1
00:00:00.516 --> 00:00:01.686
Dziękuję bardzo za zaproszenie.

2
00:00:01.789 --> 00:00:03.465
Dziękuję Państwu za przybycie.

3
00:00:03.888 --> 00:00:14.485
Proszę Państwa moje wystąpienie będzie na temat tego jednego artysty, który jest w jakimś sensie ważny dla sceny węgierskiej po 1989 roku.

4
00:00:14.722 --> 00:00:19.405
On został formalnie wybrany w ostatnim czasie, w zeszłym roku.

5
00:00:19.506 --> 00:00:36.553
Artystą najważniejszym przez Barnabasa Bencsika, czyli dyrektora Ludwig Museum w Budapeszcie i rzeczywiście z tego punktu widzenia został przypieczętowany jako taki artysta, jeden z najważniejszych współczesnej sceny węgierskiej.

6
00:00:36.655 --> 00:00:49.775
Większość tych artystów, których teraz tworzy to są...taki nurt, który wywodzi się od lat 90, jest to nurt krytyki politycznej połączonej z krytyką taką tożsamości seksualnej.

7
00:00:49.906 --> 00:00:53.885
Ta scena nie wyglądała tak radykalnie jak u nas w latach 90.

8
00:00:53.992 --> 00:01:08.743
Ja parę Państwu tych obrazków z latach 90. pokażę, niemniej jednak można powiedzieć, że cechowała ją w latach 90. połączenie upłynnienia tożsamości seksualnej, w sensie mniejszości seksualnej z krytyką feministyczną.

9
00:01:09.027 --> 00:01:29.585
To było zdaniem badaczy takich jak Edit András na przykład, cechą charakterystyczną dla tej sceny węgierskiej w latach 90. i to o czym będę Państwu dzisiaj mówić – ja zatytułowałam to swoje wystąpienie "Tamás Kaszás – artysta z Dunaújváros w postkomunistycznej Europie".

10
00:01:29.693 --> 00:01:35.925
To jest związane z tematem mojej habilitacji, który brzmi: „Postkomunistyczna sztuka w postkomunistycznej Europie".

11
00:01:36.805 --> 00:01:39.340
Jak można by zdefiniować sztukę postkomunistyczną?

12
00:01:39.502 --> 00:01:50.049
Przez to pojęcie, ja rozumiem taką sztukę, która nie zapomina o swojej tożsamości komunistycznej i nie odcina się od tej tożsamości, tylko stara się ją jakoś przepracować.

13
00:01:50.224 --> 00:02:01.326
Uważam, że okres transformacji politycznej w różnych krajach przebiegał bardzo różnie, ekonomicznie, i możemy również mówić o jakiejś transformacji ekonomicznej.

14
00:02:01.418 --> 00:02:16.683
Natomiast uważam, że intelektualiści, humaniści mają do zrobienia pewną robotę, znaczy przepracowanie takich pewnych treści intelektualnych – właśnie w dziełach sztuki czy w opracowaniach teoretycznych i jeszcze nie wszystko zostało zrobione.

15
00:02:16.790 --> 00:02:20.253
Wbrew pozorom bardzo dużo pozostało rzeczy niezrobionych.

16
00:02:20.571 --> 00:02:26.714
Tamás Kaszás, jest jednym z tych artystów, których będzie interesowało ich dzieciństwo.

17
00:02:27.074 --> 00:02:47.501
Ja niedawno analizowałam, zostałam zaproszona na taką wystawę i analizowałam także pracę Anny Baumgart pod tym względem, która poruszała się w kręgu pociągów agitacyjnych, również bardzo silnie była osadzona w takim motywie dzieciństwa w jej wizualności, którą ona pamięta ze swoich najmłodszych lat.

18
00:02:47.677 --> 00:03:01.207
Ja bym chciała Tamása Kaszása umieścić filozoficznie w świetle tego o czym pisał Antonio Gramsci, czyli takiego intelektualisty organicznego, jak to określa Gramsci.

19
00:03:02.237 --> 00:03:21.216
Intelektualista organiczny jest przeciwieństwem intelektualisty tradycyjnego i organiczny intelektualista charakteryzuje się zdaniem Gramsci’ego tym, że jest związany organicznie z przemianami klasowymi, które oczywiście Gramsci czerpie z Marksa, także i z Lenina.

20
00:03:21.216 --> 00:03:27.020
Rozumienie tych przejaw klasowych, przejawów zmian klasowych, co się dzieje...

21
00:03:27.123 --> 00:03:34.094
A więc chciałabym dzisiaj pokazać, że Kosarz jest takim organicznym intelektualistą, który utożsamia się z klasą.

22
00:03:34.215 --> 00:03:44.001
Organiczność w zdaniu Gramsciego jest to podział praktycznego, takiego zaangażowania w przemiany społeczne.

23
00:03:44.111 --> 00:04:15.782
Niezwykle interesujące jest to skąd pochodzi ten artysta, ponieważ Kaszás pochodzi z miasta, które powstało w 1950 roku, zupełnie od podstaw, najpierw na pierwszym brzegu Dunaju – nazywał się Sztálinváros, czyli miasto Stalina i oczywiście było odpowiednikiem tych miast, które powstawały w Związku Radzieckim w tym czasie.

24
00:04:15.896 --> 00:04:32.776
Oczywiście można by powiedzieć, bardzo było to interesujące powstanie tego miasta. Ono powstało w mieście, właściwie nie w mieście, tylko w okolicy absolutnie można by powiedzieć naturalnej, zamieszkałej głównie przez rolników.

25
00:04:32.893 --> 00:04:46.820
Była pokryta gęstymi lasami i polami i te wszystkie naturalne dobra wykoszono w pień i stworzono na tych terenach miasto, to było dość trudne przedsięwzięcie.

26
00:04:47.379 --> 00:05:00.249
I teraz ja Państwu pokażę jak istotne było to, że ten artysta pochodzi właśnie z Dunaújváros, dlatego, że on swoją sztukę lokalizuje bardzo silnie właśnie w tym mieście.

27
00:05:00.368 --> 00:05:05.139
Tutaj w latach 50. wbudowało się Dunaújváros.

28
00:05:05.222 --> 00:05:25.456
Ja tutaj Państwu nie przyniosłam wszystkich fotografii, żeby nie pokazywać samej historii miasta, choć ona jest niezwykle interesująca, wszystkie te domy zostały do teraz w stanie nienaruszonym, co jest niezwykle interesujące i tutaj na powierzchniach tych domów, bo to jest miasto, które budowane było jako miasto robotnicze na około 25 tys.osób

29
00:05:25.533 --> 00:05:58.934
Na powierzchniach tych domów są stare napisy, takie graffiti, rodzaj graffiti, które oznaczają na przykład tutaj mieszka fryzjer, tutaj jest sklep, dlatego te miasta zostały zbudowane jako osiedla robotnicze bez żadnego podziału na usługi i były tylko oznaczone fizycznie na tych murach i to w latach 50. i latach 60., 70. wielokrotnie zatynkowano, natomiast te napisy cały czas obecne są pod tynkiem, stąd ta tożsamość tego miasta cały czas znajduje się pod jego murami.

30
00:05:59.320 --> 00:06:17.349
Tutaj chcę Państwu pokazać Sztálinváros, który powstał też w 52 roku, powstał jako miasto skoncentrowane wobec przemysłu takiego metalowego.

31
00:06:17.635 --> 00:06:24.128
Tu jest właśnie ta fabryka, która była fabryką, która topiła i produkowała metale.

32
00:06:24.219 --> 00:06:39.742
Wcześniej ten przemysł był bardziej skoncentrowany przy granicy Jugosłowiańskiej pod Mohaczem, ale wtedy kiedy popsuły się polityczne stosunki Węgier i Jugosławii no to przeniesiono i tę fabrykę i samo powstanie Sztálinváros.

33
00:06:40.232 --> 00:06:44.272
Tu proszę Państwa wiąże się z tym niezwykle interesująca historia.

34
00:06:44.583 --> 00:07:16.431
Ja za chwile będę mówić o rodzaju uprzątania czy też radzenia sobie z przeszłością komunistyczną, tym zajmuję się w habilitacji, w związku z czym interesująca historia związana z tą fabryką wiąże się z tym, że bardzo wiele lat przed fabryką stał posąg Lenina i ten posąg Lenina, który wyglądał jak odlew w całości był pusty w środku i nikt o tym nie wiedział, że on jest pusty w środku.

35
00:07:16.537 --> 00:07:22.689
Mniej więcej takiej wielkości jak człowiek miał witać gestem dłoni robotników wchodzących do fabryki.

36
00:07:22.806 --> 00:07:32.181
Jednego dnia okazało się, właściwie w nocy okazało się, że ten posąg jest dziurawy i w kompletnej tajemnicy posąg ten zdemontowano.

37
00:07:32.533 --> 00:07:37.161
W ciągu nocy zrobiono kolejny odlew, tak, żeby nikt  tego nie zauważył.

38
00:07:37.320 --> 00:07:49.109
Posągi te na Węgrzech, one są zgromadzone w takim parku pomników komunistycznych pod Budapesztem, również ten posąg tam się znajduje.

39
00:07:49.263 --> 00:08:10.266
Ja będę Państwu pokazywała autora...inne pomniki autora tego pomnika #niezrozumiałe#, a tutaj chce tylko pokazać to jest właśnie część tej fabryki i ona już jest przemianowana na Dunajvaszmu, czyli te zakłady dunajskie, dlatego, że to miasto z 62 roku przyjęło Dunaújváros.

40
00:08:10.412 --> 00:08:43.251
To jest związane z całą taką dynamiką przemian politycznych na Węgrzech, mianowicie szczególnie związane z '56 rokiem. W '56 roku to miasto zostało ogarnięte przez rewolucjonistów i nadawano tutaj komunikaty radiowe, tak zwanego #niezrozumiałe# i przemianowano to miasto na Dunapenpele, tak jak się to wcześniej nazywało, czyli "pętla Dunaju".

41
00:08:43.463 --> 00:09:01.436
Tutaj widzicie Państwo jako ciekawostkę powiem, jest to także istotne, że ten artysta pochodzi z tego miasta i utożsamia się z nim wizualnie, bo to miasto ma niezwykle dobrej jakości i freski, i mozaiki, i płaskorzeźby, no i wreszcie rzeźby.

42
00:09:01.543 --> 00:09:19.464
To jest miasto, które jest absolutnie perłą socrealizmu, w całości, powstało w całości i ma niezwykle dobrą...architektura jest relatywnie najgorsza, bo to się mówi o takim rodzaju baroku tutaj ideologicznego, natomiast też nie jest zła, ale wszystkie zdobienia są doskonałej jakości.

43
00:09:20.115 --> 00:09:36.706
I zanim powiem w jaki sposób Tamás Kaszás wpasował się w krytykę czy raczej jakieś krytyczne podejście wypracował do swojego miasta, to powiem jak mniej więcej w latach 90. to wyglądało.

44
00:09:36.849 --> 00:09:53.187
Artyści rzeczywiście poruszali kwestie przeszłości komunistycznej, nie poruszono, nigdy nie wszczęto debaty politycznej na temat likwidacji pomników komunistycznych z miasta, tej debaty nie było.

45
00:09:53.945 --> 00:10:20.516
Architekt relatywnie dobrze znany, zorganizował ten wielki park pomników poza miastem i o ile na początku uznane to było za rodzaj takie dbałości o przeszłość komunistyczną, o tyle teraz krytykowane jest przez autorki monografii takiej #niezrozumiałe# i Edit András także za przejaw jak gdyby stworzenia getta dla tej przeszłości takiej komunistycznej.

46
00:10:21.192 --> 00:10:41.627
Ja bym chciała pokazać Państwu dwie prace: jedna praca to jest praca #niezrozumiałe#, to jest artystka feministyczna, która w latach 90-tych była niezwykle istotną na scenie węgierskiej i ona wypracowała, zrobiła pracę "Sylwetka posągu wolności".

47
00:10:42.544 --> 00:10:49.670
Pracowała nad tym w latach 90., ona została umieszczona jako neon na jednym z figur #niezrozumiałe#.

48
00:10:49.787 --> 00:11:19.221
I widzicie Państwo tą figurę, która na wzgórzu Gellerta jest widoczna, figurę, która symbolizuje wolność, ona ma niezwykle interesującą historię, dlatego architekt i rzeźbiarz związani z tym pomnikiem, oni rozpoczęli pracę w latach 20. i jak wiadomo w latach 20. w historii węgierskiej rządy takie lewicowe i te demokratyczne w obrębie dwóch władz przeplatały się ze sobą.

49
00:11:19.507 --> 00:11:45.279
W efekcie kolejne rządy, które nadchodziły, architekt tworzył ten projekt, akceptowały te rzeźby jako symbol wolności i w latach kolejnych podczas rządów komunistycznych i po 89 roku ta rzeźba jako jedna z niewielu została w mieście i została zaakceptowana wraz ze współczesną symboliką, czyli jak gdyby trwającą symboliką.

50
00:11:46.203 --> 00:12:17.476
Co jest interesujące to to, że rzeźba została nieco uszkodzona, to jest cały zespół rzeźbiarski w 56 roku, ale bardzo szybko to odrestaurowano i w '89 roku jedyne, co uczyniono to zniesiono napisy, które były cyrylicą zrobione na tym całym zespole rzeźbiarskim i stawiono węgierskie, że jest to symbol wolności, bitwy o wolność narodu węgierskiego i nigdy nie wzbudzała ona żadnych kontrowersji wśród mieszkańców.

51
00:12:18.809 --> 00:12:33.605
To jest jedna także z niewielu rzeźb, która nie wzbudzała wśród mieszkańców żadnych kontrowersji, natomiast #niezrozumiałe# okazała ją tutaj z jednej strony jako taki popartowy neon, a z drugiej strony te ruchy, które są zaprojektowane, jak Państwo widzicie, w prawo i lewo.

52
00:12:34.138 --> 00:13:03.814
One mają okazywać gimnastykę, żartobliwie gimnastykę tej rzeźby na prawo i na lewo, tego symbolu wolności, który musiał między jedną, a drugą stroną polityczną musiał się nieźle nagimnastykować, żeby zachować tą sylwetkę jak tutaj jest widoczna i jak gdyby pozostać tym symbolem wolności, tak więc ona kpi z tego, że każdy ustrój potrzebuje wolności, potrzebuje tego pojęcia wolności, a ludzie bardzo niechętnie reflektują nad statusem wolności.

53
00:13:04.314 --> 00:13:06.938
I ten symbol jest to jest to pewnego rodzaju fenomen.

54
00:13:08.795 --> 00:13:39.168
Kolejnym takim bardzo ważnym projektem w tym czasie jest, jeszcze też pomyślanym w latach 90. i zrealizowany na początku już nowego 1000-lecia jest pomnik – duch, pomniko-duch można powiedzieć z węgierskiego, ale to tłumaczy się jako "spirit", czyli ten taki duch można powiedzieć miasta, w tym sensie duch, a nie coś, co nas nawiedza tylko duch-istota.

55
00:13:40.311 --> 00:14:03.146
Ten duch, pomnik – duch został zrealizowany przez #niezrozumiałe#, jest to jeden z bardziej radykalnych w zasadzie najbardziej radykalny artysta od lat 60-tych tworzący na Węgrzech do współczesnych lat, jeszcze nadal jest bardzo aktywny, jest niezwykle odważny i radykalny w swoich artystycznych posunięciach.

56
00:14:03.687 --> 00:14:26.234
Mianowicie ja podam Państwu przykład tego, nie mam obrazka, ponieważ dokumentacja się nie zachowała, a jest to jedyny artysta, będę jeszcze pokazywać tego typu dzieła Państwu, który skomentował na Węgrzech w sposób bardzo jednoznaczny i jedyny, który zrobił to w Europie Środkowo-Wschodniej, na Węgrzech zrobiło to więcej osób, ale nie w sposób tak radykalny.

56
00:14:26.628 --> 00:14:48.911
Interwencje układu warszawskiego w Czechosłowacji, nikt inny tego nie uczynił, ja dzisiaj pokażę jedno z tych dzieł #niezrozumiałe#, a on się odważył, co więcej zrobił taki performance w tramwaju w Budapeszcie, czytając gazetę jakąś oficjalną, bodajże może nawet prawdę.

57
00:14:50.052 --> 00:15:02.630
Performance polegał wtedy na tym, że na odwrocie tej gazety w widocznym miejscu dla wszystkich odbiorców napisał: "żądamy interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji" i to był rodzaj jego takiej prowokacji.

58
00:15:02.928 --> 00:15:13.181
Oczywiście przebiegła ona niezauważona, no bo tylko pasażerowie tramwaju to widzieli, ale to było niezwykle radykalne działanie i on cały czas w takie radykalne działania się wpisuje.

59
00:15:13.376 --> 00:15:15.738
To jest bardzo ważny artysta.

60
00:15:15.839 --> 00:15:18.347
Tu Państwu pokazuje realizację, która trwa 20 dni.

61
00:15:18.453 --> 00:15:33.510
Jego projekt narzucenia rodzaju takiego prześcieradła uszytego właśnie w postaci ducha na ten symbol wolności i interpretowane jest to w sposób dość oczywisty.

62
00:15:33.898 --> 00:15:39.999
W taki sposób, że jest to rodzaj jakiejś wolności czy przeszłości, który nawiedza to miasto.

63
00:15:40.298 --> 00:15:50.437
Proszę Państwa, ja chciałam Państwu zaprezentować alternatywną wobec tego interpretacje, którą będę stosować również wobec twórczości Tamása Kaszása.

64
00:15:50.633 --> 00:16:01.295
Mianowicie wiele jest interwencji artystycznych artystów z Europy Środkowo-Wschodniej w te przeszłości, pozostałości takie komunistyczne.

65
00:16:01.784 --> 00:16:19.594
Do takich przykładów można poznać, przydać, opowiedzieć o takim rumuńskim artyście, który na pewno Państwo kojarzycie, a mogę później po wykładzie obrazek Państwu pokazać, on postanowił zaingerować w nasz Pałac Kultury w Warszawie.

66
00:16:20.203 --> 00:16:38.117
Daniel Knorr nazywa się ten artysta, i postanowił potraktować ten Pałac Kultury jako swoją lampkę nocną. To znaczy, artysta miał wyłącznik, kiedy kładł się spać - Pałac Kultury w całości ze wszystkimi światłami miał wyłączać, a kiedy wstawał - Pałac Kultury w całości miał włączać.

66
00:16:38.330 --> 00:16:58.516
Czyli każdy traktował to, bo to było w ramach przedsięwzięcia, które nazwane było "wyłącz system", każdy traktował to jako oczywistą taką figurę tego, że oto pałac symbol tego jak gdyby uprzedmiotowienia ludzi, teraz zostaje uprzedmiotowiony przez artystę i artysta przejmuje nad nim władzę.

67
00:16:58.917 --> 00:17:43.402
Ta władza również, tak jak w przypadku #niezrozumiałe#, ona miała trwać 20 dni, tutaj #niezrozumiałe# również zaprojektował to też przez 20 dni, no, ale Knorr zaprojektował to przez 20 dni, dlatego, że robił to w 2009 roku i to miało odpowiadać 20 latom bez komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej, natomiast ja interpretuję to w kompletnie inny sposób i to odnosi się do #niezrozumiałe#, to odnosi się do Daniela Knorra i odnosi się to także do tych realizacji, które zaraz pokażę u Tamása Kaszása, i żeby to wytłumaczyć Państwu, muszę wprowadzić pojęcie, które 1931 roku wprowadził Jacques Lacan.

68
00:17:43.534 --> 00:18:07.484
Jacques Lacan w 1931 roku badał przykład anonimowej kobiety, która w napadzie nieznanej nikomu furii dźgnęła nożem i zadźgała, śmiertelnie dźgnęła nożem bardzo znaną aktorkę, która w tym czasie, o której w tym czasie i o tym morderstwie pisały pisały wszystkie gazety.

69
00:18:08.126 --> 00:18:29.781
I konkretnie zbadano motywy zbrodni, nie można było ustalić żadnych motywów zbrodni i Jacques Lacan postanowił się tym zająć, wziął to na swój warsztat psychoanalityczny nazwał to "kazusem #niezrozumiałe#” i określił, że to zabójstwo tak naprawdę nie było wcale żadnym zabójstwem, tylko zdaniem Lacana był to rodzaj samobójstwa.

70
00:18:30.519 --> 00:19:02.435
Mianowicie tutaj Lacan uważał, że ta anonimowa kobieta nie pozwalała sobie na pewne cechy czy nie pozwalała sobie odczuwać pewnych radości życia, jak na przykład radość jakiejś rozwiązłości seksualnej, czy też przyjemności z pieniędzy, i tą niechcianą część własnej tożsamości, ona przypisała aktorce, której nie znała, czyli wywiodła ją na zewnątrz swoich fizycznych, biologicznych granic ciała.

71
00:19:03.013 --> 00:19:28.711
I Lacan utrzymuje "nasza tożsamość może być na zewnątrz naszych biologicznych granic ciała" i najczęściej tak się zdarza, że ona jest właśnie na zewnątrz i w związku z tym ten akt rozpatrywał nie jako zabójstwo, tylko jako akt w formie samobójstwa. I ja tak samo skłonna jestem analizować usuwanie pozostałości komunistycznych z ulic Europy środkowo-wschodniej.

72
00:19:29.347 --> 00:19:40.616
Wywalanie zabytków komunistycznych, oczywiście nie tych najbardziej kontrowersyjnych, nie pomników morderców, ale usuwanie nazw ulic, z którymi społeczności były związane, usuwanie punktów orientantacyjnych.

73	
00:19:41.050 --> 00:19:53.081
Jako formę samobójstwa, to znaczy nieakceptowanej, poddanej represji, części tożsamości, o której chcemy zapomnieć i tak chciałabym widzieć, interpretować ten pomnik #niezrozumiałe#.

74
00:19:53.236 --> 00:20:06.602
On pokazuje nam nie coś zewnętrznego, co nas nawiedza i co nas gnębi tylko część nas samych to znaczy części naszej tożsamości, która tutaj skryta jest pod tym pomnikiem.

75
00:20:06.715 --> 00:20:15.594
Projekt Tamása Kaszása miał nieco inny charakter przede wszystkim, dlatego, że odnosił się jako jedyny do Dunaújváros.

76
00:20:15.772 --> 00:21:27.293
Dunaújváros to było miasto popularne wśród artystów dla interwencji artystycznych w latach 60., 70., 80. i nawet 90. i ono tak funkcjonowało jak nasze Biennale Form Przestrzennych w Elblągu czy też jak Puławy, mianowicie w taki sposób, że te zakłady, które tam działały dawały artystom materiał do tworzenia pomników i ci artyści mieli za zadanie stworzyć pomniki, które miały by być niekrytyczne, typowy mechanizm działania był taki jak w plenerach polskich, które odsłonił Borowski przy ofiarowywaniu pieca, znaczy umowa polegała na tym, że to miały być niekrytyczne pomniki, ale mogły być w miarę awangardowe w cudzysłowie i oczywiście w ramach plenerów powstawały tam także rzeźby, stricte propagandowe, a to jest jedna z rzeźb #niezrozumiałe#, która powstała w latach 50., kiedy wznoszono Dunaújváros  jako Sztálinváros.

77
00:21:27.458 --> 00:21:56.891
Taka rzeźba propagandowa przedstawiająca robotników chłopskich na polu i jest to jedna z takich rzeźb, tam kilka jest takich rzeźb, które strukturyzują całe to miasto i Tamás Kaszás, w roku 1999, tu nie ma daty, ale to było w roku 1999 postanowił urealnić narzędzia w rękach tych pracujących.

