Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Praca wykonana tuszem, temperą i farbami olejnymi na papierze przedstawia popiersie kobiety o „kwadratowej” brązowej twarzy z jednym błękitnym okiem i falujących blond włosach ułożonych w modną krótką fryzurę. Tors został zbudowany z różnokolorowych form abstrakcyjnych układających się w kształt przypominający suknię z wysokim kołnierzem lub etolą z lisa. Praca łączy w sobie elementy surrealizmu i kubizmu. Z prądami tymi Brzeski miał okazję zetknąć się podczas swojego pobyty w Paryżu w latach 1929–1930, a także za sprawą krakowskich Formistów. Zrzeszeni w tym ugrupowaniu artyści czerpali z ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu, których założenia przenosili na grunt polski, łącząc je z inspiracjami pochodzącymi z rodzimej sztuki średniowiecznej i jarmarcznej.

Cechy kubistyczne pracy dostrzec można w geometrycznym uproszczeniu kształtów, ich syntetycznym ujęciu. Stają się symbolami i skrótowymi znakami. Inspiracje surrealizmem widoczne są natomiast w swobodnej grze skojarzeń i intuicji. Wierność widzeniu i percepcja wzrokowa zostają odsunięte na dalszy plan na rzecz rzeczywistości pojęciowej bazującej na odczuciach odbiorcy i jego wiedzy dotyczącej kształtów, ich struktury czy faktur. Sylwetka kobiety nie jest jednorodną bryłą, ale składa się z wydzielonych płaszczyzn posklejanych ze sobą jak kolaż. O ile w partii głowy formy pozostają jeszcze w jakiejś relacji z rzeczywistością, o tyle korpus został zbudowany w oparciu o zupełnie abstrakcyjne kształty wypełnione płasko kolorem lub niejednorodnymi plamami i smugami czerni, szarości i bieli. Stosując zróżnicowaną strukturę, autor oddaje różnorodny charakter tkanin składających się na strój kobiety. Robi to w sposób oszczędny i schematyczny, a zarazem bardzo czytelny i łatwy do zdekodowania. Czerpie tu niewątpliwie z doświadczenia, które zdobywał podczas swojego pobytu w Paryżu, gdzie jako rysownik współpracował między innymi z domami mody. Umiejętności te wykorzystywał także, pracując dla krakowskiego koncernu prasowego „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, szczególnie ilustrując i opracowując szatę graficzną wydawanego od 1935 roku wytwornego, wzorowanego na wzorcach paryskich, tygodnika „As”.

Praca wykonana tuszem i farbami na papierze. Artysta ukazał popiersie kobiety. Jej twarz w kolorze brązowym jest „kwadratowa”. Widać tylko jedno niebieskie oko. Kobieta ma falujące blond włosy, które są ułożone w modną krótką fryzurę. Tors został zbudowany z form w różnych kolorach, które niczego nie przypominają. Składają się na suknię z wysokim kołnierzem. Praca nosi cechy kubizmu. Oznacza to, że posługuje się kształtami, które są trochę kanciaste, jak kwadraty. Obraz nie do końca przypomina obiekt, który przedstawia. Jest nowoczesnym ujęciem tematu związanego z modą.

Dorota Stolarska-Kultys

Janusz Maria Brzeski namalował wizerunek kobiety. Twarz kobiety jest zwrócona ku patrzącemu w trzech czwartych (en trois quarts). Jej cera jest w kolorze czekoladowym. Usta są różowe. Włosy jasne o odcieniu oliwkowym. Kobieta ma fryzurę modną w latach 30. XX wieku. Ubrana jest  w czarną pelerynę narzuconą na strzępiastą bluzkę z różowymi lamówkami przy pasie i przy szyi, i dwoma niebieskimi guziczkami. Wizerunek kobiety jest uproszczony.      

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska -Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Janusz Maria Brzeski

Tytuł: „Bez tytułu”

Wymiary: wysokość 22 cm,  szerokość 15,5 cm

Technika: mieszana; rysunek tuszem; malarstwo temperowe; malarstwo olejne

Rok powstania: ok. 1930

Praca Janusza Marii Brzeskiego to pionowa prostokątna kartka z półpostaciowym, stylizowanym portretem kobiety w centrum na białym tle.  Wizerunek jest uproszczony, twarz i włosy malowane schematycznie, umownie. Strój zaś przedstawiony jest różnorodnie i podkreśla finezyjną elegancję portretowanej. Korpus kobiety widzimy en face, twarz delikatnie zwrócona jest w lewą stronę obrazu. Karnacja kobiety jest namalowana gładko  kolorem czekoladowobrązowym, owal twarzy podkreślony jest różową linią. Ten sam różowy kolor powtórzony jest w plamie policzka, linii nosa, bliku światła na karku oraz regularnie obrysowanych pełnych ustach. Kobieta ma namalowane jedno, migdałowo wycięte, wypełnione jasnym błękitem lewe oko bez tęczówki i źrenicy. Krótkie włosy, obcięte na chłopczycę są namalowane bladooliwkową plamą. Kilka żółtych falujących kresek ukonkretnia fryzurę – zarysowują one zaczesane na bok, przygładzone fale.  Schematyczny wizerunek głowy kontrastuje ze zróżnicowanymi, niedookreślonymi plamami, które kreślą strój kobiety. Dama ubrana jest w czarną pelerynę lub płaszcz, otulający tylko lewe ramię, której wysoki czarny kołnierz okala jej prawy profil, chowając się za głową na wysokości ucha. Czarne, gładko malowane plamy płaszcza są tylko w dwóch miejscach urozmaicone białymi, suchymi plamami, sugerującymi blik światła. Czarny kołnierz po lewej stronie głowy zmienia kolor na biel z szarymi i czarnymi strzępiastymi plamami, co upodabnia uproszczony fragment do futrzanej kryzy. Takie same, strzępiaste czarne, czarne i białe plamy, kreski, spirale tworzą fakturę bluzki lub swetra, widocznego spod zarzuconego na lewe ramię płaszcza. W talii kobieta przepasana jest różową taśmą, która zbliża się do dolnej krawędzi obrazu. Ten sam róż powtórzony jest w falującym kształcie falbany kołnierzyka przy dekolcie, który sąsiaduje z dwoma małymi niebieskimi kółkami, może guzikami, umieszczonymi skośnie, w linii obojczyka.

Ręce kobiety są niewidoczne. Lewa ręka zakryta jest płaszczem. Prawa ręka nie została namalowana – sygnał jej obecności to krągła bufka ramienia.

Nie do końca konsekwentny strój portretowanej zdaje się być raczej podporządkowany prawidłom abstrakcyjnej kompozycji i tylko uproszczona twarz mimetycznie buduje portret kobiety.

W prawym dolnym narożniku, na łuku zewnętrznej krawędzi czarnego płaszcza artysta oparł swoją sygnaturę - J.M.Brzeski. Czarne litery wierzchołkami dotykają konturu płaszcza, co sprawia, że dla oglądającego są do góry nogami.

Janusz Maria Brzeski w latach dwudziestych malował abstrakcyjne obrazy w duchu konstruktywistycznych poszukiwań połączonych z fascynacją miękką linią organiczną oraz łukami. Wystawiał je między innymi razem z grupą Praesens. Większość z nich nie przetrwała wojny. Zachowały się mniejsze przedwojenne obiekty – rysunki, fotomontaże i fotokolaże.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN