Teodor Axentowicz

Axentowicz (1859, Braşov w Rumunii – 1938, Kraków). Malarz, rysownik, grafik. Jeden z czołowych reprezentantów młodopolskiej sztuki inspirowanej rodzimym folklorem, twórca salonowych portretów. Profesor i rektor ASP w Krakowie. Szkołę realną ukończył we Lwowie. W latach 1879-82 studiował w Akademii monachijskiej w pracowniach Hackla, Wagnera i Benczura, a następnie w latach 1882-95 w Paryżu u Carolusa-Durana. Trudnił się wtedy kopiowaniem dzieł m.in. Tycjana, Botticellego, Velasqueza, również ilustracją prasową. W Paryżu był gościem salonów Godebskich i Sary Bernhard, dzięki czemu poznał przedstawicieli ówczesnych elit artystycznych i intelektualnych. Był gościem Hotelu Lambert, w domach Chełmońskich i Władysława Mickiewicza, który był postrzegany jako „oaza polskości”. W latach 1890-99 bywał w Londynie i Rzymie, malując portrety dam i polskiej arystokracji. W Anglii poznał swą przyszłą zonę Izę z Giełgudów. W roku 1894 współpracował z Kossakiem i Styką przy malowaniu „Panoramy Racławickiej”. W latach 1895-34 nauczał w krakowskiej ASP, w 1910 jej rektor (po raz pierwszy wybrany w drogą głosowania). W 1897 założył szkołę malarstwa dla kobiet, w której wykładali m.in. Wyczółkowski i Stanisławski. Współzałożyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków w Krakowie, Stowarzyszenia Narodowego Sztuk Pięknych we Francji, wiedeńskiej „Secesji”, od 1928 członek honorowy TZSP w Warszawie. Wystawiał w Chicago, St. Louis, Monachium, Berlinie, Dreźnie, Wiedniu, Pradze, Rzymie, Wenecji, Paryżu oraz w Warszawie, Krakowie, Lwowie. Był z pochodzenia Ormianinem - spod jego pędzla wyszły takie prace jak „Chrzest Armenii” czy „Ormianie w Polsce”. Był autorem niezrealizowanego projektu witraża dla katedry ormiańskiej we Lwowie. W 1906 Józef Teodorowicz, arcybiskup zaprosił artystę (i Józefa Mehoffera) do udziału w renowacji katedry; miał zaprojektować nowy ołtarz oraz mozaiki. Malował też sceny rodzajowe z życia wsi wschodniej Małopolskim, sceny historyczne i religijne, w tym bodaj najbardziej znane „Święto Jordanu” (1893) i „Kołomyjka” (1895). W 1909 został odznaczony przez cesarza Franciszka Józefa orderem Żelaznej Korony III klasy. Uhonorowany w 1923 Krzyżem Komandorskim Odrodzonej Polski I klasy; w 1929 otrzymał Medal Dziesięciolecia Odrodzonej Polski, w 1936 - Krzyż Komandorski z Gwiazdą i Wielką Wstęgą Orderu Odrodzonej Polski. Na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 został nagrodzony Wielkim Złotym Medalem. Spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. m.cholewiński