Fabryka Wyrobów Platerowanych i Brązowych Braci Henneberg
Fabryka Wyrobów Platerowanych i Brązowych Braci Henneberg;"Warszawa, ul. Wolska 17 Powstała w 1857 r. na bazie spółki Juliusza vel Juliana Henneberga (1835-1907) z Michałem Czajkowskim. Zajmowała się produkcją platerów i brązów. Założona manufaktura mieściła się początkowo przy ul. Ceglanej i zatrudniała 26 robotników. Siłę napędową stanowił maneż konny, dominowała jednak praca ręczna. W 1862 r. zakład został przeniesiony do wynajętych budynków przy ul. Wolskiej 17. Występował wtedy pod firmą „J. Henneberg i M. Czajkowski”. Wkrótce został znacznie rozbudowany, wzniesiono komin, nową studnię oraz podjazdy od ul. Karolkowej; zainstalowano też maszynę parową o mocy 12 KM, która poruszała wszystkie maszyny warsztatowe. Produkcja obejmowała platerowane srebrem i złotem sztućce, przedmioty galanteryjne i artystyczne, jak również wyroby z białego metalu, w tym sztućce. W 1863 r. w fabryce zatrudnionych już było 61 robotników. Spółka wygrywała przetargi na dostawę urządzeń i wyposażenie zakładów leczniczych, szpitali, pensjonatów, jak również hoteli w kraju i zagranicą, m.in. na Krymie. W 1867 r. wspólnicy zakupili za 10.950 rb. dotychczas dzierżawioną posesję przy ul. Wolskiej. Fabryka posiadała własne sklepy fabryczne w Warszawie: przy ul. Trębackiej 1, Nalewki 12 i krótko w Hotelu Europejskim, a także w Moskwie. Natomiast w Petersburgu, Tyflisie i Irkucku miała swoje przedstawicielstwa. Okresowo prowadziła też sprzedaż podczas jarmarków w Niżnym Nowogrodzie i Kijowie. Wówczas oficjalna jej nazwa brzmiała: Fabryka Wyrobów Platerowanych i Brązowych Braci Henneberg. Dążąc do obniżenia kosztów własnych systematycznie wprowadzano najnowsze osiągnięcia techniczne. W roku 1878 jako pierwsza w kraju fabryka zastosowała biały metal do produkcji sztućców. W 1884 r. wartość produkcji podwoiła się z 60.000 rs. do 120.000 rs., a zatrudnienie wzrosło ze 107 do 166 robotników w 1888 r. W tym okresie ze spółki wystąpił Michał Czajkowski, a na jego miejsce weszli początkowo jako współpracownicy – bracia Juliusza, Wilhelm Edward (1844-1917) i Stanisław Hennebergowie, którzy w 1894 r. przekształcili zakład w spółkę Finansowo-Komandytową pod firmą „Bracia Henneberg”. Rodzina Hennebergów finansowała żłobek prowadzony przez Kościół ewangelicko-augsburski przy ul. Karolkowej 77, wzniesiony w 1909 r. obok domu sierot tegoż wyznania. Po śmierci założyciela fabryki jego miejsce zajął syn, Julian Henneberg (1868-1936), który do spółki przyjął inż. Józefa Strasburgera (1865-1924), a na wspólników komandytowych swoje siostry: Józefę Morędowską i Emilię Mϋllerową. Moc zainstalowanych silników w końcu 1913 r. wynosiła 140 KM. Pozwoliło to na znaczną intensyfikację produkcji i skrócenie dnia pracy do 8 godzin, co nie było jeszcze powszechnie stosowane. I wojna światowa przyniosła przedsiębiorstwu znaczne straty spowodowane przymusową rekwizycją surowców i gotowych wyrobów oraz rabunkiem maszyn. W 1915 r. z uwagi na brak węgla i ograniczony rynek zbytu zredukowano ilość robotników do 80, a czas pracy z 6 dni do 1,5 dnia w tygodniu, godziny pracy z 9 do 7. Wywiezione do Rosji mienie, utracone bezpowrotnie, stanowiło 1/3 aktywów spółki. Dalsze zahamowanie produkcji, trudności kredytowe, brak aktywów i rynków zbytu doprowadziły do kolejnej redukcji pracowników – do 43 osób. Po wojnie ilość zatrudnionych powoli wzrastała, osiągając w 1923 r. liczbę 115. W następnym okresie dewaluacja i zastój gospodarczy wstrzymały dalszy rozwój. W 1924 r. zmarł wspólnik Henneberga, Józef Strasburger, a jego sukcesorzy wstąpili do spółki jako wspólnicy komandytowi, z 25% udziałem, natomiast 75% należało do J. Henneberga. W tym trudnym okresie istotne znaczenie dla fabryki miało uzyskanie wielkiego zamówienia od Mennicy Państwowej. Wówczas fabryka zwiększyła produkcję, powiększając równocześnie załogę do 219 robotników (1926). W 1928 r. zajmowała powierzchnię 6.794 mkw. i była wyposażona w maszynę parową o mocy 115 KM oraz 3 silniki elektryczne (39 KM). Wyroby firmy w latach 1907-1930 uzyskały 6 medali złotych, 4 srebrne i 1 brązowy. Sprzedażą wyrobów zajmowały się przedstawicielstwa w Poznaniu, Krakowie, Lwowie, Wilnie, Włocławku i Gdańsku. Do czasu wielkiego kryzysu posiadała też przedstawicielstwa zagranicą: w Rumunii, Persji, Bułgarii, Grecji, Afryce Południowej (Port Elisabeth), Kanadzie, Charbinie i Szanghaju. W tym czasie zatrudnienie wynosiło 280 robotników, w tym 6 pracowników technicznych i 10 urzędników. Zarząd spoczywał w rękach Juliusza Henneberga, a po jego śmierci - żony - Haliny Hennebergowej (1874-1939). Kapitał zakładowy wynosił ponad 1,35 mln zł. Zużycie surowca w produkcji wynosiło 459 tys. zł. W okresie okupacji zatrudnienie zmniejszyło się do 193 pracowników. Obroty w tym czasie wynosiły 1,8 mln zł, a ogólna moc silników – 226 KM. Podczas Powstania Warszawskiego zniszczeniu uległo 90% zakładu, ocalała tylko jedna hala. Ostatnim dyrektorem przed upaństwowieniem był Ludwik Henneberg (1914-1995). Przy powojennej odbudowie pracowało zaledwie 27 osób, które zawiązały spółkę „Metal”. Ze względu na specjalne znaczenie zakład przeznaczono do nacjonalizacji, mimo że nadzorujący go Centralny Zarząd Przemysłu Metalowego opowiedział się za jego reprywatyzacją. W 1948 r. fabryka zatrudniająca zaledwie 48 robotników uzyskała 250 tys. zł. kredytu bankowego. Uruchomiono więc walcownię, zorganizowano kuchnię i stołówkę dla pracowników. Wyroby sprzedawano instytucjom państwowym, hotelom oraz polskim liniom okrętowym. Produkcja obejmowała zastawy i naczynia stołowe. W 1951 r. fabrykę połączono początkowo z zakładem Henryka Wolskiego – w wyniku czego powstał Zakład nr 2 Wytwórni Wyrobów Srebrnych. Następnie przyłączono do niego dawną fabrykę Juliana Frageta przy ul. Elektoralnej. Od tej pory występowała pod nazwą „HEFRA”, łączącą początkowe litery nazwisk dawnych właścicieli obu fabryk platerniczych."
