie podpisywali nazwiskami uznając je za wspólne. Ich twórczość powstawała nieco w kontrze do przygnębiających realiów późnego PRL, będąc wyrazem wolności twórczej, nieskrępowania i swobody. W swoich działaniach kierowali się intuicją oraz subiektywnymi przeżyciami i doznaniami, posługiwali się metaforą i trudnymi do odkodowania, symbolami zawiązującymi do świata marzeń sennych. Czerpali inspirację z popularnego wówczas w Europie nurtu „nowej ekspresji” wzbogacając ją o doświadczenia surrealizmu, malarstwa materii, pop-artu, land-artu czy ruchu Fluxus. Wystawy nazywane „całościami” tworzyli z myślą o konkretnej przestrzeni, pod którą opracowywali wspólny koncept. Składały się one z reguły z wielkoformatowych obiektów przestrzennych - często surrealistycznych i odwołujących się do absurdu sytuacyjnego czy dziecięcej wyobraźni. Tak jest też w przypadku tego nienaturalnie wygiętego, niepraktycznego czółna. Pospolite przedmioty użytkowe, wyciągnięte z lamusa rupiecie i odpadki, a także obiekty odwołujące się do codzienności stanowiły istotny element twórczości grupy zwłaszcza w drugiej połowie lat 80.

Dorota Stolarska-Kultys

„Piroga" to rodzaj obiektu - rzeźby. Kształtem przypomina długie czółno. Ma ono formę półksiężyca. Tytuł pracy nawiązuje do płytkiej łodzi wydrążonej w pniu. Czółno ma dziwnie podniesione do góry dzioby. Praca powstała w okresie, w którym Krzysztof Markowski należał do grupy artystycznej Koło Klipsa. Działała ona w Poznaniu w latach 80. Jej członkowie organizowali wspólne wystawy. Tworzyli na nie duże obiekty. Często odwoływały się one do snów albo absurdalnych sytuacji.

Piroga to łódź. Piroga jest wydrążona z pnia, ma płaskie dno, jest długa i wąska. Pirogą można pływać po bardzo płytkiej wodzie. Łatwo ją wyciągnąć na brzeg. Używana jest przez Indian, głównie w rejonach Morza Karaibskiego.

Krzysztof Markowski stworzył obiekt, który przypomina pirogę. Jest długa i bardzo wąska. Piroga Markowskiego ma jednak wysokie dzioby. Takie wysokie dzioby sprawiają, że trudno taką łodzią płynąć. Staje się niepraktyczna.

Krzysztof Markowski był członkiem grupy Koło Klipsa. Grupa działała w Poznaniu, w latach 80. Członkowie grupy organizowali wspólne wystawy. Wspólnie pracowali i rozmawiali na temat prac, które robią.  Nie podpisywali swoich prac, ponieważ uważali, że prace są wspólne. Tworzyli prace wieloznaczne. Przekształcali znane formy tak, że traciły swój pierwotny sens.
Ich prace przypominają czasem przedmioty fantastyczne albo przedmioty ze snów. Artyści używali metafory. Metafora polega na połączeniu wyrazów w taki sposób, że zyskują nowe znaczenie. To nowe znaczenie jest odmienne od tego, które wynika z ich dosłownej treści. Przykładowo: „twardy orzech do zgryzienia” może oznaczać, że mamy twardy orzech, który trudno pogryźć. „Twardy orzech do zgryzienia” oznacza także trudny problem do rozwiązania.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Krzysztof Markowski
Tytuł: „Piroga”
Rok powstania: 1988
Tworzywo: żywica epoksydowa, drewno
Wymiary: wysokość 143 cm, szerokość 30 cm, długość 310 cm
Ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi

Obiekt przypomina kształtem płaskodenną łódź w formie półksiężyca. Jest długa i bardzo wąska. Jeden dziób podniesiony został na wysokość 143 cm, drugi na 129 cm. Obiekt został wydrążony przez wypalenie materiału. Całość pokryta jest żywicą epoksydową. Ma kolor brązowo-złoty, lekko połyskuje.

W latach, w których powstała „Piroga”, Krzysztof Markowski był członkiem grupy Koło Klipsa. Grupa ta skupiała artystów spod znaku nowej ekspresji, tworzących obiekty przestrzenne, instalacje i aranżacje malarsko-rzeźbiarskie. Ich prace znosiły granice pomiędzy tym co realne, a nierealne oraz wskazywały na względność. Były wieloznaczne. Poprzez umieszczanie znanych form i kształtów w nowych, zaskakujących kontekstach powstawała możliwość wielu interpretacji. W 1988 roku Koło Klipsa sformułowało manifest pod hasłem „Realizm mistyczny", w którym Leszek Knaflewski i Krzysztof Markowski napisali: „Prawem naszego myślenia jest prawo metamorfozy dopuszczające przekształcenie wszystkiego niemal we wszystko”.

Katarzyna Kończal, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN