Jerzy Lewczyński

Artysta fotograf, krytyk i publicysta. Urodził się w Tomaszowie Lubelskim. W czasie II wojny światowej był żołnierzem AK. Od 1945 roku był związany z Gliwicami, gdzie studiował (ukończył Politechnikę Śląską w Gliwicach), mieszkał i tworzył. Był współzałożycielem Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego (1951) i członkiem zarządu Związku Polskich Artystów Fotografików (od 1956). W latach 80. i 90. XX wieku wielokrotnie wchodził w skład Rady Artystycznej ZPAF.
Lewczyński stworzył własny styl fotograficzny. Już w latach 40. XX wieku robił amatorskie zdjęcia krajobrazów, dokumentował życie i obyczajowość mieszkańców rodzinnych stron, tworzył pierwsze fotomontaże. W tym czasie pozostawał pod wpływem twórczości Jana Bułhaka. W kolejnej dekadzie działalności artystycznej zauważalna jest inspiracja socrealizmem, konstruktywizmem i malarstwem abstrakcyjnym. Pod koniec lat 50. XX wieku Lewczyński poznał Zdzisława Beksińskiego i Bronisława Schlabsa. Stworzył z nimi nieformalną grupę artystyczną działającą w latach 1957–1960. Reprezentowali oni fotografię nowoczesną, o awangardowym rodowodzie, bliską niekiedy programowi „fotografii subiektywnej" Otto Steinerta. Kulminacją tego okresu twórczości Lewczyńskiego był wspólny pokaz zamknięty „Antyfotografia” z 1959 (Gliwickie Towarzystwo Fotograficzne).
Pod koniec lat 60. XX wieku motywem głównym twórczości Lewczyńskiego stały się tematy pamięci i historii. Zaczął się okres reprodukcji amatorskich zdjęć i tekstów, tworzenia fotomontaży, poszukiwania starych, zniszczonych, zapomnianych negatywów. Prowadziło to do powstania ważnej także w kontekście fotografii światowej idei „archeologii fotografii". Jej program sformułowany został ok. 1979/80 roku. Wieloletnią twórczość Lewczyńskiego porównać można do humanistycznego, otwartego archiwum idei ludzkich. Artysta polski w tym samym czasie co tak znani twórcy światowi, jak Chrystian Boltanski, sięgnął po medium fotograficzne, by zachować dla potomnych ślad, jakim jest fotografia rodzinna czy anonimowa, a przede wszystkim zniszczona. W cyklu „Fotografia pamiątkowa” dokumentował przez szereg lat absurdalne czy humorystyczne sytuacje zauważone w otaczającej codzienności, które traktował jako metafory życia społeczno-politycznego w Polsce.
Artysta prowadził również badania nad historią fotografii, krytyką oraz publicystyką związaną z fotografią. W 1999 roku opublikował pierwszą w Polsce „Antologię fotografii polskiej 1839–1989”.
W roku 2007 Jerzy Lewczyński otrzymał przyznawaną przez artystów Nagrodę im. Katarzyny Kobro.
Prace Lewczyńskiego znajdują się w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum w Gliwicach, Muzeum Folkwang w Essen oraz Musée de l’Elisée w Lozannie.