Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

„Prymitywna kolekcja" to praca w formie nietypowej książki oprawionej w szare surowe płótno. Jej białe i szaro-błękitne strony podzielone są na zbliżone do kwadratu prostokąty, w które wklejone zostały nieregularne w formie kawałki papieru pokryte tuszem układającym się w swobodne plamy przypominające pieczątki. Część wklejonych form na stronach błękitno-szarych nosi przedstawienia figuralne wykonane technikami graficznymi. Są to wizerunki aniołów z trąbami, znane z ikonografii Sądu Ostatecznego. Do wewnętrznej strony tylnej okładki przymocowane zostały za pomocą drutu i ułożone w trzech rzędach fragmenty korka lub drewienek. Najprawdopodobniej zostały wyłowione z wody, na co wskazuje ich opływowy kształt. Pod nimi znajduje się kawałek blachy i ilustracja ukazująca rybę.

W twórczości Andrzeja Mariana Bartczaka książki artystyczne zajmują szczególne miejsce. Artysta tworzy je w najrozmaitszych technikach, często posługując się słowem na równi ze środkami plastycznymi. W swoich pracach chętnie sięga również po przedmioty znalezione – „objets trouvés", wybierając zwłaszcza te, które nacechowane są zniszczeniem lub rozpadem. To często odpadki wyrzucone na śmietnik albo starocie wystawione na sprzedaż na jarmarkach. Są zwykłe, pozornie pozbawione wartości, jednak artysta umieszczając je w książce łączy je z nową poetyką i nadaje im inny kontekst, dzięki któremu zaczynają „mówić”. W ten sposób pokazuje, że materiał do stworzenia książki można znaleźć wszędzie, trzeba być jedynie uważnym i umieć dostrzec potencjał zawarty w tym, co mogą nam „powiedzieć” . Trzeba je umieć „czytać” docierając do ich głębszych pokładów znaczeniowych i emocjonalnych. Bartczak używa w swoich pracach materii, która już kiedyś funkcjonowała, daje jej nowe życie i formę, a ona staje się pewnego rodzaju medium pośredniczącym między obecnymi i nieobecnymi, żywymi i umarłymi. Jak zauważają Małgorzata i Janusz Późniak w katalogu do wystawy artysty w Muzeum Regionalnym w Kutnie, wybór przedmiotów, które Bartczak wykorzystuje w swoich pracach uświadamia, „że całe otoczenie człowieka, świat cały jest wielką księgą, którą trzeba czytać. Tkwimy w świecie znaków. Jest to księga na wieloraki sposób dająca się przeniknąć – gromadząca wiele tajemnic. Artysta swym działaniem uchyla kilka jej stronic.” ( „Andrzej Marian Bartczak – malarstwo, rysunek, grafika, collage, obiekty", Muzeum Regionalne w Kutnie, 1989). Również w „Prymitywnej kolekcji", autor posługuje się tajemniczymi znakami – pieczątkami, które zyskują znaczenie w zestawieniu z motywem aniołów zaczerpniętym z dorobku kultury europejskiej.

„Prymitywna kolekcja" to praca w formie książki. Jest ona oprawiona w szare surowe płótno. Ma białe i szaro-błękitne strony. Są one podzielone są na prostokąty. Wklejono w nie kawałki papieru z plamami tuszu. Przypominają pieczątki. Na niektórych stronach są wizerunki aniołów z trąbami. Na samym końcu książki umieszczone zostały fragmenty korka lub drewienek. Najprawdopodobniej wyłowiono je z wody. Wskazuje na to ich opływowy kształt. Pod nimi znajduje się kawałek blachy i ilustracja ukazująca rybę.

W twórczości Andrzeja Mariana Bartczaka książki artystyczne zajmują szczególne miejsce. Artysta tworzy je w najrozmaitszych technikach. W swoich pracach chętnie sięga również po przedmioty znalezione. Wybiera zwłaszcza te, które są zniszczone. To często odpadki bez wartości. Artysta umieszczając je w książce daje im nowe znaczenie. Dzięki niemu „mówią”. W ten sposób pokazuje, że materiał do stworzenia książki można znaleźć wszędzie. Trzeba być jedynie uważnym.

