Film

Wystawa przybliżała dzieje pierwszego w Polsce i jednego z najstarszych w Europie muzeów oraz prowokowała do zastanowienia się, w jaki sposób powstanie tego rodzaju instytucji wpłynęło na rozwój polskiej kultury.

Muzeum zostało założone w roku 1801 w Puławach przez Izabelę z Flemmingów Księżną Czartoryską. Wnuk księżnej Izabeli Książę Władysław Czartoryski – polityk i wybitny kolekcjoner – znacznie powiększył zbiory muzealne, m.in. o malarstwo wczesnorenesansowe włoskie i niderlandzkie, średniowieczne i renesansowe europejskie rzemiosło artystyczne oraz sztukę starożytną. To on przeniósł zbiory do Krakowa i w roku 1876 otworzył tam Muzeum Książąt Czartoryskich.

Wystawa pokazywała bogactwo i różnorodność kolekcji Czartoryskich oraz wydobywała dwa istotne dla niej nurty. Nurt polski, narodowy, o wyraźnie patriotycznym wyrazie oraz nurt europejski, w którym kładziono nacisk na jakość artystyczną pozyskiwanych dzieł i ich znaczenie dla kultury europejskiej.

W ramach prezentacji nurtu europejskiego pokazany został duży zespół obrazów malarzy włoskich (m.in. Carlo Crivelli, Lorenzo di Credi, Palma Vecchio) i niderlandzkich (Albert Bouts) oraz jeden z najcenniejszych obrazów w polskich zbiorach – Krajobraz z miłosiernym samarytaninem Rembrandta. Kolejnym ważnym obiektem na wystawie był arras brukselski z 1 połowy XVI wieku pod tytułem Złoty deszcz, ukazujący scenę z mitologicznej historii o Danae.

W utworzonym w dobie romantyzmu muzeum, szczególnie w okresie puławskim, przywiązywano wielką wagę do pamiątek historycznych, obiektów często związanych przez tradycję z ważnymi osobami lub wydarzeniami. Wystawa w Muzeum Pałac Herbsta podkreśli także ten ważny aspekt kolekcji Czartoryskich. Na ekspozycji znajdowały się m.in.: krzesło Szekspira kupione przez Czartoryską w Stratfordzie nad Avonem oraz krzesło Jana Jakuba Rousseau. Pokazane zostały liczne portrety i miniatury portretowe słynnych postaci, m.in. Dantego, Petrarki, domniemanego Wilhelma Tella, Marii Stuart. Aspekt ten podkreślony był przez sposób aranżacji wystawy, nawiązujący do stylu XIX-wiecznego muzeum i jego specyficznej atmosfery.

Przyczynkiem do przedstawienia metod kolekcjonerskich i zaangażowania Izabeli Czartoryskiej w ratowanie dorobku kulturalnego stała się historia wydobytego przez nią z ruin kościoła św. Michała na Wawelu – „Zwiastowania” Mistrza Jerzego, arcydzieła malarstwa krakowskiego z czasów króla Zygmunta.

Polską kulturę sarmacką reprezentowały na wystawie XVII-wieczne zbroje, m.in. husarskie spod Wiednia, portrety trumienne i chorągiew nagrobna oraz obrazy batalistyczne. Osobna sekwencja wystawy poświęcona została II wojnie światowej, w wyniku której utracony został jeden z najcenniejszych obrazów z kolekcji – „Portret młodzieńca” Rafaela.

Kurator: Janusz Wałek
Koordynatorka wystawy: Beata Bocian