Galeria fotograficzna

Wystawa Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm to rozległy pejzaż ― wielowątkowa panorama sztuki XX i XXI w. W jej ramach przedstawione są kluczowe zjawiska ostatniego stulecia w ich aktualnym znaczeniu. Opowieść o nich współtworzą korespondencje między dziełami sztuki, słowne i obrazowe interwencje Tomasza Kozaka oraz niesamowita przestrzeń wystawy zaprojektowana przez Krzysztofa Skoczylasa.

W pejzażu wystawy spotyka się około 400 dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej - m.in. dzieła Pabla Picassa, Meret Oppenheim i Roberta Maciejuka, Billa Violi, Magdaleny Abakanowicz i Mirosława Bałki albo Paula Klee, Katarzyny Kobro, Louise Bourgeois czy Tamásza Kasásza i Koła Klipsa, jak również Georgesa Braque’a, Douglasa Daviesa i Aleksandry Ska. W tych spotkaniach ujawniają się zaskakujące, zagadkowe korespondencje między doświadczeniami zawartymi w dziełach.

W wystawie zostaje rozpięta sieć relacji między dziełami, słowno-obrazowymi interwencjami Tomasza Kozaka, tekstami pochodzącymi z różnych tradycji filozoficznych i literackich oraz złożonymi formami przestrzennymi. Tworzenie korespondencji między tymi elementami inspirowane jest sposobem, w jaki Walter Benjamin konstruował w latach 1927-1940 swoje „Pasaże” ― śmiałą próbę sformułowania materialnej historiografii. Na wystawie Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm historyczna materia ― dzieła sztuki, materiały archiwalne, fragmenty tekstów i interpretacji ― zostały pogrupowane w dwanaście pasaży, odpowiadających kluczowym doświadczeniom ostatnich stu lat: Stracony list, Zakrzywianie przestrzeni, Niesamowite zamieszkiwanie, Praca dowcipu, Obietnice śmierci, Piękno nowoczesne, Odbicia narcyza, Materializacja spojrzenia, Uwiedzenie codziennością, Estetyka utowarowienia, Kryzysy i nowe porządki oraz Polityka marzenia.

Jednocześnie wystawa stawia pytanie o rolę sztuki nowoczesnej w tworzeniu ponadnarodowej kultury, a ściślej o możliwość uniwersalizacji. Powodem tego pytania jest niezwykła symetria między dwoma zbiorami ― między kolekcją Rupf Stiftung i Kunstmuseum Bern, a kolekcją Muzeum Sztuki w Łodzi. Mimo odmiennych założeń i powodów, dla których zostały stworzone oraz odmiennych warunków, w jakich były rozwijane przez kolejne dekady, są one uderzająco symetryczne, a nieraz – niemal identyczne.

W Szwajcarii Hermann Rupf, berneński przedsiębiorca, jeden z pierwszych kolekcjonerów sztuki awangardowej na świecie, kupował dzieła sztuki na prywatne potrzeby i z osobistej pasji. Dzięki bliskim relacjom z czołowym paryskim marszandem, Danielem-Henrym Kahnweilerem, kupował za jego namową dzieła m.in. Picassa, Braque’a, Klee czy Kandynskiego już od 1907 r., czasem wręcz w roku ich powstania. Początkowo miejscem ekspozycji prac były wnętrza jego prywatnego mieszkania oraz biura. Ponieważ jednak Rupf w sztuce widział narzędzie społecznej przemiany, rozpoczął już od lat 40. starania o ulokowanie zbioru w publicznej instytucji. W końcu, poprzez fundację jego imienia, przekazał swój zbiór do Kunstmuseum Bern w 1954 r., gdzie jest on nadal poszerzany.

W Polsce artyści i poeci z grupy „a. r.”, z inicjatywy Władysława Strzemińskiego, od 1929 r. prowadzili akcję – głównie w Paryżu – pozyskiwania dzieł do mającego powstać w Łodzi muzeum. Twórcy awangardy – m.in. Max Ernst, Fernand Léger, Hans Arp czy Alexander Calder – proszeni byli o przekazanie w darze dzieł dla Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej. Powstaniu kolekcji od samego początku towarzyszyła zatem idea publicznej prezentacji dzieł. Przekazanie zbioru do łódzkiego Muzeum i udostępnienie go ogółowi, które nastąpiło już w 1931 r., stanowiło element realizacji kluczowego zadania sztuki awangardowej ― przekształcenia rzeczywistości. W efekcie powstała jedna z pierwszych muzealnych kolekcji awangardy na świecie. Trzon kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, dar grupy „a. r.” był uzupełniany o kolejne dzieła sztuki nowoczesnej i jest poszerzany do dziś.

Na przykładzie dwóch wyjątkowych kolekcji, wystawa Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm stanowi próbę postawienia pytania o znaczenie sztuki dziś. A ściślej – o możliwość, a nawet potrzebę uwspólnienia doświadczeń kulturowych we współczesnym, zglobalizowanym świecie.

Kuratorzy: Jarosław Lubiak i Małgorzata Ludwisiak

Referencja dialektyczna: Tomasz Kozak

Architektura wystawy: Krzysztof Skoczylas

Koordynacja: Weronika Dobrowolska-Sitarek

Program towarzyszący:

24.01.2013: Wykład Ryszarda Różanowskiego: Figura pasażu w myśli Waltera Benjamina i jej modernistyczne konotacje 

14.02.2013: Wykład Susanne Friedli: Korespondencje - Kunstmuseum Bern oraz kolekcja Rupfa

11-12 kwietnia 2013: Konstelacje. Sztuka i doświadczenia nowoczesności