Dokumenty Inne

W 1925 roku Stanisław Ignacy Witkiewicz został… przedsiębiorcą. Założył Firmę Portretową „S.I. Witkiewicz”, którą prowadził do wybuchu wojny, i która pozostawała jego głównym źródłem utrzymania. Przez ten czas namalował kilka tysięcy portretów. Siedziba firmy mieściła się w Zakopanem przy ul.  Chramcówki 21 w willi „Tatry” oraz w Warszawie przy „ul. Brackiej 23, m. 42, III brama."
Działalności „Firmy portretowej” przyświecało motto „Klient musi być zadowolony. Nieporozumienia wykluczone”, co wydaje się niemożliwe jeśli weźmie się pod uwagę trudny charakter artysty i jego radykalne poglądy na sztukę. A jednak.
Sam Witkacy widział to tak: „Ponieważ, jak mi to kiedyś w tramwaju powiedział Axentowicz, portrecista powinien mieć nerwy jak postronki, stworzyłem sobie regulamin, który ma pozory humorystyki, a jest wynikiem ponurych doświadczeń. Najtrudniej jest zadowolnić całą rodzinę: ciotka mówi, że lewe oko jest złe, babcia, że usta, a wuj, że nos. Najlepiej wygnać wszystkich, machać w obecności modela gumką w powietrzu i po chwili zawołać rodzinę znowu. Na pewno będą zadowoleni. w ogóle nigdy nie wiadomo, czym kogo za- dowolnić można. (…) Porywa dzika rozpacz. Znałem pana, który wydarł mi węgiel i zaczął poprawiać rysunek, mrucząc z niezadowolenia.
Dlatego przyjąłem zasadę: K l i e n t  m u s i  b y ć  z a d o w o 1 o n y. Wszelka krytyka i poprawki na żądanie są wykluczone, ale za to model lub jego otoczenie może odrzucić portret, o ile ten się nie podoba, i zamówić drugi, o ile ja to wytrzymam”.
Dlatego napisał „Regulamin Firmy portretowej”. W każdym z paragrafów uprzedzał lojalnie, czego klient mógł się spodziewać i jaką kwotę zobowiązany będzie uiścić.
Regulamin jest napisany w typowym dla Witkacego stylu: sprawia wrażenie niemal urzędowego dokumentu, po czym nagle popada w groteskę tak, że czytający (lub portretowany) nie może być pewien, czy pada ofiarą żartu, czy rzecz jest wypowiadana ze śmiertelną powagą.
Egzemplarz niniejszy pochodzi z 1932 roku i jest, jak można przeczytać na wewnętrznej stronie okładki „Legitymacją klientki honorowej Neny Stachurskiej”, ze zdjęciem!
„Regulamin” zawiera ponadto szereg uwag pisanych przez artystę: rysopis portretowanej kobiety, a także ceny z obrazy w żądanym typie – z 1932 roku.  
Nena Stachurska była jedną z wielkich miłości i muz Witkacego. Poświęcił jej około stu prac.
Maciej Cholewiński

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN