Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Formy" to praca z wczesnego okresu twórczości Zofii Artymowskiej. Jest to kompozycja niefiguratywna w mozaice ceramicznej, w której daje o sobie znać zainteresowanie artystki zagadnieniem przestrzeni w obrazie. Zasygnalizowane w pracy skupienie na relacji układów przestrzennych i stosunków między rzeczami stanowiło punkt wyjścia dla dalszej twórczości Artymowskiej, która z czasem porzuciła mozaikę na rzecz malarstwa abstrakcyjnego. Od końca lat 60. analizowała zagadnienia kształtu i ruchu w cyklu „Poliformy", na który składają się zarówno prace malarskie, jak i kolaże czy rysunki.

Elementem kluczowym dla „Form" jest kolor. Za jego pomocą artystka buduje wrażenie ustawicznego ruchu. Poszczególne elementy mozaiki wchodzą ze sobą w relacje, bazując na kontrastach kolorystycznych i zróżnicowanych formach. Barwy o mocniejszym walorze wybrzmiewają bardziej, sprawiając wrażenie jak gdyby miały „oderwać” się od pracy. Rytmicznie ułożone nieregularne figury „osuwają” się w dół, dynamizując kompozycję. Nie bez znaczenia jest też faktura mozaiki. Tło zbudowane z drobnych płytek ceramicznych nie przestaje pulsować i falować, część figur jest w nim zatopiona, inne „wypływają” na powierzchnię. Artymowska skupia się na grze barw i form, za ich pomocą tworzy złudzenia optyczne, które wpisują zarówno „Formy", jak i późniejsze prace, w nurt polskiego op-artu.

Zofia Artymowaka programowo podważa tezę, że możliwy jest tylko jeden punkt widzenia, w swoich pracach kieruje się relatywizmem. Poddaje w wątpliwości istnienie rzeczy raz na zawsze ustalonych, czemu daje wyraz, tworząc kompozycje różnostronne. W przypadku tego typu prac, do których zaliczyć możemy także „Formy", artystka dopuszcza wieszanie ich zarówno w pionie jak i w poziomie. Artymowska umożliwia w ten sposób widzowi balansowanie na granicy kilku interpretacji, wprowadza do pracy podwójność znaczeń. Twierdzi, że w sprawach przestrzeni, odległości czy praw ciążenia nie ma nic pewnego, istnieją w nich powikłania i sprzeczności, które zdumiewają i wzbogacają wyobraźnię.

„Formy" to praca z wczesnego okresu twórczości Zofii Artymowskiej. Jest to mozaika. Na żółtym tle umieszczone są kształty nieistniejące w rzeczywistości. Artystkę interesuje temat przestrzeni w obrazie, kształty i ruch. Najważniejszym elementem obrazu jest kolor. Artymowska używa go, by pokazać ruch. Mamy wrażenie jakby wszystkie elementy się poruszały. Na efekt ten wpływa też faktura mozaiki. Praca może wisieć i w pionie, i w poziomie. Można ją przez to dowolnie interpretować.

Dorota Stolarska-Kultys

Informacje o artystce:

1. Zofia Artymowska była malarką. Szczególnie jednak zajmowała się malarstwem ściennym i mozaiką.
2. Jej mąż Roman Artymowski też był artystą. W latach 1953-56 razem robili polichromie na kamienicach w Warszawie na Starym i Nowym Mieście. Polichromie to kolorowa dekoracja malarska na otynkowanych kamienicach.
3. Zofia Artymowska tworzyła abstrakcyjne mozaiki.
4. Pod koniec lat 60. zaczęła tworzyć cykl malarski „Poliformy”.
5. W obrazach Zofii Artymowskiej kolor, kształt i wrażenie poruszania się były bardzo ważne. Jej prace tworzą złudzenia optyczne i dlatego zaliczane są do sztuki op-artu.
6. W latach 70. razem z mężem rozpoczęła remont pałacu gen. Stanisława Klickiego w Łowiczu. Pałac stał się domem, pracownią i galerią obrazów Zofii i Romana Artymowskich.

Opis dzieła:

Praca „Formy” to mozaika abstrakcyjna. Nie przedstawia żadnego konkretnego przedmiotu. Nie ukazuje żadnej postaci. Na żółtym tle znajdują się trzy nieregularne kształty. Nieokreślone trzy formy są szaro-brązowe. Mają też akcenty różnych kolorów: niebieskiego, zielonego, czy pomarańczowego. Te trzy kształty kontrastują kolorystycznie z żółtym tłem mozaiki.

Mozaika „Formy” składa się ze szkliwionych na matowo płytek ceramicznych. Każda z płytek jest inaczej wtopiona w gipsowe podłoże. Niektóre płytki są głębiej wciśnięte, inne są pochylone. Płytki są nierówno oświetlone. Nieregularny układ płytek powoduje, że mamy wrażenie jakby te trzy kształty poruszały się. Przypominają ptaki, które właśnie zrywają się do lotu.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Zofia Artymowska

Tytuł: „Formy”

Wymiary: wysokość 60 cm, szerokość 93 cm

Technika: mozaika, ceramika, gips

Rok powstania: 1958

Praca Zofii Artymowskiej jest abstrakcyjną mozaiką ceramiczną. Składa się z około dwóch tysięcy płytek - o kształtach zbliżonych do kwadratów, szkliwionych matowo, kolorowych. Powierzchnia mozaiki jest nierówna, spomiędzy płytek wydostaje się cement. Kompozycja przedstawia trzy duże, ciemne, zgeometryzowane formy na jasnym tle. Formy uporządkowano po lewej, na środku i po prawej stronie pracy.

Płytki tła tworzą siatkę o dość regularnych rzędach i kolumnach. Pojedyncza płytka ma wymiar paznokcia wskazującego palca. Nieliczne elementy stanowią wielkość tego modułu – to prostokąty 2 na 5 paznokci. Płytki tła mają kolor żółty o różnym nasyceniu; przeważają płytki blade.

Płytki składające się na figury są przeważającej w liczbie większe, wymiarem dochodzą nawet do 5 na 5 paznokci. Nieliczne płytki ułożone pod kątem zaburzają układ siatki.

Lewa figura jest najjaśniejsza. Ma kształt stojącego prostokąta, rozszerzającego się ku dołowi. Podstawę prostokąta poszerza szpikulec, odchodzący w poziomie do środka kompozycji. Formę tworzą duże popielate płytki, uzupełnione drobnymi w kolorach brunatnym i błękitu paryskiego. Górną cześć prostokąta dopełnia klin, wbity poziomo po prawej stronie. Tworzące go płytki popielate zostały uzupełnione szmaragdowymi.

Środkowa figura przypomina krzyż grecki. Jego pionowe ramię składa się z dużych, szarobłękitnych elementów. Rozszerza się nieco na skrajach. Jego poziome ramię składa się z czarnych płytek, uzupełnionych drobinami w kolorze ogniście pomarańczowym. Oba krańce poziomego ramienia przypominają nastawne klucze francuskie: po lewej stronie rozwarte do dołu, po prawej – na prawo.

Prawa figura składa się trzech części. Górna to półksiężyc w kształcie litery D, ucięty w połowie.  Przeważają w nim brązowe płytki. Dwie dolne części to dwa cienkie prostokąty, pionowe, rozsunięte niemal równoległe, oliwkowozielone, inkrustowane granatem. Zofia Artymowska tworzyła abstrakcyjne mozaiki od 1957 roku.

Leszek Karczewski, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN