PIERWSZA SALA

OPIS SALI: Sala jest na planie prostokąta. Wysokość wnętrza to około 4 metry. Wejście znajduje się w dłuższej ścianie. Ma ona około 11 metrów długości. Drzwi do kolejnej sali umieszczone na tej samej ścianie, w której drzwi wejściowe, ale na drugim jej końcu – w narożniku. Przy ścianie na wprost oraz po prawej znajduje się ciąg kratek wentylacyjnych.  Na lewo od drzwi krótsza ściana, ma około 8 metrów.  Przy niej stoją dwa ekrany ekspozycyjne w kształcie kwadratów o 2,5 metrowym boku. Profil ekranu ma kształty litery L. Ekrany odstają od ściany. Pierwszy z nich jest bardzo ciemny – pomalowany na czarno-niebiesko. Znajduje się na nim biały tekst: tytuł wystawy oraz krótka o niej informacja. Na drugim szarym ekranie wiszą trzy prace. Pierwsza to miniaturka portretowa, której autorem jest Richard Schwager. Obrazek  przedstawia chłopczyka z zabawkowym konikiem. Pozostałe prace to grafiki: „Wynalezienie rysunku” Jana Piotra Norblina oraz „Św. Weronika z chustą” Jacoba Mathama.  Druga i trzecia ściana również w kolorze szarym. Wiszą na nich prace o tematyce portretowej. Są to obrazy olejne takie jak m.in. „Kupidyn” Antoniego Blanka, „Portret żony z pegazem” Józefa Mehoffera czy „Portret Emilii Wysockiej” Konrada Krzyżanowskiego, pastel pt. „Śpiący Mietek” Stanisława Wyspiańskiego oraz fotografie. Wśród tych ostatnich przeważają zdjęcia atelierowe z okresu rozwoju fotografii. Wisi także praca Aleksandra Krzywobłockiego z lat 30. XX wieku przedstawiająca portret kobiety trzymającej ramę od obrazu oraz zdjęcie anonimowego twórcy przedstawiające kawiarnianie stoliki ustawione na dworze i zgromadzonych wokół nich ludzi.  Przy drugiej ścianie, po lewej, stoi gablota na czterech nóżkach. Ma 96 cm wysokości oraz 96 cm długości. W gablocie także zdjęcia portretowe, w tym XIX-wieczny album. Na ścianie trzeciej znajduje się fragment  utworu „Z pod ciemnej gwiazdy” Karola Irzykowskiego: „Myślałem, czyby nie dać jej do fotografa, ale nie dowierzam tym rzemieślnikom, i niech niczyje ręce nie dotkną tej pamiątki tylko nasze. [Ludmiła] Dotknęła palcami czarnego papieru, w którym była schowana kasetka z kliszą. W tym drobnym przedmiocie spoczywała jeszcze tajemnica jakiejś odrobiny życia (…). [Wacław] wyjmował z kasety kliszę-zagadkę. Spojrzał, aby sprawdzić powierzchnię (…). Stało się coś jakby optyczne westchnienie kliszy. Na moment wyskoczyła ku niemu twarz Osi w negatywie jakby siwej staruszki, lecz natychmiast zaczęła ją ogarniać i wchłaniać chmura jakiejś obrzydłej szarzyzny. Daremnie ratował, regulując natężenie płynu, — wizja znikła na zawsze. W ręce pozostało mu tylko martwe szkło. Osia skonała mu po raz drugi”. Pod tekstem gablota z reprodukcjami kilku fotografii. W gablocie także puste kartki i długopisy by móc odnotować swoje wrażenia i refleksje na temat sportretowanych osób. Na jednym ze zdjęć przedstawionych jest czterech mężczyzn na tle zewnętrznej ściany budynku. Po lewej fragment okna. Dwaj starsi siedzą na krzesłach, młodsi stoją za nimi. Ubrani w ciemne spodnie, marynarki, białe koszule z muszkami. Trzech panów ma czarne kapelusze, jeden słomkowy. Pod zdjęciem podpisy atramentem. Jeden z nich to  Goldammer Otto.
Na ostatniej ścianie w kolorze szaro grafitowym znajduje się tekst przytaczany w książce Susan Sontag „O fotografii”: „Przebyliśmy Andy, Tenerifę, Japonię, „zaliczyliśmy” Niagarę i tysiąc wysp, upiliśmy się rozkoszami pola bitwy z naszymi rówieśnikami (w oknach wystawowych), siadywaliśmy na naradach władców, zaprzyjaźniliśmy się z królami, cesarzami i królowymi, primadonnami, ulubieńcami z baletu i pełnymi wdzięku aktorami”.  Obok cytatu kopia ekspozycyjna zdjęcie Karola Beyera przedstawiające kobietę w stroju ludowym, obraz „Rybacy” Leona Hirszenberga, pastel „Dziewczyna z gromnicą” Teodora Axentowicza oraz grafika ze sceną kairskiej uliczki. Ostatnie wiszące na tej ścianie prace – grafika i fotografia – przedstawiają ten sam motyw – nagrobek w formie piramidy. Pod ścianą stoi gablota. Ma wysokość 96 cm, a długość 112. W gablocie album z fotografiami z Egiptu oraz zdjęcia stereoskopowe. Pośrodku sali czarne pufy.

Tytuł: „Wynalezienie rysunku"

Autor: Jan Piotr Norblin

Czas powstania: 1775
Technika: akwaforta
Wymiary: Wysokość: 21 cm , szerokość: 16 cm (górny brzeg ryciny jest zaokrąglony)
Grafika przedstawia ciemne wnętrze, w którym znajdują się kobieta i mężczyzna. Stoją przy ścianie, skierowani do niej lewym bokiem. Kobieta stoi za mężczyzną. Prawą dłoń opiera na jego ramieniu. Twarz kieruje w stronę ściany. W lewej ręce trzyma ołówek, którym obrysowuje cień mężczyzny. Za postaciami, z lewej strony, podwieszone u sufitu naczynie z ogniem. Kobieta ubrana jest w długą suknię marszczoną z tyłu. Mężczyzna ma krótkie bufiaste spodnie, buty z wysokimi cholewami. Na głowie beret z piórem. W dłoniach trzyma kopię. Jej niezaostrzony koniec opiera o stopień dwóch kamiennych schodków prowadzących do drzwi. Drzwi znajdują się przy prawej krawędzi grafiki. Wokół wejścia kamienne obramienie rzeźbione u góry.  Przy lewej krawędzi pracy, za postaciami, stoi krzesło. Na siedzisku leży tkanina.  

Tytuł: „Chłopiec z koniem"

Autor: Richard Schwager

Czas powstania: 1870
Tworzywo: kość słoniowa, tempera, drewno, mosiądz
Wymiary: wysokość 13 cm, szerokość 10 cm
Obraz „Chłopiec z koniem” to przykład miniatury portretowej. Praca ma owalny kształt i jest wykonana na porcelanie oprawionej w mosiężną ramkę. Całość w niemal kwadratowej, brązowej oprawie. Przedstawia kilkuletniego, jasnowłosego chłopca. Portretowany stoi
w centrum kadru przodem do nas, ale głowę odwraca w lewą stronę. Patrzy przed siebie.
U prawego boku chłopca stoi zabawkowy, brązowy koń na platformie na kółkach. Pysk zwierzęcia sięga piersi chłopca.
Twarz chłopca jest okrągła, cera jest jasna i ożywiona rumieńcami. Portretowany ma szaroniebieskie oczy, drobny nosek i usta. Ubrany jest w ciemnoniebieską sukienkę, z krótkimi rękawami, szerokim dekoltem wykończonym białą koronką. Strój sięga do połowy łydki. Na stopach tkwią brązowe buciki za kostkę. Prawą stopę chłopiec opiera na platformie zabawki. Portretowany prawą ręką obejmuje konika, a w lewej trzyma lejce.

Tytuł: „Portret dziewczynki"

Autor: Rumbler

Czas powstania: XIX / XX w.
Technika: Fotografia czarno-biała
Wymiary: wys. 16,3 cm, szer. 10,5 cm

Czarno biała fotografia przyklejona jest na tekturkę.  Zdjęcie wykonane w studiu fotograficznym przedstawia kilkuletnią dziewczynkę na tle malowanego krajobrazu. Portretowana zwrócona jest w lewą stronę.  W lewej dłoni trzyma rączkę wiklinowego wózka – krzesełka na kółka, z daszkiem nad siedziskiem. W prawej dłoni trzyma białą różę. Unosi ją do nosa.  Dziewczynka ma lekko falowane włosy. Sięgają za ucho. Ubrana jest w białą sukienkę sięgającą kolan. Mankiety i wierzchnia warstwa spódniczki są ażurowe. Przy szyi ozdobny kołnierz przypominający falbankę. W pasie dość szeroki materiał w pionowe paseczki. Tkanina związana jest z tyłu. Dziewczynka ma czarne rajstopy oraz czarne buciki. Z prawej strony, za dziewczynką, sztuczny pień drzewa. Na kartoniku, na dole, firmowe nadruki oraz napis z prawej strony: Rumbler, Hof Photograph.

Tytuł: „Śpiący Mietek"

Autor: Stanisław Wyspiański

Czas powstania: 1904 r.
Technika: pastel
Wymiary: szerokość: 61 cm, wysokość: 46 cm
Mietek to kilkuletni syn Stanisława Wyspiańskiego. Postać – ukazana do wysokości kolan - zajmuje prawą stronę kompozycji. Śpiącego obserwujemy nieco z góry. Chłopiec ubrany jest w luźną niebieską bluzę z długimi rękawami. Od pasa w dół nakryty jest granatowym materiałem. Lewą rękę schowaną ma pod przykryciem. Na prawym przedramieniu opiera głowę. Ręka jest wyprostowana, ułożona równolegle do dolnej krawędzi płótna. Mietek śpi na poduszce. Jest szaro-niebieska. Jej lewy górny narożnik jest intensywnie żółty. Chłopiec ma krótkie brązowe włosy. Pełne policzki. Jest lekko zarumieniony. Obraz zbudowany jest z płaskich plam intensywnych kolorów. Odcienie czerwieni w tle, kontrastują z niebieskim i akcentem żółci. Kształty otoczone są wyraźnym konturem. W lewym dolnym narożniku narysowany płynną linią podpis artysty oraz data: 1904.

Tytuł: „Kupidyn"

Autor: Antoni Blank

Czas powstania: 1826 r.
Technika: olej na płótnie  
Wymiary: wysokość: 69 cm, szerokość: 54,5 cm
W  obrazie autorstwa Antoniego Blanka przenikają się dwa, często podejmowane przez tego artystę tematy – mitologia oraz portret. Pucołowaty chłopiec to kupidyn – wskazuje na to trzymana przez niego strzała oraz osłaniająca go tkanina koloru czerwonego. To jednak także konkretna postać – Piotr Kobylański – której przydano atrybuty rzymskiego boga miłości. Piotr był synem Jana Theodora, pułkownika Artylerii Wojsk Polskich i Salomei z Płońskich. Portret ukończony został  4 czerwca 1826 roku, gdy portretowany miał 3 lata, 5 miesięcy i 4 dni. Dowiadujemy się tego wszystkiego dzięki znajdującemu się na odwrocie płótna napisowi.  Obraz ma formę owalną. Niemal całą przestrzeń płótna zajmuje postać uskrzydlonego siedzącego chłopca. Sylwetka ukazana jest do kolan, a chłopiec jest zwrócony lekko w lewo. Twarz malec kieruje jednak w naszą stronę. Pucołowatą buzię okalają pukle brązowych włosów. Chłopiec ma duże brązowe oczy, zaróżowione policzki, mały nosek. Lekko rozchyla jasnoróżowe wargi. Nogi oraz dolną partię pleców osłania czerwona tkanina. W prawej, zgiętej w łokciu ręku, chłopiec trzyma strzałę skierowaną grotem ku górze. Lewą rękę opiera na kolanie. W tle widnieją zielone drzewo oraz za nim wzgórza. Im dalej od nas tym bardziej tracą kolor zielony przybierając barwę niebiesko-filetową. Błękitne niebo przysłonięte jest równomiernie białymi chmurami.

Tytuł: „Portret Emilii Wysockiej"

Autor: Konrad Krzyżanowski

Czas powstania:  1913 r.
Technika: olej na płótnie
Wymiary:  wysokość: 151 cm, szerokość: 140 cm
Obraz przedstawia młodą kobietę siedzącą przy biurku. Postać zajmuje lewą część płótna, biurko prawą jego połowę. Kobieta odwraca głowę w naszą stronę, tak jakby chwilę temu ktoś ją zawołał. Szeroko się uśmiecha odsłaniając górne zęby. Ma ciemne, upięte z tyłu głowy włosy.  Ubrana jest w szaro-zieloną suknię w czarne prążki. Rękawy sięgają do łokcia. Zakończone są jasną falbanką. W formie falbanki jest także kołnierzyk sukni.  Emilia zarzucony ma na plecy długi jasny szal – spływa on aż do ziemi. W prawej, opartej na blacie biurka dłoni, trzyma pióro. Na prostym, drewnianym, biurku rozłożonych jest dużo przedmiotów: plik kartek, na wierzchu których leży rysunek, pudełka, flakoniki, książki.  Na wprost kobiety stoi kwadratowe lusterko na nóżce. Z prawego boku biurka zwisa biała tkanina.  W tle widać przejście do innego pokoju. W nim na kanapie leży biały pies. W kolorystyce obrazu dominują żółcienie i zielenie oraz szarości i brązy.

Tytuł: „Scena rodzajowa" – kopia ekspozycyjna

Autor nieznany

Czas powstania: 1925 r.
Technika: Fotografia czarno-biała
Wymiary:  wysokość 8,5 cm, szerokość: 9 cm
Czarno biała fotografia przedstawia widzianą lekko z góry letnią kawiarnię. Jest bardzo tłoczno – kilkadziesiąt osób – kobiety, mężczyźni, dzieci. Część siedzi przy stolikach. Na dalszym planie stoją miedzy stolikami znajdującymi się z lewej strony zdjęcia, a ścianą biegnącą wzdłuż górnej krawędzi fotografii. Większość mężczyzn ma na sobie płaszcze, a na głowach kapelusze. Kilka kobiet także w nakryciach głowy. Kilkanaście osób patrzy w stronę fotografującego. To stojący z lewej strony młody kelner w białej marynarce i czarnej muszce. W uniesionej lewej ręce trzyma tacę. Patrzą na nas także cztery osoby w centrum kadru. To młody mężczyzna, kobieta oraz nastoletnie dzieci – dziewczynka i chłopiec.  Za nimi trzy z siedzących osób trzyma czarne parasole. Przed nimi stolik. Siedzący przy nim mężczyzna także kieruje wzrok w stronę fotografa. Ma na sobie jasny płaszcz, czarne spodnie, marynarkę i białą koszulę. W lewej ręce trzyma laskę. W prawej dłoni białą karteczkę. Obok niego mężczyzna zwrócony w lewo. Przed nim, na stoliku, na srebrnej tacce stoi filiżanka oraz szklanka.  Przy dolnej krawędzi zdjęcia, z lewej, ucięte sylwetki dwóch chłopców – widoczne popiersie jednego oraz oczy i nos drugiego. Również zainteresowani są osobą fotografa. Wśród pozostałych utrwalonych na zdjęciu osób jeszcze kilka zwraca uwagę na to, że robi im się zdjęcia. W lewym dolnym rogu biała liczba 159.

Tytuł: „Portret żony artysty”

Autor: Józef Mehoffer

Czas powstania: 1913 r.
Technika: farby olejne na płótnie
Wymiary: wysokość 93 cm, szerokość 77 cm
Portret przedstawia siedzącą na krześle kobietę w średnim wieku. Sylwetka ukazana od kolan w górę. Postać zwrócona jest ¾ w prawo. Twarz kieruje w naszą stronę. Kobieta siedzi wyprostowana. Prawą nogę zakłada na lewą. Dłonie w białych rękawiczkach opiera na udzie. Lewą opiera na prawej. Ma jasną cerę. Drobny prosty nos. W zaróżowionych policzkach dołeczki. Lekko się uśmiecha. Kobieta ma fantazyjne brązowe nakrycie głowy. Przypomina kask. Przylega do głowy. Zakrywa czoło. Ucho pozostaje odkryte. Nad nim znajduje się duży, różowy kwiat. Po drugiej stronie dekoracja przypominająca ptasie skrzydła. Żona artysty ubrana jest w granatową bluzkę. Na szyi również granatowy szal – boa. Wykonany jest z piór. Otacza ściśle twarz, jest długi. Układa się wzdłuż tułowia. Kończy na wysokości ud kobiety. Pozostałym elementem garderoby jest brązowa spódnica. Krzesło na którym siedzi jest drewniane, brązowe. Z poprzeczką na wysokości pasa siedzącej. W tle kolorowy gobelin. Przedstawia białego konia z żółtymi skrzydłami. Na jego grzbiecie kobieta z rozwianymi długimi włosami. Sylwetka  zwierzęcia i kobiety przysłonięta jest przez sportretowaną. Po lewej i prawej stronie pegaza różowe duże okrągłe kwiaty. Pegaz biegnie po zielonej trawie. Poniżej szeroki pas koloru beżowego. W lewym dolnym narożniku sygnatura: Józef Mehoffer.

Tytuł: „Pan Redaktor"

Autor:  Zygmunt Wierciak

Czas powstania: 1920 r.
Technika: akwarela
Wymiary:  wysokość  40 cm, szerokość  21,5 cm
Karykatura przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Stoi z rękami w kieszeniach. Zwrócony w prawą stronę, ale głowę odwraca za siebie. Twarz ukazana z lewego profilu. Głowa jest nieproporcjonalnie powiększona. Mężczyzna ma ciemne włosy i duże bokobrody. Włosy na czubku głowy przerzedzone, zaczesane do tyłu. Ma wąsy i kilkudniowy zarost. Na dużym nosie binokle. Ubrany jest w szary garnitur,  białą koszulę i zielonkawy krawat. Pod prawą pachą trzyma brązową teczkę z napisem: „Tu mam psiakrew materiał dla tej hołoty!”. W lewym dolnym rogu, na ukos dedykacja autora dla Juliana Bartoszewicza. Po prawej stronie, w 1/3 wysokości napis: „To panie psiakrew nie ludzie – to świnie – do czego to cholera!” oraz krótki zapis nutowy na pięciolinii.

Tytuł: „Stefan Dąbrowski"

Autor: Awit Szubert

Czas powstania: 1896 r.
Technika: fotografia czarno-biała
Wymiary: wys. 17,3 cm, szer. 11,7 cm
Fotografia przedstawiająca kilkuletniego chłopca przyklejona jest na tekturkę. Zdjęcie wykonane w atelier. Scenografię stanowią sztuczne skały. Chłopiec stoi na jednej z nich, okrągłej. Za nim pozostałe, na których gałęzie z dużymi liśćmi. Stefan ma pełną twarz. Ciemne włosy sięgają za ucho. Na czole gęsta grzywka. Pochyla lekko głowę. Wzrok kieruje delikatnie w prawo. Ubrany jest w białą sukienkę z długimi rękawami i szerokim paskiem. Sukienka sięga kolan. Gors dekorowany falbaną. Na nogach białe skarpetki i czarne sznurowane buciki. Chłopiec w prawej, opuszczonej wzdłuż tułowia ręce trzyma patyk. Lewa dłoń opiera na skale.
Pod fotografią, na tekturce, czarnym atramentem: Stef Dąbrowski lat 2 Krynica 3 sierpnia 1896 w dniu swych urodzin.

Tytuł:  „Portret kobiety - typ ludowy z okolic Wilanowa" – kopia ekspozycyjna

Autor: Karol Beyer

Czas powstania: ok. 1866 r.
Technika: fotografia czarno-biała
Wymiary: wysokość 9,5 cm, szerokość 6 cm
Czarno biała fotografia przedstawia młodą kobietę w stroju ludowym na tle drewnianej ściany. Na ścianie nad postacią wisi niewielki obrazek przedstawiający Matkę Boską z dzieciątkiem. Portretowana kobieta stoi skierowana ¾ w lewą stronę. Patrzy przed siebie. Na głowie ma chustę. Jej długie końce opadają na plecy. Ubrana jest w długi płaszcz z futrzanym jasnym kołnierzem i mankietami. Poły płaszcza także wykończone są futerkiem. Lewa poła jest odchylona. Ukazuje biały fartuch oraz ciemną spódnicę. Na nogach kobieta ma ciemne buty. Ozdobą stroju są koraliki. To kilkanaście sznurów przylegających do szyi. Kobieta prawą dłoń opiera na stojącym obok, prostym drewnianym stole. Na stole stoi miseczka, dzbanek oraz maselnica. Przy stole drewniana ławka. Przy lewym boku kobiety stoi natomiast prosty taboret. Na wysokości jego nóg biały napis: K Beyer.

Tytuł: „Nagrobek w formie piramidy"

Autor: Karl-Joseph Agricola

Czas powstania: 1812 r.
Technika: akwatinta – technika druku wklęsłego
Wymiary: wysokość 30 cm, szerokość 22,5 cm
Grafika przedstawia nagrobek w kształcie piramidy oraz kilka znajdujących się przed nim postaci. Nagrobek stoi na trzystopniowym podwyższeniu. Całość na podłodze wyłożonej kwadratowymi płytkami, naprzemiennie jasnymi i ciemnymi. Pośrodku nagrobka wejście. Nad nim tablica z napisem "Uxori optimae/Albertus". Powyżej płaskorzeźba przedstawiająca unoszących się amora z palmą w dłoni oraz kobietę w rozwianych szatach. Kobieta trzyma w wyciągniętych w górę rękach owalny medalion z profilowym popiersiem kobiety. Wokół popiersia napis: "Maria Christina Aust.". Na stopniach piramidy postaci. Z prawej strony, na środkowym stopniu, nagi, uskrzydlony młodzieniec. Zwrócony w lewą stronę. Prawą nogę zgina w kolanie. Między nim a schodami znajduje się tarcza. Lewą nogę ma wyprostowaną, zwieszoną. Prawy łokieć opiera o grzbiet lwa leżącego na trzecim stopniu. Zwierzę zwrócone jest w lewo. Przed wejściem do piramidy leży tkanina, opada na schody. Bezpośrednio przy drzwiach trzy postacie trzymające girlandę. W wejściu postać zwrócona plecami do widza, z uniesioną prawą ręką.  Za nią młoda kobieta w długich szatach. Trzyma wazę. Włosy ma rozpuszczone, na głowie wieniec. Dalej postać niosąca pochodnię.  Za tą grupą kolejne trzy osoby. Przewodzi kobieta z opuszczoną głową i złożonymi w tali rękoma. Za prawe ramię trzyma ją starzec. Wchodzi na drugi stopień. Garbi się, wspiera na kiju. W dłoni trzyma pustą sakiewkę. Za starcem, w prześwicie między postaciami, dziecko ze złożonymi rękami i opuszczoną głową.

Tytuł: „Venezia. Mon: A CANOVA" – kopia ekspozycyjna

Autor: Zakład fotograficzny „Naya"

Czas powstania: 4. ćwierć XIX w.
Technika: fotografia czarno-biała
Wymiary: wysokość 23,5 cm, szerokość 19 cm
Fotografia przedstawia wnętrze kościoła, a w nim pod ścianą nagrobek w formie piramidy. Jej podstawę stanowi cokół oraz trzy stopnie. Nagrobek zdobi kilka pełnopostaciowych figur.  Przed nagrobkiem balustrada. Na podłodze kafle – na przemian ciemne i jasne kwadratowe płytki. Równolegle do dolnej krawędzi zdjęcia trzy stopnie. Na nich z lewej strony napis: „74 Venezia Mon: A CANOVA".  Pośrodku piramidy ciemny otwór wejściowy. Nad nim dekoracja rzeźbiarska. Napis „Canova" oraz dwie uskrzydlone postaci podtrzymujące medalion. Medalion przedstawia profilowe popiersie mężczyzny. Najbliżej wejścia znajduje się postać odwrócona do nas bokiem. Ma na sobie długą szatę z kapturem zasłaniającym twarz. W dłoniach trzyma urnę. Za nią po schodach wchodzi nagi młodzieniec z pochodnią w prawej ręce. Kolejno  na trzecim i drugim stopniu stoją dwie kobiety. Ubrane są w długie, luźne szaty.  Stojąca niżej opiera rękę na ramieniu swojej towarzyszki. Kobiety pochylają głowy. Trzymają kwiatową girlandę. Za nimi o stopień niżej dwóch nagich chłopców z pochodniami. Po lewej stronie wejścia do piramidy leży uskrzydlony lew. Pysk opiera na łapach, pod którymi leży książka. Tyłem do lwa, na drugim stopniu siedzi młody nagi dobrze zbudowany uskrzydlony mężczyzna. Lewy łokieć opiera o zad zwierzęcia.