Margarete Kubicka
Niemiecka malarka, graficzka, poetka i pedagog. W latach 1911–1914 studiowała w berlińskiej Königliche Kunstschule. 22.12.1916 r. poślubiła Stanisława Kubickiego. Od 1914 uczyła rysunku w berlińskich liceach. Prenumerowała „Die Aktion”i inspirowała zainteresowania swego przyszłego męża. Współtworzyła grupę BUNT. Pośredniczyła w jej kontaktach z berlińską „Die Aktion”, współorganizowała wystawy w 1918 r. w Poznaniu i w Berlinie (tamże jako jedyna obecna organizatorka). Uczestniczyła też w „Wystawie Formistów i Buntu” w 1919 r. W latach 1918–1919 zamieszczała swoje grafiki, rysunki i poezje w „Zdroju” i w „Die Aktion”. Z końcem 1918 r. wraz z mężem – po czasowym pobycie w Poznaniu – wróciła do Berlina, gdzie w 1919 oboje ponownie wystawiali swe prace. W latach 1920–1924 utrzymywała kontakty z Władysławem i Janiną Skotarkami, Janem Panieńskim oraz Giną i Markiem Szwarcami. W 1922 podpisała manifesty grupy Die Kommune, uczestniczyła jako delegatka Polski w Kongresie Międzynarodowej Unii Artystów Postępowych w Düsseldorfie i współorganizowała Międzynarodową Wystawę Artystów Rewolucyjnych w Berlinie. W latach 1923–1933 współpracowała z kolońską Grupą Artystów Postepowych, uczestnicząc w jej wystawach w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Moskwie i w Amsterdamie. Brała udział w wystawie Współczesna Grafika Poznańska w 1928 r.
W czasie reżimu hitlerowskiego, ze względu na emigrację męża i związki z lewicowymi kręgami artystycznymi – została karnie przeniesiona z postępowego Büngel-Lyzeum do pracy w innych szkołach. Jej dalsze kontakty z Kubickim spowodowały kolejne represje ze strony SA i SS, a w konsekwencji, w 1937 r. zmusiły ją do oficjalnego rozwodu. W trakcie II wojny światowej ukrywała zbiegłych polskich robotników przymusowych i dzięki swej determinacji (w tym symulowanej operacji pozwalającej jej pozostać w domu) zdołała ocalić wiele prac grup Bunt, Jung Jidysz, Grupy Artystów Postępowych i wielu artystów zaprzyjaźnionych z nią i z mężem.
W Polsce znane są przede wszystkim linoryty i rysunki Kubickiej, nawiązujące do stylu Die Brücke i, w większym stopniu, Der Blaue Reiter. Twórczość traktowała jako rodzaj dziennika, stosując, zwłaszcza w przedstawieniach życia rodzinnego z lat 30. i 40., stylistykę realistyczną. Od roku 1945, po okresie gdy poświęcała się głównie dydaktyce i innym pracom zarobkowym, stworzyła liczne obrazy olejne o charakterystycznej ciemnej kolorystyce i wyraźnym rysunku krystaliczno-kubistycznych form, np. „Pomnik Kubickiemu” z 1953 r. Prace jej przechowywane są głównie w zbiorach prywatnych na terenie Niemiec i w Berlinische Galerie.
W 2019 r. imieniem Margarete Kubickiej jako bohaterki antyfaszystowskiego ruchu oporu poświęcono w Berlinie most, a w 2020 – bibliotekę w dzielnicy Hufeisensiedlung, w której od 1927 roku zamieszkiwała wraz z mężem i dziećmi.
Lidia Głuchowska