78
00:21:57.299 --> 00:22:28.630
I zrobił projekt, tutaj go niewyraźnie widać, to jest w oryginale, tak to wygląda, bo proszę Państwa do Dunaújváros to jest miasto, dokładnie to znaczy, nowe miasto Dunaju, varos to miasto, uj nowe, Duna to Dunaju i ono rzeczywiście rozciąga się wśród brzegów Dunaju na takiej skarpie i schodzi w dół ku Dunajowi, za chwilę kolejny slajd to państwu unaoczni i właśnie na tym nadbrzeżu wszystkie rzeźby od lat  60. do 90. są rozsypane.

79
00:22:28.833 --> 00:22:47.950
Lepsze i gorsze realizacje, ja jedną z nich także Państwu pokażę i tutaj mamy ten projekt Kaszása polega na tym, żeby wokół tych robotników posadzić zboże, bardzo wysokie zboże i pokazać realność tych narzędzi w ich rękach.

80
00:22:48.668 --> 00:23:15.546
Kaszás jak Państwo zobaczycie jest artystą lewicującym, tak go można by nazwać, ale Kaszás’arzowi nie chodziło wcale o to, by dać tym robotnikom realną władzę, ale ja uważałabym, że jest to w ramach szerszej tendencji, która pojawiała się w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 90., natomiast ja nazwałabym to "powrotem tego, co realne", to znaczy...także w sensie lacanowskim.

81
00:23:15.713 --> 00:23:22.442
Lacan wyróżnił 3 takie rejestry rzeczywistości to co wyobrażeniowe, symboliczne i realne.

82
00:23:22.791 --> 00:23:31.450
I realne u lacana i jest zdefiniowane jako to, co nie może zostać, nie podlega symbolizacji, to co nie może podlegać symbolizacji.

83
00:23:31.760 --> 00:23:50.241
Dla Lacana są to rozmaitego rodzaju traumy tak jak je nazywał Freud w sensie freudowskim, zbliżanie się ku śmierci, czyli czemuś realnemu, czemu nie można w języku symbolicznym wyrazić, dlaczego to wraca w latach 90-tych po upadku systemu komunistycznego, bo wracają rozmaite wątki dotyczące właśnie tożsamości.

84
00:23:50.507 --> 00:24:26.185
W Polsce ja bym diagnozowała ten powrót na przykład u Kozyry w „Piramidzie zwierząt”, to jest to co realne, pojawia się coś realnego, to nieprzypadkowo wzbudziło skandal, ponieważ to nie podlegało symbolizacji w ramach języka, które w Polsce szczególnie były bardzo silnie wypracowany, sztuka należała dla rejestru symbolicznego, do rejestru sztuki uniwersalnej i właśnie była w gestii tego, Lacan robi takie równanie symboliczne równa się falliczne, równa się męskie, to imię ojca wprowadza człowieka w to, co symboliczne, czyli to mężczyzna włada tym, co symboliczne.

85
00:24:26.478 --> 00:24:48.672
Wszystko, co realne wykluczone jest jak gdyby z gestii mężczyzny i tutaj mają pole do popisu po 89 roku, miały feministki, wszyscy artyści, którzy grzebali jak gdyby w tożsamości, czasami ona stawała się materialna i przez to realna i tutaj u Kaszása ten projekt tak samo wyglądał.

86
00:24:48.952 --> 00:25:16.898
Widzicie Państwo, w jaki sposób on jest ulokowany względem Dunaju, ten projekt nigdy nie został zrealizowany, to jest tylko i wyłącznie projekt, nie można było tego legalnie zrobić, ja namawiałam Tamása Kaszása, my się poznaliśmy kilka lat temu, żeby zrobił to nielegalnie, ale on się na to nigdy nie zdecydował, bo to jest dość silnie eksponowane miejsce w Dunaújváros, natomiast będę poźniej pokazywała później projekty, które zdecydował się zrobić nielegalnie pomimo oporu władz.

87
00:25:17.133 --> 00:25:44.613
I tutaj Państwu pokazuje archiwalne zdjęcie z Dunaújváros, jeszcze wtedy Sztálinváros z roku 1951 bodajże, czyli tych robotników, którzy ruszali do tego w propagandowych gazetach, oni byli rozpropagowani, żeby budować ten komunizm wspólnymi siłami, to też nie byli robotnicy ziemscy tylko robotnicy proletariat, ale robotnicy, którzy przeprowadzali industrializację.

88
00:25:45.457 --> 00:25:50.447
Jak to jest istotne, że to byli robotnicy, którzy przeprowadzali, industrializację, a nie chłopi?

89
00:25:51.038 --> 00:25:53.266
To jest istotne w taki sposób, że...

90
00:25:53.659 --> 00:26:14.320
[reklama w tle]

89
00:26:14.498 --> 00:26:40.957
[śmiechy w tle]

91
00:26:41.079 --> 00:26:46.331
Acha, i teraz jak jest różnica między chłopami, a robotnikami z punktu widzenia Marksa?

92
00:26:46.645 --> 00:27:03.894
Dlatego, że ja to analizuje z punktu widzenia marksizmu i postmarksizmu, te prace o których będę mówić i jaka jest różnica pomiędzy proletariatem tutaj i w pracach Kosarza bardzo często będą się pojawiali albo chłopi albo kwestia jedzenia, kwestia przynależności do natury.

93
00:27:04.711 --> 00:27:10.952
Różnica jest bardzo prosta, Marks wyróżnia rozmaite etapy rozwoju ludzkości.

94
00:27:11.271 --> 00:27:17.126
Pierwszym tym etapem jest niewolnictwo od którego ja abstrahuje, bo to jest oczywiste w jaki sposób się ono rozwinęło.

95
00:27:17.263 --> 00:27:29.590
Kolejnym etapem jest system feudalny i ten system feudalny to była oczywiście feudalna zależność, feudala i podległych mu chłopów – wasali.

96
00:27:29.922 --> 00:27:43.356
Marks uważa, że ten system nie sprawdził się i burżuazja przejęła nad nim kontrolę, w uproszczeniu, oczywiście upraszczam tutaj te procesy historyczne i doprowadziło to do powstania kapitalizmu.

97
00:27:43.490 --> 00:27:49.778
Dlaczego ten system się nie sprawdził, co było jego słabością, w takim systemie feudalnym?

98
00:27:50.147 --> 00:28:02.340
Marks pisze o tym, że chłopi mieli bezpośredni dostęp do natury, bezpośredni dostęp do środków produkcji i sił produkcji, który sami tworzyli.

99
00:28:02.524 --> 00:28:09.701
W związku z czym nie było ekonomicznych podstaw zależności od tego, który nimi rządził.

100
00:28:10.050 --> 00:28:16.457
Ten, który nimi rządził wymuszał tę władzę sztucznymi środkami i związku z tym doprowadziło to do upadku.

101
00:28:16.687 --> 00:28:29.584
W systemie feudalnym do naturalnej należności, zgrania człowieka z naturą, nie można stosować krytyki kapitalizmu tych środków na przykład alienacji, o której zaraz będę mówić.

102
00:28:29.986 --> 00:28:38.712
To się nie stosuje właśnie ze względu na to, że ten robotnik był bardzo blisko z naturą i w gruncie rzeczy on miał władzę, w pewnym sensie miał władzę.

103
00:28:39.361 --> 00:29:06.128
Kolejną taką realizacją, która także w 1999 roku Kaszás zaproponował, to był projekt, było odtworzenie dawnej struktury władzy w tym mieście, nad którym górowała ta o to wieża wodna, ja nie chcę wracać do XIX-wiecznej tradycji wież wodnych, ale one są również związane z architektami rosyjskimi, więc to jest szczególnie interesujące.

104
00:29:06.366 --> 00:29:34.037
Ta wieża powstała jednak 1952 roku i była zaopatrzona w tę czerwoną, pięcioramienną gwiazdę, ona była czerwona i oczywiście po 1989 roku ta gwiazda została usunięta.

105
00:29:19.235 --> 00:29:34.000
Tomasz Kosarz zaproponował, żeby w jakimś sensie tę strukturę przywrócić i zaproponował wraz z #niezrozumiałe# swoim kolegą w 1999 roku następujące rozwiązania.

106
00:29:34.118 --> 00:29:48.483
To są rozmaite warianty, najlepiej rozpoznawalne jest dla mnie logo Heinekena, które miały by przywrócić czerwoną gwiazdę na tę wieżę wodną i teraz dlaczego on miałby ją przywrócić?

107
00:29:48.709 --> 00:29:58.829
Właśnie żeby pokazać, że wieża ta jak gdyby przemilcza kwestie systemu władzy, który nie został przecież porzucony zupełnie, tylko przyjęty.

108
00:29:59.160 --> 00:30:16.846
Ja tu Państwu zaproponuję interpretację również swoją, ja uważam, że jakby kwestia takiej jakby rozwartej ramy tego systemu totalitarnego wprowadziła nowy rodzaj pasożytowania na tej ramie, którym był system taki kapitalistyczny.

109
00:30:17.211 --> 00:30:27.148
Zgadzam się w moich analizach z krytykami kapitalizmu i na czym ten system kapitalistyczny i złoje, które ja tutaj tak diagnozuje polega?

110
00:30:42.916 --> 00:30:41.301
Otóż proszę Państwa wygląda to w taki sposób, to Kaszás chciał pokazać, chciał pokazać, że w to miejsce pozostawione przez emblematy władzy komunistycznej wtargnął kapitalizm.

111
00:30:41.588 --> 00:30:50.227
Jak wygląda teraz kwestia pozostawienia tego miejsca, to jest kwestia również do której można by zastosować psychoanalizę.

112
00:30:50.621 --> 00:31:15.650
Mianowicie wygląda to tak, że zdaniem Freuda niepokój w społeczeństwie powstaje wtedy, nie strach, tylko niepokój, powstaje wtedy, kiedy jest niemożność obsadzenia pragnienia, czyli tak zwanego #niezrozumiałe#, niemożność #niezrozumiałe#, czyli obsadzenia przedmiotu pragnienia.

113
00:31:15.903 --> 00:31:27.335
I ja uważam, że w systemie komunistycznym przedmiot pragnienia był bardzo wyraźnie obsadzony, był i upadek systemu komunistycznego, była nim uzyskanie wolności.

114
00:31:27.812 --> 00:31:37.439
Po 89 roku z punktu widzenia takiej ekonomii psychoanalitycznej zrobił się rodzaj pustki i niepokoju, ponieważ nie można było obsadzić tego przedmiotu pragnienia.

115
00:31:37.590 --> 00:31:43.522
Wolność uzyskaliśmy, pozbyliśmy się komunizmu i co dalej mogłoby być przedmiotem pragnienia?

116
00:31:43.855 --> 00:31:48.878
W związku z czym pojawił się niepokój, niepokój zdaniem Freuda jest gorszy od strachu.

117
00:31:49.133 --> 00:32:08.179
W psychoanalizie mówi się o tym, że niepokój chce się za wszelką cenę zamienić chociażby na strach stąd tworzy się teorie spiskowe, stąd jak gdyby próbuje się osadzić, zamiast obiektu pragnienia próbuje się na siłę osadzać obiekt strachu, żeby ta ekonomia psychoanalityczna się wyrównała.

118
00:32:08.544 --> 00:32:51.969
I dalszą część tej opowieści przejmuje już Slavoj Žižek, który twierdzi, że w systemie kapitalistycznym pragnienie wygląda w taki sposób, że konstytuuje się w lacanowskim łańcuchu znaczących, czyli nigdy się nie wysyca przedmiotem pragnienia, wydaje nam się, jak pisze Žižek,  bo on pisze o Coca-Coli jako przedmiocie pragnienia, mówi nam: wydaje nam się, że pragniemy Coca-Coli, to jest coś co znaczące jest nieznaczone, ale pragnąc Coca-Coli pragniemy magii, pragnąc magii to jest znowu znaczące, pragnąc magii pragniemy jakiegoś prestiżu, pragnąc prestiżu pragniemy władzy, pragnąc władzy pragniemy pozycji społeczeńskiej.

119
00:32:52.107 --> 00:33:14.905
To jest łańcuch znaczący bez obiektu pragnienia, czyli kapitalizm bardzo dobrze pasożytuje na tym pustym polu porozstawianym przez komunizm bez obiektu pragnienia, dlatego ci artyści, Tamás Kaszás tutaj był głównym pomysłodawcą, tworzą taki projekt, żeby celowo logo firm kapitalistycznych umieścić w miejscu tej pięcioramiennej gwiazdy.

120
00:33:15.731 --> 00:33:33.356
Ja tutaj tylko Państwu krótką anegdotę powiem, że Gyurcsány , widzicie tutaj Państwo napis Gyurcsány, to jest Ferenc Gyurcsány, to jest ten premier taki lewicowy rządu, który skłamał, ja nie będę Państwu całej historii opowiadać, ale mam nadzieję Państwo, że wiecie o co chodzi i rozpętało to zamieszki w Budapeszcie.

121
00:33:33.498 --> 00:34:41.153
No i ci zwolennicy Viktora Orbana obecnego przy władzy w tej chwili, brali udział w tych zamieszkach, co bardzo śmieszne jest, bo dlaczego Kaszás nie mógł zrealizować w żaden sposób tego pomnika, ponieważ na Węgrzech w przeciwieństwie do Polski jest to bardzo ściśle od wielu lat uregulowane, że nie można umieszczać, ani ponownie umieszczać, ani umieszczać na nowo żadnych symboli komunistycznych na obiektach użyteczności publicznej, a śmieszna sytuacja jest taka, że to jest siedziba radia węgierskiego przed którą były główne zamieszki tam te kilka lat temu i za każdym razem, kiedy dewastowano ten obelisk  przed tą siedzibą radia, to tu jest pięcioramienna gwiazda, którą w ramach restauracji tego obelisku ponownie umieszczono, czyli de facto umieszczono symbol totalitarnej ideologii w centrum samym Budapesztu, nikt nie zauważył, że jest to niezgodne z prawem, jednocześnie musieli zrestaurować ten obelisk, ale z drugiej strony wpisywano się w ten dyskurs, który był bezprawny.

122
00:34:41.359 --> 00:34:54.998
I teraz proszę Państwa w 1999 roku, w tym samym czasie, w którym Kaszás projektuje te pomniki, projektuje także pierwszą swoją flagę i to jest tak zwana flaga maskująca.

123
00:34:55.376 --> 00:35:05.471
Kaszás miał tu na myśli stworzenie emblematu takiej tożsamości, która jest do zamaskowania albo która jest maskowana.

124
00:35:05.934 --> 00:35:20.062
W 1989 roku, 10 lat po upadku systemu komunistycznego, on nie rozstrzyga czy tę tożsamość należy w jakiś sposób odsłaniać, on ukazuje ją jako zamaskowaną i tworzy taką flagę, projekt takiej flagi.

125
00:35:20.215 --> 00:35:31.326
On będzie robił te projekty przez bardzo długo, przez ponad 10 lat, ja Państwu pokażę jak rozwijały się jego projekty i to jest jeden z pierwszych.

126
00:35:32.254 --> 00:36:01.406
W 1999 roku tworzy także pojazdy, które dość trudno jest analizować, ale starałam się zestawić je ze znanymi mi i Państwu również tutaj z tego budynku pojazdami, dlatego że, ten pierwszy nazywa się piedestałem terenowym i w 1999 roku Kaszás go zaprojektował w taki sposób, że to są ruchome koła, które obracają się w perfekcyjnie wokół własnej osi.

127
00:36:01.591 --> 00:36:23.355
Natomiast całość tego pojazdu ma trójkątny kształt i mało tego, tu wmontowana jest lampka, która ze względu na to ścięcie tego jednego z wierzchołków trójkąta tworzy również postać takiego białego, równoramiennego trójkąta.

128
00:36:23.605 --> 00:36:27.494
Jak można by interpretować ten piedestał terenowy?

129
00:36:27.757 --> 00:36:37.330
To jest rodzaj piedestału, który nie jest użyteczny, dlatego, że ze względu na to, że te osi nie są paralelne do siebie, te ściany nie są paralelne.

130
00:36:37.823 --> 00:36:41.585
Tego pojazdu nie można przesuwać, chociaż koła funkcjonują.

131
00:36:42.011 --> 00:37:02.879
Ja oczywiście zostawiam to w sposób taki, uważam interesujący z pojazdem Wodiczki, zrekonstruowanym w 1996 roku, a jest on dużo wcześniejszy, no jak wiadomo można by interpretować ten pojazd Wodiczki jako ilustrację koncepcji historii w marksizmie,

132
00:37:03.091 --> 00:37:16.993
to znaczy tej utopijnej historii, która lokowana jest na końcu dziejów, dlatego że, jak wiadomo pojazd Wodiczki funkcjonował w ten sposób, że można było poruszać się w jednym lub drugim kierunku, a ten pojazd poruszał się do przodu

133
00:37:17.196 --> 00:37:29.402
i tutaj jest to związane, funkcjonowanie tego pojazdu, koncepcja historii według Marksa, ona nie jest tak banalna, ten pojazd Wodiczki, jest rzeczywiście dość śmieszny w wydźwięku,

134
00:37:29.706 --> 00:37:39.725
ale koncepcja historii u Marksa zakłada dialektyczną koncepcję historii, to znaczy zdaniem Marksa nie ma rozróżnienia pomiędzy teraźniejszością a przyszłością.

135
00:37:40.101 --> 00:38:03.791
Dialektyczna historia rozwija się w taki sposób, że przyszłość realizowana jest w teraźniejszości i de facto na tej również dialektyce oparta jest cała kwestia późniejszego tak zwanego rewizjonizmu, który najpóźniej rozwinął się w Polsce, a wcześniej w całej Europie Środkowo-Wschodniej, to znaczy tego, że marksista w ramach partii i marksista nie może się mylić.

136
00:38:04.112 --> 00:38:19.002
On nie może się mylić, dlatego, że fakt jest faktem mechanizmu rozwoju rewolucji proletariackiej i historia też jest historią rozwoju historii proletariackiej, w związku z czym ona, dlatego dąży tylko w jednym kierunku.

137
00:38:19.328 --> 00:38:29.376
Marksista nie może się mylić, bo i tutaj podwójna jest atrybucja tego cytatu, czyli "jeżeli fakty się z tym nie zgadzają, to tym gorzej dla faktów".

138
00:38:29.549 --> 00:38:34.289
Większość twierdzi, że powiedział to Hegel, profesor Kołakowski twierdził, że powiedział to Fichte.

139
00:38:34.014 --> 00:38:37.853
Ja wierzę  profesorowi Kołakowskiemu, więc uważam, że powiedział to Fichte.

140
00:38:38.225 --> 00:38:47.977
"Jeśli fakty się nie zgadzają tym gorzej dla faktów", to znaczy, fakt  nie jest faktem fizycznym, tylko faktem jak gdyby w ramach mechanizmu rozwoju rewolucji.

141
00:38:47.965 --> 00:38:58.685
Uważam, że to Tamás Kaszás wpisuje się w ten sposób myślenia, ponieważ on również odwołuje się do marksizmu tworząc ten pojazd i już państwu odsłoniłam...

142
00:38:58.840 --> 00:39:04.011
Uważam, że on zresztą posługuje się w opisach tego pojazdu pojęciem klina.

143
00:39:04.416 --> 00:39:16.704
Uważam, że Kaszás wpisuje się specjalnie w sposób obrazowania tej rewolucji, którą tworzył między innymi El Lissitzky.

144
00:39:17.096 --> 00:39:29.298
To jest dzieło z 1919 roku, czyli samego zarzewia tej rewolucji, czerwonym klinem bij białych, czyli ten komunizm jako klin oczywiście wbija się w świat.

145
00:39:29.481 --> 00:39:35.310
Tutaj akurat mój kolega zajmuje się od strony kabały i żydowskiej filozofii badaniem tego,

146
00:39:35.839 --> 00:39:46.239
to jest bardzo złożone dzieło, można to interpretować różnie z punktu widzenia filozofii żydowskiej w której El Lissitzky był głęboko osadzony, więc wielopłaszczyznowe jest to dzieło.

147
00:39:46.511 --> 00:39:58.302
W każdym razie wydaje się, że tutaj Tamás Kaszás mówi o rodzaju takiego klina, który ja interpretowałabym jako prostą opozycję wobec tego, co komunistyczne.

148
00:39:59.256 --> 00:40:10.370
Pojawiło się w naszym kraju, Europie Środkowo-Wschodniej bardzo silna pokusa ku tworzeniu języka będącą prostą opozycją tego, co było komunistyczne, trzeba odciąć się od przeszłości, zapomnieć o tej przeszłości.

149
00:40:10.637 --> 00:40:19.566
Mnie w moich badaniach interesuje przeciwna postawa, to znaczy taka, która będzie się klinem wbijała w tę przeszłość i próbowała ją drążyć.

150
00:40:19.863 --> 00:40:31.276
Ja uważam, że tutaj Kaszás pokazuje niezdolność do poruszania się takiego białego klina, który jak gdyby miałby być bezpośrednią opozycją, dla tego klina czerwonego, czyli jego unieruchomienie.

151
00:40:31.575 --> 00:40:43.455
Również i dlatego, że historia nauczyła nas nie ufać systemom takim uniwersalnym, totalnym, totalitarnym i będzie to pokazywał Kaszás w swoich późniejszych pracach.

152
00:40:47.479 --> 00:40:57.115
I tutaj jest kolejne, dzieło z 2001 r., 2 lata późniejsze, które zatytułowane jest "Zawartość moralna".

153
00:40:57.500 --> 00:41:01.733
To jest dzieło Tamása Kaszása, które działa odwrotnie.

154
00:41:02.011 --> 00:41:13.103
Ono wydaje się nieruchome, ale tutaj bardzo wyraźnie pokazane jest na dołączonym do tego dzieła ekranie, że ruch jest możliwy w ramach tej konstrukcji.

155
00:41:13.343 --> 00:41:22.958
Mianowicie to jest dzieło stworzone z takich kół, które jedna ścianka, nie wiem, fragment tego koła jest ścięta.

156
00:41:23.288 --> 00:41:42.547
No i rzeczywiście jeśli ustawi się go w ten sposób, no to również możliwe jest tylko do pewnego momentu, no i ten pojazd się blokuje, ale jeśli ustawi się te koła w różnego rodzaju ustawienia to ten ruch się toczy, dlatego, że to koło, które zobaczcie Państwo miałoby styk z powierzchnią i blokowało całość,

157
00:41:42.828 --> 00:41:46.929
ono, właściwie ta ścianka wisi w powietrzu ze względu na ułożenie pozostałych kół.

158
00:41:47.218 --> 00:41:50.730
Ja jestem skłonna interpretować te 2 dzieła w połączeniu.

159
00:41:51.019 --> 00:41:59.848
Mianowicie mówią one...jak gdyby cała mechanika tej maszyny, mówi o maszynie, takiej percepcji, komunizmu w postkomunistycznym.

160
00:42:00.092 --> 00:42:21.705
Mianowicie mówi ona o tym, że kiedy te narracje są nierównoległe to to blokuje jednoznaczność poruszania się tworzenia takiego nowego dyskursu, ale z drugiej strony pożądane jest to, żeby była jak największa różnorodność, narracji myślenia o tym, to wtedy nasza wspólna platforma porozumienia w jakimś sensie się porusza,

161
00:42:21.725 --> 00:42:23.909
tworzy się ta wspólna platforma porozumienia.

162
00:42:24.241 --> 00:42:27.699
Ja tutaj upraszczam, trochę skracam swoją interpretację.

163
00:42:28.031 --> 00:42:42.342
W 2002 roku Kaszás wprowadza kolejne motywy do swojej pracy i one się pojawiają również i w barykadach, której elementem jest ta praca, której elementem jest ta praca, która jest tutaj w Muzeum Sztuki w Łodzi

164
00:42:42.979 --> 00:43:02.555
[reklama w tle]

165
00:43:02.804 --> 00:43:11.076
[śmiechy, szmery w tle]

166
00:43:11.276 --> 00:43:27.346
W każdym razie ta płonąca flaga, prototyp z 2002 roku, Kaszás jest tu jednym z niewielu artystów, który antycypował w gruncie rzeczy ten kryzys, który nastąpił kilka lat później, ja bym tu pokazała dzieła związane z kryzysem, ale on jest jednym z niewielu, który antycypował.

167
00:43:27.592 --> 00:43:37.687
Mianowicie, postanowił stworzyć flagę, która jest flagą płonącą i to jest prototyp tej flagi z 2002 roku, ona tutaj w taki sposób wygląda.

168
00:43:37.874 --> 00:43:57.309
A była to flaga, która była napędzana mechanicznie jakimś rodzajem gazu, przez taką rurkę, ona tworzyła promienie i ona miała służyć różnego rodzajom manifestacjom, które miałyby manifestować jak gdyby palenie pewnych systemów, dyskutowanie z rozmaitymi systemami.

169
00:43:57.629 --> 00:44:05.740
W 2002 roku Kaszás zaangażowany był bardzo aktywnie w ruch węgierskich Zielonych, to jest artysta, który lewicujący jest w praktyce.

170
00:44:06.048 --> 00:44:19.300
On w tym czasie zaczął myśleć, o tym co jest prototypem tego dzieła sztuki, które znajduje się w Muzeum Sztuki w Łodzi, czyli takiej pierwszej barykadzie i ta flaga była projektem do tej barykady, już wtedy powstawała jako element tej barykady, już wtedy powstawała.

171
00:44:19.424 --> 00:44:23.033
Ja teraz Państwu opowiem jeszcze o tej historii.

172
00:44:23.281 --> 00:44:34.346
Jakiego rodzaju można tu mówić o paleniu, jakiego rodzaju jednoznacznych takich, jednoznacznych można by powiedzieć systemów.

173
00:44:34.518 --> 00:44:44.620
Ja uważam, że tu chodzi o palenie jak gdyby jednoznacznych diagnoz, jednoznacznych systemów, rozwalanie spójnych konstrukcji myślowych, nie jakichś określonych.

174
00:44:44.840 --> 00:44:51.351
Aczkolwiek, kiedy poszperałam w pamięci wizualnej tego artysty to zobaczcie Państwo, co ja odkryłam.

175
00:44:51.683 --> 00:45:02.342
Tutaj wizualnie Kaszás on nie jest świadomy wszystkich, on grzebie w swojej pamięci wizualnej, ale nie jest świadomy tego z czego tworzy.

176
00:45:02.784 --> 00:45:28.167
Wiele razy się wypowiadał w wywiadach, że on pamięta takie rzeczy, nie wie czy je widział; "nie wiem czy je widziałem, czy tylko mi się wydawało, że je widziałem" i tutaj to są takie emblematy, które powstały od razu podczas rewolucji październikowej i to mówi: "jesteśmy zawsze gotowi" i to było takie logo młodzieżówki komunistycznej.

177
00:45:28.365 --> 00:45:38.814
Tutaj jest ono, na sztandarze, tutaj widzimy Państwo rodzaj takiej przypinki: "zawsze gotowi"

178
00:45:38.978 --> 00:45:46.965
Tutaj macie Państwo rodzaj...ja szczególnie chcę pokazać płonącą flagę.

179
00:45:47.124 --> 00:45:56.228
W 2003 roku Kaszás z #niezrozumiałe#, czyli ten z którym zrobił tę wieżę wodną, ten projekt wieży wodnej.

180
00:45:56.423 --> 00:46:08.869
Pierwszy raz w sposób bardzo wyraźny sięga do dzieciństwa jako do motywu, który będzie później dla niego istotny i w dziele zatytułowanym, ja to tutaj przetłumaczyłam z angielskiego: "porwanie, uprowadzenie, przywłaszczenie".

181
00:46:09.078 --> 00:46:15.002
Nie wiedziałam, które słowo bardziej tutaj, chyba "przywłaszczenie" byłoby najwłaściwsze „rakiety”.

182
00:46:15.296 --> 00:46:19.664
W Dunaújváros na placu zabaw stworzył on nielegalną rzeźbę

183
00:46:19.907 --> 00:46:32.678
To jest rodzaj zabawki dla dzieci, takiej nie huśtawki, ale konstrukcji, która się...w czasach komunistycznych była bardzo popularna z samych takich metalowych żerdzi i ona ma kształt rakiety.

184
00:46:33.025 --> 00:46:39.870
Jest to rakieta, która zwieńczona jest światłem Księżyca, no i ma kolor, całość kolor zielony.

185
00:46:40.332 --> 00:46:43.441
To jak wiadomo tym się on dopełnia pewną czerwień.

186
00:46:43.926 --> 00:46:50.741
Tutaj Kaszás przywraca dzieciom, które rodzą się w epoce postkomunistycznej, swoją własną pamięć wizualną.

187
00:46:51.284 --> 00:46:54.928
To znaczy oczywiście, całą mitologię w ogóle lotów na Księżyc,

188
00:46:55.228 --> 00:47:03.045
musicie Państwo wiedzieć, że po 1961 roku Gagarin zwiedzał cały świat i między innymi zaprezentowano mu Dunaújváros.

189
00:47:03.358 --> 00:47:20.300
On był gościem, był na Dunaújváros, wtedy jeszcze Sztálinváros, w związku z tym jego postać też się wiąże z mitologią tego miasta, bo to miasto było reprezentatywne i ona było pokazywane jako przykład takiego osiągnięcia rzeczywiście doskonałe jakościowo w czasie komunizmu.

190
00:47:20.696 --> 00:47:27.025
Więc tutaj oczywiście zielony i czerwony są sobie odpowiednie, a Księżyc pojawia się zamiast czerwonej gwiazdy.

191
00:47:27.410 --> 00:47:29.901
W taki sposób Kaszás to rozwiązuje.

192
00:47:30.419 --> 00:47:40.304
On jak gdyby proponuje własną pamięć dzieciństwa, którą niejako dziedziczą te dzieci postkomunizmu, ale nie mają materialnych dowodów na to dziedziczenie.

193
00:47:41.020 --> 00:47:47.340
W związku z czym, że to się nie materializuje, może to się przejawić w jakiś rodzaj jakiegoś traumatycznego przeżycia.

194
00:47:47.706 --> 00:47:50.713
Kaszás to, co nie jest materializowane, materializuje w tym dziele.

195
00:47:51.153 --> 00:47:58.656
Podobnie z #niezrozumiałe# z którą bardzo często pracuje, wraca do tego dzieciństwa w tym samym roku w dziele "Zrób to sam".

196
00:47:59.364 --> 00:48:12.914
To było dzieło przygotowane na wystawę, która dotyczyła dzieci, to miało być dzieło #niezrozumiałe#, węgierska historyk sztuki, była kuratorką i poprosiła ich, żeby przygotowali instalacje dla dzieci.

197
00:48:13.590 --> 00:48:26.367
Widzicie Państwo tutaj pojawiają się bardzo duża ilość późniejszych motywów, które będą na Kaszása dziełach się pojawiać, także w tych tutaj w muzeum, w tych barykadach, które on zaczyna tworzyć.

198
00:48:26.763 --> 00:48:34.748
Między innymi wieniec laurowy, które on zaczyna tworzyć, między innymi wieniec laurowy, który jest dla niego bardzo istotny; rakieta, która tutaj się pojawia, ale także proszę Państwa tutaj są grabie.

199
00:48:35.265 --> 00:48:43.677
Później on będzie się posługiwał kosą i tu jest rodzaj takiego zachodzącego Słońca, dającego bardzo silne promienie.

200
00:48:43.905 --> 00:48:51.488
To się pojawia w sztuce, w propagandzie komunistycznej zarówno ZSRR jak i Chin u Mao Tse-Tunga…też jest to samo.

201
00:48:51.921 --> 00:49:11.687
Te promienie pojawiają się bardzo często i to jest coś, co artyści można powiedzieć w postkomunistycznej Europie masowo korzystają, Kaszás nie jest jedyny, którego go to interesuje i ja Państwu pokażę... on zaaranżował, co jest interesujące cały rodzaj takiego pokoju zabaw dla dzieci z niską ławą i stołem,

202
00:49:12.004 --> 00:49:16.049
ale mnie interesuje ta rzeźba, która znajduje się tutaj w tyle, to jest rzeźba,

203
00:49:16.490 --> 00:49:37.867
To jest rzeźba, która pokazuje ludzi protestujących, ale pokazuje ich w taki sposób jak gdyby były to dzieci i teraz pojawi się niezwykle istotna kwestia dojrzałości, dziecięcości, która poruszana jest literaturze przedmiotu bardzo często.

204
00:49:38.214 --> 00:49:46.544
Ja tylko zarysuje w jaki sposób jest ona w literaturze przedmiotu poruszana, a potem Państwu powiem w jaki sposób ja się w tę krytykę wpisuje, krytycznie.

205
00:49:46.787 --> 00:50:10.367
Mianowicie tą niedojrzałością, dojrzałością zajmuje się Boris Buden to jest autor, który od lat tworzy książki na temat postkomunistycznej Europy i w zasadzie analizuje też pewne dzieła sztuki, ale jak gdyby one mają tylko egzemplifikować jego rozważania i on zajmuje się kwestią niedojrzałości.

206
00:50:10.682 --> 00:50:31.994
On definiuje post komunizm do pewnego stopnia sposób tożsamy z niedojrzałością, to znaczy dla niego postkomunizm to jest tak zwana "strefa przejścia". Taki tytuł ma książka oddana przez Krytykę Polityczną niedawno w Polsce, a ona już wcześniej się ukazała i on zrobił karierę na tej książce już wcześniej.

207
00:50:32.412 --> 00:50:51.419
Mianowicie piszą tak: "nie wiadomo dlaczego, ci sami ludzie, którzy obalili jeszcze kilka lat wcześniej komunizm i udało im się obalić system totalitarny, dziś są niedojrzali i latają w krótkich spodenkach, tak jak gdy byli chłopcami wywoływanymi do jakiegoś sprawdzian czy kartkówki.:

208
00:50:51.724 --> 00:51:03.216
Uważam on, że ci sami ludzie, którzy obalili system totalitarny nie są na tyle dojrzali, żeby sprostać kolejnemu systemowi totalitarnemu jakim jest kapitalizm.

209
00:51:03.656 --> 00:51:10.299
Ja nie do końca zgadzam się z diagnozą Budena, ale tylko on tutaj sygnalizuje jako taką dominującą w literaturze mówiącą o niedojrzałości.

210
00:51:10.590 --> 00:51:22.783
On mówi o tym, że postkomunizm był pewną strefą przejścia, zdaniem Budena on tego nie rozstrzyga, on taki jest trochę kokieteryjny, ale uważa, że postkomunizm był pewną taką strefą przejścia po Utopii.

211
00:51:23.087 --> 00:51:39.022
W społeczeństwie postkomunistycznym wydawało się, że przyjdzie Zbawiciel w postaci demokracji i ich wybawi, że kapitalizm ich wybawi, że da im towary, że da im wolność, ale ta Utopia upadła i nastąpiło częściowe wycofanie się z tej Utopii

212
00:51:39.376 --> 00:51:42.806
i teraz, co jest efektem wycofania się z tej Utopii? 

213
00:51:43.427 --> 00:51:54.515
Jest melancholijny węzeł, który wiąże nas z przeszłością w taki sposób, że nie jesteśmy się w stanie od niej uwolnić i stąd ta niedojrzałość zdaniem Budena, ten melancholijny węzeł.

214
00:51:54.838 --> 00:52:08.811
Ja jeszcze Państwu później powiem o tym węźle, ale na razie na tym chcę zakończyć tłumaczenie tej niedojrzałości, tylko chcę zasygnalizować, że Tamás Kaszás, jest niezwykle erudycyjny wizualnie.

215
00:52:09.009 --> 00:52:25.453
On tutaj korzysta z wizualności grupy Cobra i on w zasadzie przestudiował, ja mam wrażenie, że on przestudiował, bo spotykaliśmy się bardzo często w takim miejscu, gdzie można było badać sztukę w takim rodzaju archiwum w Budapeszcie.

216
00:52:26.096 --> 00:52:34.190
Ja mam wrażenie, że on przestudiował każdy rodzaj sztuki lewicowej, od XIX wieku do XX wieku i w każdą z tych wizualności się wpisuje.

217
00:52:34.440 --> 00:52:44.539
Tutaj nawiązuje do grupy Cobra, natomiast pokażę Państwu, w kolejnych swoich dziełach nawiązuje do tradycji, takich, szuka po prostu tradycji lewicowego obrazowania.

218
00:52:45.254 --> 00:52:51.262
To jest pierwsza barykada z 2002 odchodzi prototyp, ta barykada pochodzi z 2003 roku.

219
00:52:51.527 --> 00:52:58.419
Ona została zrealizowana przez Kaszása dwa razy w Budapeszcie i później zaginęła

220
00:52:58.764 --> 00:53:02.714
i dla Muzeum Sztuki w Łodzi Kaszása ją zrekonstruował kawałek po kawałku.

221
00:53:03.099 --> 00:53:10.338
Taka barykada nie chcąc rozwijać się analitycznie, w pewnym sensie wpisuje się w Wodiczki pojazdy dla bezdomnych.

222
00:53:11.533 --> 00:53:20.658
Ona jak widzicie Państwo się składa i wszystkie te elementy można było wykorzystać zarówno do przemieszczania się takiego rewolucyjnego. 

223
00:53:20.927 --> 00:53:42.666
Ono miało trzy aspekty: można było w niej zbierać ulotki, wszelkiego rodzaju ulotki, które można było propagować swoje idee; można było ją składać i przemieszczać się z nią swobodnie; a po trzecie wyposażona w broń wszelkiego rodzaju mogła służyć właśnie jako barykada, blokować jakieś kontr- ruchy.

224
00:53:42.842 --> 00:54:05.753
Kaszás proszę Państwa do takich celów ją wykorzystywał, ona była fizycznie wykorzystywana zanim była wystawiana i dlatego zapewne się zgubiła i Kaszása w tej oryginalnej barykadzie, tej która jest w Muzeum Sztuki w Łodzi, wykorzystywał własne ulotki, które używał, czyli to była część takiej jego tożsamości performatywnej, tak można by było ją nazwać.

225
00:54:05.973 --> 00:54:14.827
Tak Gramsci ją nazywał, intelektualista performatywny, który rzeczywiście realizował tą swoją działalność artystyczną w sposób dosłowny, praktyczny.

226
00:54:15.519 --> 00:54:33.886
Natomiast w tej barykadzie, którą zrekonstruował dla Muzeum Sztuki w Łodzi, on roznosił zdecydował bardziej uniwersalne ulotki, plakaty umieścić, dotyczące oporu jako takiego, a nie swojej własnej historii oporu węgierskiej, nie zdecydował się na te wszystkie materiały w języku węgierskim.

227
00:54:34.304 --> 00:54:50.381
Tutaj oczywiście kosa, no to jest w historii węgierskiej takiej sztuki, silnie wykorzystywany symbol właśnie władzy w ręce ludu, szczególnie chłopskie, ale nie chce Państwu pokazywać przykładów.

228
00:54:50.683 --> 00:54:59.853
Natomiast w 2004 roku zrealizował on dzieło zatytułowane "Schron nadziei" i to jest takie dzieło, zrealizował je na początku w Amsterdamie.

229
00:55:00.028 --> 00:55:06.460
To jest takie dzieło, które miałoby pokazywać pewien rodzaj stworzony dla nowej komuny.

230
00:55:06.820 --> 00:55:18.148
O tym pisze na przykład Boris Groys, kiedy pisze o sztuce postkomunistycznej w takiej książce o kondycji postkomunistycznej, w takiej książce „The Communist Poscript”.

231
00:55:18.661 --> 00:55:54.964
No i tym postscriptum on nazywa coś, co pojawia się po tekście zasadniczym, nawiązuje do niego, ale nie w sposób niewolniczy i tutaj Kaszás myśli o rodzaju takiej komuny, nowego rodzaju komuny, ponieważ w tych państwach, szczególnie to było widoczne na Rumunii i Bałkanach, ale także i na Węgrzech do pewnego stopnia, nowy rodzaj wspólnoty ludzkiej funkcjonował w latach 90. na zasadzie rodzących się nacjonalizmów i Kaszás tutaj z tymi nacjonalizmami dyskutuje, wskazując inny rodzaj komuny.

232
00:55:55.336 --> 00:56:02.764
On jest pozornie neutralny, dlatego ten schron nadziei to jest klasa, która uczy uczniów esperanto.

233
00:56:02.959 --> 00:56:09.492
Tu macie Państwo emblemat, wszystkie tabelki związanego z nauką języka esperanto.

234
00:56:09.636 --> 00:56:24.507
Interesujące jest to, że Kaszás wyszukał tych mebli, które miały się poruszać w takiej estetyce Bauhausu na śmietniskach w Amsterdamie i skonstruował właśnie taką klasę ze śmieci, z odpadków.

235
00:56:24.849 --> 00:56:39.293
Ja teraz Państwu pokażę jak ja to zestawiam to w polu wizualnym, jak gdyby do czego moim zdaniem nawiązuje klasa i ten rodzaj komuny wspólnego języka, wspólnej przyszłości, tego czego te dzieci komunizmu się dzieci nauczyły,

236
00:56:39.460 --> 00:56:42.766
bo Boris Buden nazywa nas wszystkich dziećmi komunizmu.

237
00:56:43.054 --> 00:56:50.253
Tutaj macie Państwo Ludwika Zamenhofa na ścianie.

238
00:56:50.707 --> 00:57:05.295
Aczkolwiek ja znalazłam Państwu w ZSRR tego typu wizerunki klasy i moim zdaniem one nawiązują do portretów przywódców komunistycznych i w ten sposób są przez Kaszása ulokowane celowo.

239
00:57:05.537 --> 00:57:13.493
Także cała była propaganda w ZSRR, która mówiła  z jednej strony przez Lenina, ale także przez Stalina o nauce jako takiej.

240
00:57:14.058 --> 00:57:22.599
Tutaj Stalin zgłasza się jak gdyby i on wskazuje, z jednej strony wskazuje dobry kierunek, ale także jest to forma takiej lekcji, której on także jest uczniem.

241
00:57:22.952 --> 00:57:29.641
No tak działa wizualność tego...propagandy w Rosji.

242
00:57:30.118 --> 00:57:42.985
I tutaj Państwu jeszcze raz pokazuję tę klasę i co jest dla mnie istotne to ten kwiat, który pojawia się tutaj, doniczkowy, który ja znam jak najbardziej ze swojego dzieciństwa, we wszystkich klasach się one znajdowały.

243
00:57:43.483 --> 00:57:59.184
Jego można analizować w taki sposób, że jest to rodzaj natury, który pojawia się w czymś, co jest jak gdyby coś żywego, naturalnego, co pojawia się w sztucznym środowisku.

244
00:57:59.981 --> 00:58:08.991
Ja analizuję to w ten sposób, że on gra tutaj, nie Kaszás, ale system komunistyczny grał opozycjami natury i kultury,

245
00:58:09.195 --> 00:58:10.875
czegoś sztucznego i naturalnego.

246
00:58:11.243 --> 00:58:17.959
Wydawałoby się, że to jest ta natura, a to jest coś konwencjonalnego, społecznego, otoczenie tej natury.

247
00:58:18.176 --> 00:58:22.036
Stąd moim zdaniem popularność tych kwiatów w klasach, każdych.

248
00:58:22.183 --> 00:58:24.702
Podlewanie, dbanie o zieleń, po to, żeby pokazać.

249
00:58:24.806 --> 00:58:28.388
My uważamy, że to jest konwencjonalny system społeczny.

250
00:58:28.927 --> 00:58:36.560
To jest nic naturalnego, to jest natura i pod płaszczykiem tego ukryć to, że w gruncie rzeczy ten dyskurs komunistyczny rozwijał się jak naturalny,

251
00:58:36.711 --> 00:58:41.231
nie jak konwencjonalny, tylko jak naturalny w związku z tym

252
00:58:41.434 --> 00:58:47.863
i tutaj zobaczcie Państwo jakie są interesujące przykłady, tych, które Kaszás tworzy, tych tablicach.

253
00:58:48.220 --> 00:58:52.580
Na przykład: przykład słowa czerwonego, pojawia się flaga;

254
00:58:53.247 --> 00:59:00.915
przykład z czegoś czarnego pojawi się coś, co mi przypomina jakiś rodzaj zwłok albo właśnie pomnika, czegoś wynoszonego;

255
00:59:01.492 --> 00:59:06.487
białe to jest gołąbek pokoju z związku z czym to jest też interesująco stworzone.

256
00:59:06.868 --> 00:59:12.593
W 2000 roku on tworzy kolejną rzecz, ja bym to nazwała "environment".

257
00:59:12.921 --> 00:59:18.346
Ja tu nie pokazuje, ale on nawiązuje do artysty, Thomasa Hirschhorna.

258
00:59:18.751 --> 00:59:27.641
To jest taki artysta, który jest właściwie artystą, który "environment" organizuje w tylko i wyłącznie w dyskursie komunistycznym, postkomunistycznym.

259
00:59:27.864 --> 00:59:33.658
Jego interesuje tylko i wyłącznie ten język i on bardzo fizycznie przypomina te "environment" Hirschhorna.

260
00:59:33.906 --> 00:59:41.805
Tu z grupą #niezrozumiałe# zorganizowali razem w 2006 roku, właściwie to jest kolekcja powstająca od 2006 roku,

261
00:59:42.074 --> 00:59:53.038
możecie Państwo ją zobaczyć online, tak zwane Muzeum Pięści i Kaszás z tą grupą bada wszelkiego rodzaju wizerunki,

262
00:59:53.179 --> 01:00:12.541
w których pojawia się zaciśnięta pięść i jak widzicie Państwo tutaj bada od XIX wieku, pojawiają się wizerunki, a ja je przeanalizowałam od Wiosny Ludów od 1848 roku, wizerunki zaciśniętej pięści aż do #niezrozumiałe#, tego typu wizerunków.

263
01:00:12.709 --> 01:00:29.945
Interesujące jest to, że ja zestawiłam też analizując jeszcze tamtą klasę esperanto, takie plakaty, plansze, które on pokazuje, właśnie w języku esperanto.

264
01:00:30.155 --> 01:00:40.519
One nawiązują do kapitalistycznej ekonomii, to jest jako zła ekonomia ukazane, a tu jako dobra z plakatami Majakowskiego, które on tworzy do swojej propagandowej klasy,

265
01:00:40.729 --> 01:00:43.606
bo Majakowski robił wiele filmów, ale także plakatów propagandowych.

266
01:00:43.622 --> 01:00:51.489
No i one w gruncie rzeczy w taki sam sposób propagandowy oddają to, w związku z czym ja analizuję tę klasę esperanto jako rodzaj takiej nowej komuny,

267
01:00:51.707 --> 01:00:54.990
ale bazujący na tej właśnie komunistycznej przeszłości.

268
01:00:55.401 --> 01:01:09.854
A tu z kolei to Muzeum Pięści, widzicie Państwo rozmaite warianty i one ma badać XIX wieczny Ali, którego podstawą rzecz jasną było dowartościowane tego trzeciego stanu w społeczeństwie.

269
01:01:10.158 --> 01:01:21.878
No i tutaj przywołuje dzieło Courbeta zatytułowane "Dzień dobry Panie Courbet”, które już powstało w rodzinnych okolicach Courberta, gdzie liczyła się natura,

270
01:01:22.307 --> 01:01:29.293
a Kaszása, jedyne, co wyeliminował z tego, to właśnie te studia natury z których Courbet zasłynął jako realista.

271
01:01:29.929 --> 01:01:38.567
To był jakiś kwiatków, nie pamiętam nazw jakichś dziwacznych kwiatków ze studia, które w zasadzie nie cała kompozycja się liczyła, tylko te realistycznie oddane kwiatki.

272
01:01:39.164 --> 01:01:48.171
W tym realizmie, #niezrozumiałe# analizowała, liczyło się to, że wszytko jest w takim samych realizmem oddane, w postacie ludzkiej jak kwiaty, jak detale.

273
01:01:48.811 --> 01:01:52.939
Wszystko ma ten sam poziom realizmu, detalu, oświetlenia i kompozycji.

274
01:01:53.386 --> 01:02:01.275
No i tutaj te kwiaty on wyeliminował, to jest interesujące, ale to się pojawi jak gdyby analitycznie konkluzja za chwilę.

275
01:02:01.675 --> 01:02:15.467
Pokazuję Państwu też reliefy nadbrzeżne Kaszása, które on zrobił w Irlandii, na wybrzeżu irlandzkim ze śmieci, które zostały wywalone na nadbrzeże.

276
01:02:15.643 --> 01:02:33.127
On te śmieci czyścił, to są rodzaje różne plastików, foremek i czyścił je szczotką, układał kolorami i zgrał w takie reliefy, które jego zdaniem miały mieć tylko i wyłącznie wydźwięk ekologiczny.

277
01:02:33.385 --> 01:02:46.344
One miały pokazywać to, że coś, co jest odrzucone w jakimś systemie kapitalistycznym jako śmieć, bo jemu o to chodzi, może zostać ponownie przywłaszczone przeciwko temu systemowi,

278
01:02:46.566 --> 01:02:52.919
który pokazuje, że on jak gdyby operuje odpadem, czymś, co jest jeszcze do użytku.

279
01:02:53.115 --> 01:03:03.309
Natomiast chodziło mu także o to, on mówi, o jednoznaczności bilbordów i znaków, którymi jesteśmy bombardowani, one są jednoznaczne i on się przeciwko temu sprzeciwiał.

280
01:03:03.581 --> 01:03:20.550
Pokazywał znaki, które nie są znakami nakazu, ani zakazu, jest łatwe to odczytanie, ale nie jest jednoznaczne, nie jest w taki sposób, jaki się wydaje rodzajem obowiązku, ciążącym na społeczeństwie.

281
01:03:20.748 --> 01:03:25.635
Ja natomiast ten pomnik analizuje w porównaniu z pomnikiem #niezrozumiałe#.

282
01:03:25.874 --> 01:03:33.459
To jest na Wyspie Małgorzaty w Budapeszcie, Pomnik Zjednoczenia i tutaj akurat zdjęcie bliskie, które znalazłam, to jest zdjęcia od dołu.

283
01:03:33.672 --> 01:03:42.054
To są takie emblematy historyczne, ale u góry są różnego rodzaju przedmioty właśnie, potopione, jakieś śrubki, rozmaite koła podkowy.

284
01:03:42.297 --> 01:03:54.094
W taki sposób, uważam, że on operuje takim językiem wizualności, który jest typowy w tym czasie dla murali, który jest typowy również i w Polsce dla murali, rozmaitych fresków

285
01:03:54.313 --> 01:04:09.501
i tego typu domy się nawet w taki sposób organizowało i ta krytyka kapitalizmuu jest u Kaszása sprzężona z pamięcią właśnie tej wizualności, takiej komunistyczny.

286
01:04:09.720 --> 01:04:23.461
Tutaj kolejny "environment" - „#niezrozumiałe# Nawiedzonych" - "ci, którzy znają prawdę nie reklamują jej", to jest rodzaj takiego studium kolejnych motywów Kaszása, który on do tej barykady także wykorzystuje, ja zaraz Państwu będę pokazywała.

287
01:04:23.637 --> 01:04:34.754
I w 2007 roku dzieło "Praktykując solidarność" to jest huśtawka, której działanie polega na tym, że muszą na niej huśtać się dwie osoby, żeby ona działa.

288
01:04:34.881 --> 01:04:48.055
Ona działa właśnie jako wymiar solidarności, to znaczy, ta osoba, która unosi drugą do góry równocześnie tworzy ją jak gdyby widzi ją w ramach wieńca laurowego jako zwycięzcę

289
01:04:48.197 --> 01:04:58.002
i to jest ruch naprzemienny, który pokazuje rodzaj solidarności w społeczeństwie, na czym polega ta solidarność taka postkomunistyczna.

290
01:04:58.617 --> 01:05:07.562
On miał w węgierskiej sztuce, takiego naszego Kantora można by powiedzieć #niezrozumiałe#.

291
01:05:07.881 --> 01:05:25.449
Miał w pamięci swojej koncepcję solidarności, którą stworzył ten #niezrozumiałe# w ciężkim komunizmie, w systemie komunistycznym i ta koncepcja solidarności polegała na tym, że kiedy pojawi się jakieś zagrożenie, każdy z nas powinien zawiadomić tylko dwie osoby i #niezrozumiałe# obliczył,

292
01:05:25.721 --> 01:05:37.368
że w taki sposób jak każdy zawiadomi tylko dwie osoby odwraca się machina zabójstwa, zgodnie z którą, gdy każdy zastrzeli dwie osoby w 24 ruchach cała ludzkość może zostać zgładzona

293
01:05:37.627 --> 01:05:48.790
i on w takiej teorii, geście solidarności, prosi, aby odwrócić tę machinę zabójstwa i ubezpieczyć ludzkość na wypadek zagrożenia, więc on nawiązuje do tego

294
01:05:49.034 --> 01:05:56.351
i tworzy taką postkomunistyczną machinę solidarności, która operuje na tym, że wynosi się kogoś na piedestał.

295
01:05:56.671 --> 01:06:03.289
To jest nie do pomyślenia w tym systemie takim właśnie kapitalizmu, konkurencji i w taki sposób działa solidarność.

296
01:06:03.844 --> 01:06:10.188
Na podobnych zasadach tworzy ikony uścisku dłoni, to jest w ramach projektu rehabilitacji symboli.

297
01:06:10.385 --> 01:06:16.682
On rehabilituje symbole, które zostały zdewaluowane przez systemy na przykład komunistyczny.

298
01:06:16.945 --> 01:06:29.015
Mianowicie uścisk dłoni lewych, dwóch lewych dłoni, odlewa tutaj i Kaszás tego nie zauważył i ja Państwu już nie pokazywałam, bo to jest za długo by się zrobiło, w sensie ilość obrazków,

299
01:06:29.266 --> 01:06:35.138
ale ten symbol pojawia się już oczywiście jako #niezrozumiałe#, jako braterstwo.

300
01:06:35.433 --> 01:06:51.557
W 1848 roku w ramach takiego konkursu, którzy ogłaszają republikanie na symbol Republiki i on pojawia się w ramach 3 symboli: wolność, równość i braterstwo to jest symbol braterstwa,

301
01:06:51.713 --> 01:07:08.034
więc od XIX wieku jest używany przez właśnie te lewicowe ruchy i tutaj proszę Państwa jeszcze skrótowo omówię taki wątek, który wpisuje się w bio art.

302
01:07:08.264 --> 01:07:22.719
W dwa trendy we współczesnej humanistyce, z jednej strony to, o czym pisze Giorgio Agamben, czyli to, że się człowieka w tej chwili traktuje sprowadza tylko do biologii, a z drugiej strony bio art - dowartościowanie roślin.

303
01:07:22.844 --> 01:07:39.545
Tutaj tworzy rodzaj takiego schronu, którego bezpośrednio na linii wzroku można obserwować życie roślin, ale istotniejsze, zaraz pokażę jest rodzaj synodu roślin z 2009 roku,

304
01:07:39.731 --> 01:07:46.302
który on tworzy taką kompozycję na wzór #niezrozumiałe#.

305
01:07:46.650 --> 01:08:04.903
To był taki architekt, który później wpisał się w system komunistyczny, swoimi bardzo zaawansowanymi, modernistycznymi fantazjami architektonicznymi i on tworzy taki rodzaj takiego synodu roślin, czyli dowartościowuje rośliny, to, co wykluczone społecznie można powiedzmy procesu decyzyjnego,

306
01:08:05.094 --> 01:08:16.606
tworzenia społeczeństwa, włącza i tworzy takie społeczeństwo w którym wszystkie grupy są dowartościowane i tu jeszcze pokażę Państwu te propagandowe tablice.

307
01:08:16.881 --> 01:08:39.620
To się również pojawia w tych barykadach, czyli "we don't ask, not demand, but we take occupy”, czyli po węgiersku i po angielsku slogan, który od XIX wieku rewolt chłopskich do XXI wieku przenosi nas do tego, co się teraz dzieje właśnie w postaci Occupy Wall Street.

308
01:08:39.840 --> 01:08:46.255
I tutaj rozmaite symbole w ramach właśnie dowartościowywania, uzyskiwania symboli utraconych,

309
01:08:46.594 --> 01:08:54.846
które on rozpracowuje w taki sposób, żeby wypracować nową wizualność, nowej rewolucji, sięgając do XIX wieku i do symboli komunistycznych.

310
01:08:55.278 --> 01:09:03.522
To są tego typu realizacje i dwie chorągiewki: "nigdy nie pracuj" i "kontemplacja", zamiast właśnie paradygmatu pracy.

311
01:09:03.864 --> 01:09:23.398
I tutaj proszę Państwa to jest jeszcze ten właśnie synod roślin i taki schron różnorodności, który stworzył, to dzieło ominę, pokażę Państwu tylko ten schron różnorodności polegał na tym, że różne kolory światła padały na rośliny zielone,

312
01:09:23.533 --> 01:09:37.970
które kwitną pod tą szklarnią, to również powstało w Hadze i w Amsterdamie ta realizacja i kolory są czynami światła, to znaczy kolor, ten czyn pojawia się znowu z marksizmu jako widz, jako to, co jest czynem,

313
01:09:38.232 --> 01:09:47.036
to, co jest praktyką, pokazuje, że społeczeństwo rozwija się jako różnokolorowe,  wielotożsamościowe, kiedy pada na nie różnokolorowe światło,

314
01:09:47.112 --> 01:10:03.929
bo w obliczu, rzeczywiście biologicznie obliczu, że szybciej rośliny bardzo szybko naprawdę rosną jak na nie pada światło czerwone, ale nie kwitną, tylko bardzo szybko stymuluje to wzrost i to są oczywiste jak gdyby taki paralele z systemami politycznymi i działaniem polityki na wzrost roślin.

315
01:10:04.095 --> 01:10:25.754
No i tutaj w ramach kryzysu tworzy dzieła głód, jak można żywić się właśnie za pomocą ratować się właśnie związkiem z naturą w sytuacjach kryzysu kapitalizmu, czyli tym o czym pisał Marks i takie dzieła jak "Można żywić się własnymi płynami", które płyną jak gdyby ze smutku, bo on traci tych dóbr,

316
01:10:25.878 --> 01:10:32.080
które można wykorzystywać jako napój, czyli to też jest taki projekt kryzysowy, żeby pić własne łzy.

317
01:10:32.140 --> 01:10:58.842
To już proszę Państwa chciałabym ominąć, chociaż to też jest interesujący wątek właśnie związany z kapitalizmem i krytyką kapitalizmu, może powiem w dwóch słowach o co tutaj chodziło.

318
01:10:58.934 --> 01:11:16.960
Kaszás w 2010 robi takie dzieło "After Oil” to jest oczywiście związany z tym wyciekiem z BP, British Petrol, tego oleju w Zatoce Meksykańskiej i pokazuje, że po oleju przychodzi nowe niewolnictwo.

319
01:11:17.223 --> 01:11:40.124
To nowe niewolnictwo to jest nowy rodzaj społeczeństwa, który pojawia się jak gdyby do ratowania własnymi siłami, bo oto, Państwo wiecie, że dołączyło o to, że to zniszczyło cały przemysł turystyczny , rybakom zniszczyło, teoretycznie połowę British Petrol musiał zapłacić wysokie odszkodowania i chodzi o sytuację,

320
01:11:40.225 --> 01:11:47.400
w której jak gdyby kryzys, jakiś krach, tego na co liczymy, do czego przywykliśmy standardów kapitalizmu zmusza nas do wskazania na własną pracę.

321
01:11:47.645 --> 01:12:03.424
Ja uważam, że on również tutaj nawiązuje do Gramsci’ego, który to Gramsci jak wiadomo pisze o hegemonii, czyli o takim rodzaju władzy symbolicznej i ekonomicznej, którą przyjął nad nami Zachód, całym swoim systemem kapitalistycznym,

322
01:12:03.669 --> 01:12:06.139
który przyjmuje cały symbol władzy.

323
01:12:06.335 --> 01:12:17.173
Oczywiście Gramsci tu krytykuje tradycyjną rodzinę, wartości katolickie, chrześcijańskie, zawłaszczenie symboli po to, żeby odebrać jak gdyby władzę najpierw na polu symbolicznym, a potem odebrać ją w ogóle 

324
01:12:17.435 --> 01:12:21.745
i uważa, że alternatywą jest kontr- hegemonia.

325
01:12:21.856 --> 01:12:46.876
Ta kontr- hegemonia to jest negocjacja pomiędzy klasami rządzącymi, a tymi poddanymi, systemów znaczeniowych i władzy i teraz ta kontr- hegemonia zasadza się o Gramsc’ego na rodzaju mądrości, to się nazywa, to jest tłumaczone, ja patrzyłam z angielskiego..."common sense", czyli "zdrowy rozsądek" po polsku.

326
01:12:47.054 --> 01:12:56.484
W filozofii się stosuje ten termin zdrowego rozsądku, ale Gramsci jak gdyby naciska na to "common sense", czyli tak uzgodniony przez nas wszystkich - rozsądek,

327
01:12:56.792 --> 01:13:10.707
który w sytuacjach kryzysowych zaczyna funkcjonować właśnie jako ludowa mądrość, więc po tym oleju, po kryzysie kapitalizmu przychodzi „folk science", czyli wręcz wiedza ludowa, tutaj pisze Tamás Kaszása.

328
01:13:11.244 --> 01:13:28.304
Wpisując się w to, że kryzys kapitalizmu to jest właśnie kryzys tej hegemonii i zaufania w "common sense" rozumiany jako negocjacje znaczeń, jako niezdrowy rozsądek, ale właśnie wspólny rozsądek społeczeństwa, wspólny rozsądek rozmaitych klas.

329
01:13:28.151 --> 01:13:49.993
I tutaj tworzy z jak Państwo widzicie takiego marketowego koszyka, rodzaj koszyka, który określa to, że pojawi się po społeczeństwie kapitalistycznym, postindustrialnym i postkapitalistycznym jako rodzaj takiej nostalgii za tym społeczeństwem i dla mnie jest interesujące to,

330
01:13:50.148 --> 01:14:03.291
że on pozbywa kół to urządzenie, nie wiem jak to interpretować, ale na pewno ma to związek z unieruchomieniem tych kół w tamtych pojazdach z lat 90. i przypuszczalnie jest rodzaj jakiejś innego podejścia do społeczeństwa.

331
01:14:04.048 --> 01:14:06.153
Nie wiem jak to interpretować, powiem Państwu szczerze.

332
01:14:06.325 --> 01:14:11.924
W każdym razie w historii sztuki węgierskiej jest to związane z przenośnym okopem dla 3 osób #niezrozumiałe#,

333
01:14:12.153 --> 01:14:25.550
bo tutaj tego nie widać, ale on również miał czerwone rączki, czyli wszystkie wykończenia z czerwone i to jest okop, który #niezrozumiałe# zaprojektował w 1968 roku, żartobliwie, przenośny okop dla 3 osób.

334
01:14:25.658 --> 01:14:35.062
To jest rodzaj takiego okopu, w którym te osoby mogą w zasadzie jedna może leżeć, a dwie ją niosą.

335
01:14:35.270 --> 01:14:43.063
Ja to interpretowałam jako rodzaj takiego nie okopu, tylko mogiły, dlatego, co jest jeszcze nie używane w tym 1968 roku.

336
01:14:43.343 --> 01:15:03.746
On myślał o roku 1956, no i konsekwencją tego nie pogrzebania tych zwłok, widział tutaj, to co się dzieje w społeczeństwie właśnie w postaci, bo oni bardzo przepraszali, Węgrzy jako artyści bardzo kajali za udział w interwencji wojsk warszawskich na Czechosłowację.

337
01:15:04.061 --> 01:15:12.318
Tutaj proszę Państwa, jedno dzieło #niezrozumiałe#, dość długie, więc nie chce go pokazywać, ale no dobrze powiem Państwu.

338
01:15:12.548 --> 01:15:27.520
Chciałam pokazywać Dunaújváros, jakiego rodzaju są rzeźby w tym Parku Pomników i to są często kiepskie realizacje, których Państwu nie pokazuje, no bo nie warto pokazywać kiepskich rzeczy, ale to jest #niezrozumiałe#.

339
01:15:27.597 --> 01:15:32.829
Dzieło, które pochodzi z 1979 roku, niesłychanie wyrafinowane.

340
01:15:33.002 --> 01:15:39.478
Ja je analizowałam, niesłychanie śmieszna analiza wyszła mi tego dzieła, dlatego, że ono w taki sposób jest zatytułowane.

341
01:15:39.674 --> 01:16:05.578
Tu jest "1/2x=v(Felix=Victoria), czyli 1/2x =v(radość=zwycięstwo)”, niby wiemy, ale cóż by to miało znaczyć, 1/2x=v prawda? Więc wizualnie, ale dopiero, gdy czyta się w to w języku węgierskim, okazuje się, że fél x po węgiersku to jest połowa x, dosłownie,

342
01:16:05.659 --> 01:16:08.109
czyli połowa "x" równa się Victorii.

343
01:16:09.561 --> 01:16:19.938
Wydawało mi się, że chodzi o tę połowę x, ale skoro artysta skoro artysta sugeruje, połowa x równa się victorii, to ja uważam, że on mówi o tej drugiej połowie, której oczywiście tu nie ma fizycznie,

344
01:16:20.178 --> 01:16:37.666
ale która w domyśle znajduje się w ziemi, czyli podziemnym v, które zaświadczał fakt komunizmu i victorii i to jest dzieło, które powstało na, ja swoją analizę skracam, ale ona jest dłuższa i ona brzmi bardziej przekonująco, wierzcie mi Państwo,

345
01:16:37.788 --> 01:16:48.003
ale to jest dzieło, które powstało na oficjalne zamówienie z tych właśnie metalicznych zakładów w Dunaújváros, więc tego typu dzieła tam się znajdują.

346
01:16:48.371 --> 01:16:52.634
No i na zakończenie chcę Państwu powiedzieć jeszcze o dojrzałości i niedojrzałości.

347
01:16:53.003 --> 01:17:04.758
Pokażę Państwu dwie fotografie, które promowały powstanie Dunaújváros jako Sztálinváros w latach 50. .

348
01:17:04.873 --> 01:17:13.829
Jedna to jest fotografia bawiących się dzieci, które na piasku piszą słowo "pokój"i jak gdyby tutaj ta propaganda pokazuje budowanie nowej Utopii i pokoju,

349
01:17:14.235 --> 01:17:30.769
a druga taka nostalgiczna wielce, fotografia bardzo interesująca i pozwólcie Państwo, że jeszcze minutę dla podsumowania ja chciałabym pokazać Państwu pewien film, żeby zdefiniować na końcu, czym jest ta Utopia, dojrzałość i niedojrzałość moim zdaniem.

350
01:17:31.424 --> 01:17:43.962
Ja tu chcę z Budenem polemizować...tu mam dla Państwa film, który pokaże mi czym jest dojrzałość i niedojrzałość właśnie w postkomunistycznej Europie.

351
01:17:44.427 --> 01:17:54.813
To jest realizacja bułgarskiego artysty Nedko Solakova, który tworzy tego typu film, w ramach szerszego dzieła.

352
01:17:55.667 --> 01:18:11.618
[szmery w tle]

353
01:18:11.927 --> 01:18:43.434
[film w tle]

354
01:18:43.508 --> 01:18:55.107
To jest artysta Nedko Solakov, który zwiedza pokój swojej córki i znajduje tutaj swoje własne zdjęcie i zobaczcie Państwo, co się teraz dzieje.

355
01:18:55.327 --> 01:18:58.906
Tutaj są różne postaci.

356
01:19:06.869 --> 01:19:12.816
To jest w ramach takiej pracy zatytułowanej "I miss socialism maybe", czyli "może tęsknię za socjalizmem".

357
01:19:16.251 --> 01:19:24.036
Ja interpretuję to dzieło jako rodzaj ponownego dorastania w postkomunistycznej Europie.

358
01:19:24.223 --> 01:19:39.307
To jest jego zdjęcie z którym on nie jest w stanie się utożsamić, bo jak pisze jednym z tekstów, które towarzyszą wystawie, on przytył, przytył w czasach kapitalizmu i zobaczcie Państwo, że na tej półce stoją rozmaite rodzaje Kubusiów Puchatków, które ta córeczka zbierała.

359
01:19:39.410 --> 01:19:46.561
To są rodzaje Kubusiów Puchatków, więc ja interpretuje ten moment jak i jeszcze raz moment dorastania w ramach teorii Lacana,

360
01:19:46.663 --> 01:19:53.262
podejście do lacanowskiego lustra, które ma scalić ciało, fizycznie scalić ciało, zanim wyjdziemy na etap symboliczny.

361
01:19:53.485 --> 01:20:00.440
Ono ma fizycznie gdzieś ustalić ciało i on podchodzi do tego lustra, którym jest jego dawne zdjęcie i nie może się w tym lustrze rozpoznać.

362
01:20:00.604 --> 01:20:11.100
Jedynym momentem odniesienia, które mogłoby być tym odbiciem jest ten Kubuś Puchatek, którym on właśnie w taki sposób jak Kubuś Puchatek gładzi się po twarzy, gładzi się po brzuchu.

363
01:20:11.534 --> 01:20:18.459
Ten Kubuś Puchatek, symbol kapitalizmu, produktu kapitalistycznego jest dla niego możliwym punktem odniesienia, możliwym lustrem,

364
01:20:18.680 --> 01:20:34.534
ale ja uważam, że on nie jest jego odbiciem w lustrze, tylko, że w kapitalizmie funkcjonuje inny sposób odniesienia, to Nedko Solakov staje się kolejnym odbiciem Kubusia Puchatka, kolejnym tym łańcuchem znaczących, tak jak Coca-Cola produkowana jest w łańcuchu znaczących,

365
01:20:34.665 --> 01:20:51.163
tak i te odbicia, my stajemy się odbiciem kapitalizmu i dlatego moim zdaniem stąd sztuka Kaszása i stąd właśnie w kapitalizmie nie można na nowo sadzić tej tożsamości i nie można dojrzeć, tak trudno jest dojrzeć tym artystom z krajów postkomunistycznej Europy.

366
01:20:51.215 --> 01:20:54.006
Tu dziękuje bardzo i przepraszam, że przedłużyłam i to na tyle.