Henryk Rodakowski

Jeden z najlepszych polskich portrecistów 2 połowy XIX wieku. Jego dorobek w odniesieniu do lat aktywności zawodowej nie jest duży. Artysta nad każdym z obrazów pracował długo, niemal zawsze malując z żywego modela (wyjątek stanowi Portret Adama Mickiewicza z 1856 roku, malowany na podstawie fotografii). Bazę dla twórczości Rodakowskiego stanowiło konwencjonalne malarstwo akademickie. Tworzył portrety niezwykle eleganckie, salonowe, ale jednocześnie posiadające pierwiastek psychologiczny, zdradzające w Rodakowskim dobrego obserwatora. Kilkakrotnie podejmował próby malowania wielopostaciowych kompozycji historycznych, w których nie osiągnął jednak zamierzonej biegłości.

Artysta urodził się we Lwowie, w zamożnej rodzinie prawnika, Pawła Rodakowskiego i Marii Singer. Początkowo planował zrealizować wolę ojca i w 1841 roku rozpoczął studia prawnicze w Wiedniu. Nie przerywwając studiów, w 1843 roku zaczął naukę malarstwa u Josefa Danhausera, artysty kręgu biedermaierowskiego. Po ukończeniu prawa (w 1845 r.) Rodakowski podjął decyzję o wyjeździe do Paryża, gdzie zamieszkał w 1846 roku. Tu podjął dalsze, trwające pięć lat kształcenie artystyczne u Leona Cognieta, popularnego wówczas pedagoga i akademika, portrecisty oraz autora scen historycznych. Wieloletni pobyt w Paryżu Rodakowski przerywał licznymi podróżami. Na przełomie 1850/1851 roku był we Lwowie, gdzie namalował Portret ojca, obraz znamionujący typowe cechy malarstwa portretowego artysty, tj. użycie ciemnej, ograniczonej palety barw, skoncentrowanie uwagi na twarzy oraz dłoniach portretowanej postaci, a także zastosowanie neutralnego tła. W 1852 roku namalował Portret generała Dembińskiego, za który otrzymał złoty medal pierwszej klasy na Salonie paryskim. Był to oficjalny debiut Rodakowskiego, który został przyjęty niezwykle entuzjastycznie przez krytykę artystyczną. Rok później pokazał na Salonie Portret matki, za który również uzyskał złoty medal. Obraz zachwycił publiczność, krytyków, a także artystów. Eugène Delacroix napisał o obrazie "Widziałem prawdziwe arcydzieło" (Dziennik Eugène Delacroix, 8.04.1853). W tym samym, 1853 roku, Rodakowski rozpoczął prace nad kompozycją historyczną Bitwa chocimska, którą zniszczył w 1855 roku po odrzuceniu obrazu przez jury Wystawy Powszechnej w Paryżu. W 1858 roku powstał Autoportret przy sztaludze oraz Portret siostry artysty, Wandy. Rodakowski odbył również podróż do Włoch, gdzie zwiedził Wenecję. Kontakt ze sztuką włoską, w szczególności z renesansowymi dziełami Paola Veronese zainspirował Rodakowskiego do namalowania obrazu Posłowie papiescy i cesarscy błagają Jana III Sobieskiego o pomoc dla Wiednia (1861). Obraz był najlepiej przyjętą wśród nielicznych kompozycji historycznych artysty. Otrzymał za niego wyróżnienie Krzyża Kawalerskiego Legii Honorowej, prezentował go również na Salonie paryskim. W tym samym roku, 28 listopada Rodakowski poślubił Austriaczkę, Kamillę Selzgeber-Bludhorn. Żona Rodakowskiego była wdową, posiadała troje dzieci z pierwszego małżeństwa. Małżonkowie mieli dwoje wspólnych dzieci: córkę Marię (ur. 1863) i syna Zygmunta (ur. 1864). W 1863 powstał Portret brata artysty, Maksymiliana oraz Portret Babetty Singer, ciotki malarza. W 1867 Rodakowscy przenieśli się do Lwowa, a stamtąd do Pałahicza. Powstał tu tzw. Album Pałahicki, tj. seria jedenastu akwarel-portretów przedstawiających mieszkańców okolicy, (reprodukowanych w 1875 roku w "Tygodniku Ilustrowanym"). Rodakowski namalował również Portret żony na koniu oraz Stróża - portret psa rasy Bernardyn. Na przełomie 1870/1871 r. Rodakowscy przebywali we Włoszech, (gdzie powstał Portret Leonii Bluhdorn, pasierbicy malarza), a od połowy 1871 roku w Paryżu, gdzie artysta kończył prace nad kompozycją historyczną Wojna kokosza (malowany od 1866 do 1872). Od 1872 Rodakowski mieszkał we Lwowie. W 1873 odbyła się wystawa indywidualna Rodakowskiego. W 1874 odrzucił propozycję Jana Matejki objęcia stanowiska profesora w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. 5 marca 1875 Rodakowski wygłosił odczyt Kilka słów o malarstwie (publikowany trzykrotnie: 1877, 1894, 1895). Między 1881 a 1888 realizował fryz do Sejmu Galicyjskiego - Dobrodziejstwa Kultury składający się z 11 malowideł. W 1889 zamieszkał w Wiedniu. Dwa lata później namalował ostatni obraz - Portret córki. W 1893 Rodakowski zamieszkał w Krakowie. Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, był także członkiem Komitetu MNK. 24 grudnia 1894 otrzymał nominację na stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych. Nigdy jednak go nie objął, zmarł 4 dni później. 

W kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi znajdują się dwa obrazy pędzla Rodakowskiego: Portret matki (1853) oraz Stróż (ok.1868). 

Maria Milanowska