Julian Fałat

Był jednym z najlepszych malarzy polskich posługujących się techniką akwareli. O jej wyborze paradoksalnie nie zadecydowały preferencje artystyczne Fałata, ale jego sytuacja materialna jako początkującego adepta sztuki: farby wodne były bowiem znacznie tańsze od farb olejnych. Ostatecznie artysta osiągnął biegłość w posługiwaniu się tą materią, czyniąc ją swoją ulubioną. Fałat wykonywał również prace w technice olejnej. Najczęściej podejmowanymi przez niego tematami były sceny polowań: na niedźwiedzia oraz na łosia, a także pejzaże pozbawione sztafażu malowane zimą. Fałat osiągnął maestrię w przedstawianiu śniegu, skrzącego się w zimowym słońcu. W dorobku artysty pojawiały się również portrety, a także pejzaże miejskie, m.in. z Krakowa. 

Artysta urodził się w Tuligłowach, wsi nieopodal Lwowa. Od 1864 roku uczył się w gimnazjum w Przemyślu, skąd pięć lat później przeprowadził się do Krakowa, gdzie podjął naukę w Szkole Sztuk Pięknych. Współpracował wówczas ze Stanisławem Krzyżanowskim, należącym do moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego. Odbywał wyjazdy naukowe jako rysownik m.in. na tereny dzisiejszej Ukrainy. W 1872 roku pracował dla poznanego w Odessie architekta, Feliksa Gąsiorowskiego. Na skutek tej współpracy podjął studia na Politechnice w Zurychu, a następnie na Politechnice monachijskiej. Pozostając w mieście, w 1875 roku rozpoczął studia w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Na ich kontynuację zarabiał pracując m.in. jako ilustrator czasopism. 

Od początku kariery Fałat chętnie zgłaszał swoje prace na liczne wystawy, m.in. w 1880 roku wziął udział w wystawie paryskiej, rok później uczestniczył w wystawie w Monachium. Niezwykle istotne były dla niego podróże artystyczne. W 1885 roku odbył wyprawę dookoła świata towarzysząc znajomemu bankierowi, Edwardowi Simmlerowi. W 1886 roku Fałat towarzyszył Wilhelmowi Pruskiemu podczas zimowego polowania w Nieświeżu, jako artysta dokumentujący to wydarzenie. Dzięki temu otrzymał stanowisko nadwornego malarza scen myśliwskich, które sprawował dla cesarza Wilhelma II do 1895 roku. W tym samym roku Fałat został powołany na stanowisko dyrektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Dzięki jego działaniom i podjętemu programowi reformy uczelnia uzyskała w 1900 roku status Akademii Sztuk Pięknych. Fałat kierował uczelnią jako rektor do 1909 roku. W tym czasie cały czas brał aktywny udział w wystawach: swoje prace prezentował na pokazach Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. Uczestniczył również w wystawach zagranicznych, m.in.: w 1899 roku w Wystawie Światowej w Paryżu, w 1904 roku miała miejsce wystawa własna prac Fałata w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. 

Od 1910 roku artysta zauroczony lokalnym krajobrazem zamieszkał we wsi Bystra, koło Bielska-Białej. Ostatnim publicznym stanowiskiem jakie sprawował Fałat była funkcja dyrektora Departamentu Sztuki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, na które został powołany w 1922 roku. Po roku zrezygnował z niego na rzecz dalszej pracy artystycznej. Malarz zmarł latem 1929 roku. 

Do najbardziej znanych dzieł Juliana Fałata należą: Popielec (1881), Na statku (Colombo, Ceylon) (1885), Świteź (1888), Oszczepnicy (1890), Polowanie w Nieświeżu (1891), Autoportret z paletą (1896), Widok Krakowa (1896), Śnieg (1907). 

W kolekcji Muzeum znajdują się dwie prace artysty: akwarela Główka chłopca (1891) oraz Bajka leśna/Na wiosnę (ok. 1906), wykonana w rzadko podejmowanej przez Fałata technice pastelu. 

Maria Milanowska