Andrzej Bartczak wykonuje książki artystyczne. Książka artystyczna może mieć dowolny kształt. Strony takiej książki mogą być nietypowe, np. z drewna. Do stron można przykleić pióra lub inne rzeczy. Na stronie zamiast słów może być tylko jedna litera. Książka „Prymitywna kolekcja” ma niewiele stron. Leży płasko na stole i nie można jej zamknąć. Ma sztywną, prostokątną okładkę. Po lewej stronie jest kilka stron. Jedna z nich jest zadrukowana takimi samymi, niewielkimi obrazkami. Wygląda jak szachownica. Druga strona zrobiona jest z deseczki, szpilek, kawałka metalu i kawałków korka. Kawałki korka ułożone są w trzech rzędach. Przypominają linijki w prawdziwej książce. Ale kawałki korka nie mają kształtów liter, nie można ich przeczytać.  
 

Maciej Cholewiński, konsultacja: Aleksandra Oszczęda

 Autor: Andrzej Bartczak

Tytuł: „Prymitywna kolekcja”

Wymiary: wysokość 50,5 cm, szerokość 50,5 cm, grubość 4,5 cm

Technika: książka unikatowa

Rok powstania: 1978-84

„Prymitywna kolekcja” Andrzeja Bartczaka to autorska książka o kwadratowych kartach, o sztywnej okładce, oprawiona w surowe płótno. Książka ma sześć kart. Każda z nich jest inna.

Pierwsza karta jest całkowicie biała.

Druga to biały arkusz podzielony ołówkiem na 25 jednakowych pól – w układzie pięć rzędów, pięć kolumn.

Na trzeciej białej karcie jest narysowana ołówkiem tabela, jak na poprzedniej karcie. W każdym polu odbity jest ciemnobrązowy obły, organiczny, nieregularny kształt. Każdy jest nieco inny, co może być efektem wyczerpywania się farby. Na rewers karty przedostały się ażurowe ślady brązowej farby.

Na awersie czwartego arkusza w kratownicy znajdują się organiczne plamy w tonacji pastelowych błękitów, róży i fioletów, które są odwrociem brązowych stemplowanych obłych form na rewersie.

Piąta karta to brystol w kolorze szarym z tabelą narysowaną ołówkiem, w dolnych rzędach naklejone są obłe wycięte karteczki, każda z niebieskim stemplem przedstawiającym trzy anioły w długich szatach, zwrócone w prawo, dmące w długie trąby na tle obłoków i promieni. W najniższym rzędzie każde pole zawiera anielską naklejkę, w rzędzie powyżej są one tylko trzy.  Na rewersie w tabeli każde pole wypełnia naklejka z odbitką.  

Te pięć kart jest przybitych do grzbietu książki cienką deseczką.

Szósty arkusz to luźny sztywny szary papier z odręczną inskrypcją ołówkiem w górnej lewej ćwiartce:  „Prymitywna kolekcja/1978-1984/Bartczak”.

Sztywna tylna okładka jest bazą dla przestrzennego układu zbudowanego z kawałków drewna.  Zajmują one trzy czwarte powierzchni. Drewniane klocki są obłe, podziurawione, w różnych odcieniach bladego brązu i rozbielonego beżu. Przypominają drewno wydobyte z wody. Rozmiarami przypominają małe kromki chleba lub bułki. Drewienka są przewiercone i przymocowane do okładki drutami. Są uporządkowane w trzech rzędach – w dwóch górnych jest ich po siedem. W dolnym rzędzie jest ich dziewięć. Poniżej trzech rzędów drewienek przybita jest wąska listewka. W odgrodzonym najniższym pasie przydrutowana jest po lewo trapezowata blaszka i po prawo profilowy wizerunek ryby. Ryba przypomina karpia. Została narysowana czarnym tuszem na białym papierze. Ten kształt Bartczak wyciął i nakleił na błękitną pięciokątną kartkę.

Andrzej Bartczak jest łódzkim artystą i pedagogiem. Tworzy prace graficzne, obrazy i instalacje wedle własnego pomysłu. 

Agnieszka Wojciechowska-Sej, konsultacja ekspercka: Magdalena Rutkowska.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN