Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Gra 10x10" to jeden z wariantów składających się na cykl obrazów noszących ten sam tytuł, „Gra 10x10". Kwadrat płótna został podzielony na sto mniejszych kwadratów o boku 10 cm każdy, złożonych z kolejnych stu o boku 1 cm. Część powstałych w ten sposób pól została zaczerniona zgodnie z instrukcją podaną na drewnianej tabliczce dołączonej do dzieła.

Winiarski, który był nie tylko malarzem, ale także inżynierem specjalizującym się w mechanice precyzyjnej, łączy w swoich realizacjach sztukę z nauką. Przenosi w pole działań artystycznych zagadnienia z obszaru matematyki i statystyki. Swoje obrazy buduje w oparciu o założone z góry standardowe elementy – białe i czarne kwadraty. Artysta rozmieszcza je na płaszczyźnie płótna zgodnie z odpowiednio zaprogramowanym przez reguły gry przypadkiem. Jego źródłem może być rzut kostką do gry lub monetą, zakręcenie kołem od rulety albo, jak w omawianej tu pracy, tabela liczbowa. Przypadek jest tym, co interesuje Winiarskiego szczególnie. Jego obrazy stanowią wizualną prezentacja działania losu, ukazują pewne mechanizmy statystyczne. W pracach pojawia się także zagadnienie miejsca przypadku i decyzji w procesie twórczym. Według artysty źródłem dzieła artystycznego jest przypadek traktowany mechanicznie, proces twórczy można natomiast przyrównać do ustalenia programu i zbioru przepisów. Mimo że obrazy Winiarskiego powstają jako efekt zdarzeń losowych, robią wrażenie skonstruowanych starannie według klasycznej zasady kompozycji. W pierwszej chwili odbieramy je jedynie w ich warstwie plastycznej, dopiero gdy zapoznamy się z zasadą ich powstawania, zaczynamy patrzeć na nie inaczej.

W obrazach Winiarskiego zawarta jest jego prywatna filozofia – koncepcja losowej struktury świata i działającego w nim, podejmującego grę z losem, człowieka. Jego prace powstają w oparciu o narastanie lub redukowanie struktur, podobnie jak ma to miejsce w przyrodzie. Według Winiarskiego w naturze występuje nieskończona ilość narastających struktur modularnych. Są to między innymi: słoje drzewa, komórki istot żywych, plastry miodu, kości zwierząt czy płatki śniegu. W tym sensie jego obrazy w swojej bardzo oszczędnej formie unaoczniają także działanie przyrody i świata, którym rządzą zasady matematyki i statystyki.

Praca została nabyta do zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi bezpośrednio od artysty.

„Gra 10x10" to jeden z wariantów składających się na cykl obrazów noszących ten sam tytuł. Kwadrat płótna został podzielony na mniejsze kwadraty. Część powstałych pól jest czarna. Zostały zamalowane zgodnie z instrukcją podaną na drewnianej tabliczce dołączonej do dzieła.

Winiarski był nie tylko malarzem ale także inżynierem. W swoich pracach łączył sztukę z nauką. Do sztuki wprowadzał zagadnienia z obszaru matematyki i statystyki. Swoje obrazy budował w oparciu o białe i czarne kwadraty. Rozmieszczał je na płótnie zgodnie z regułami gry, którą sam wymyśla. W jego pracach ważną rolę odgrywa przypadek. W grze stoi za nim rzut kostką do gry lub monetą, zakręcenie kołem od rulety. Może to też być tabela liczbowa, jak w przypadku omawianej tu pracy. Przypadek jest tym, co interesuje Winiarskiego szczególnie.

Dorota Stolarska-Kultys

Opis pracy:

Praca Ryszarda Winiarskiego ma tytuł: „10. Gra 10 x 10 - przebieg logiczny”. Kwadratowa praca jest podzielona na 100 kwadratów o bokach 10 cm . Kwadraty są podzielone na małe kwadraciki o bokach 1 cm. Niektóre kwadraciki są białe, a niektóre zamalowane na czarno.

Do pracy dołączona jest instrukcja. Na drewnianej tabliczce artysta napisał:

„10 Gra 10 x 10 – przebieg logiczny.  Na każdej ze stu plansz przybywa po jednym nowym zaczernionym polu. Elementy czarne zjawiają się co dziewiąte pole poziomymi wierszami. Po wypełnieniu całej planszy następuje powrót do odpowiedniego pola w wierszu pierwszym.”

Winiarski zrobił pracę stosując obliczenia matematyczne. Wygląda ona bardzo harmonijnie. Ilość czarnych kwadracików stopniowo zwiększa się u dołu obrazu. Artysta rozmieszczał kwadraciki  zgodnie z regułami gry, którą sam wymyślił.

Ryszard Winiarski w swoich obrazach posługiwał się logiką układów matematycznych. Często też posługiwał się jako zasadą - przypadkiem. Układał swoje kwadratowe elementy według rzutów kostką do gry.

Według Winiarskiego w przyrodzie powtarzają się i narastają podobne ułożenia. Na przykład słoje drzewa, plastry miodu, płatki śniegu.

Małgorzata Wiktorko, Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Aleksandra Oszczęda.

Autor: Ryszard Winiarski

Tytuł: „10. Gra 10 x 10 - przebieg logiczny”

Wymiary: element pierwszy - wysokość 100 cm x szerokość 100 cm, technika: farba akrylowa na płótnie; element drugi: wysokość 17 cm, szerokość10 cm

Technika: farba akrylowa na płótnie, akryl i tusz na papierze przyklejonym do deski

Rok powstania: 1977

Praca Ryszarda Winiarskiego „10. Gra 10 x 10 - przebieg logiczny” składa się z dużego obrazu i z niewielkiej pracy na desce napisaną tuszem instrukcją.

Obraz Ryszarda Winiarskiego to kwadratowe płótno, oprawione w cienkie czarne deseczki, wystające do przodu na 3 centymetry ponad lico obrazu. Cały obraz podzielony został cienką kreską czarnej farby na 100 kwadratów o bokach 10 cm na 10 cm, wedle porządku 10 kwadratów w każdym z 10 rzędów. Każdy ze 100 kwadratów także został podzielony cienkimi czarnymi liniami na 100 mniejszych kwadracików o bokach długości 1 centymetra, według tej samej reguły.

Część małych kwadracików jest biała, część jest zaczerniona. W górnym rzędzie czarne kwadraciki są nieliczne. Czerń wlewa się w obraz diagonalnymi liniami pod kątem 45 stopni. Im bliżej prawego dolnego rogu, tym czarne, ukośne linie są masywniejsze, grubsze. Dolny rząd jest niemal całkowicie zaczerniony.

Winiarski zastosował logiczny system, wedle którego zamalowywał na czarno co dziewiąty mały kwadracik w poziomych rzędach. Na kwadraty patrzył jak na wiersze tekstu, od lewego górnego rogu począwszy. Zasada przyjęta przez artystę zakładała także, że liczba zamalowanych kwadracików w każdym kwadracie odpowiada liczbie porządkowej tego kwadratu. A zatem kwadrat pierwszy to ten, który znajduje się w lewym górnym rogu. W kwadracie pierwszym artysta uczynił inicjujący wyjątek i zamalował pierwszy mały kwadracik u góry po lewej stronie. W kwadracie drugim zamalowany jest kwadracik pierwszy i ostatni w górnym rzędzie, wedle zasady- zaczernić co dziewiąty. W kwadracie trzecim  czarny jest kwadracik pierwszy, dziesiąty i dziewiętnasty. I tak dalej.

Drugim elementem pracy jest niewielka, pionowa prostokątna deska z przyklejoną na awersie białą kartką, przemalowaną białą farbą akrylową. Górną część pokryta jest fioletowym odręcznym pismem postępującym za dużą czarną cyfrą 10. Tekst głosi: „10 Gra 10 x 10 – przebieg logiczny. Na każdej ze stu plansz przybywa po jednym nowym zaczernionym polu. Elementy czarne zjawiają się co dziewiąte pole poziomymi wierszami. Po wypełnieniu całej planszy następuje powrót do odpowiedniego pola w wierszu pierwszym”. Drugi akapit to ten sam tekst, przetłumaczony na język angielski: „Game 10 x 10 -  logical course. The black elements appearon every nineth field of the horizontal lines. After the whole plate is filled in that way, then begins the return to the first line”.

Dolna część to precyzyjnie narysowany czarnymi liniami kwadrat podzielony na 100 kwadracików – 10 rzędów po 10 kwadracików z fioletowymi cyframi 1 – 100 wpisanymi w każdy z nich.  Układ cyfr nie jest narastającą kolejnością, lecz jest zbieżny z założonym logicznym przebiegiem gry. Jest to schemat kolejności zaczerniania kwadracików w następujących kwadratach na płótnie.

Ryszard Winiarski stworzył dzieło, które jednocześnie jest wizualne i matematyczno- logiczne. Na obraz możemy spojrzeć i docenić precyzyjną czarno-białą kompozycję, ale możemy sobie także zrekonstruować go w umyśle, wedle pozostawionej instrukcji. Winiarski swoją koncepcję artystyczną splótł z teorią gier. Do tworzenia kompozycji plastycznych używał twardych, przewidywalnych, matematycznych reguł, ale także  zdawał się na losowe przypadki i efekt wizualny obrazu determinował rzutem kostka lub monetą. Dla Winiarskiego strategia dodawania lub redukowania elementów wedle przyjętej zasady była jednocześnie metaforą uniwersalnej reguły rządzącej światem i życiem. Jesteśmy w stanie odgadnąć algorytm, wedle którego pszczoły budują plastry miodu, ale zjawiska meteorologiczne często tłumaczymy efektem motyla.

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN