1
00:00:01.060 --> 00:00:01.297
Dobry wieczór Państwu.

2
00:00:01.395 --> 00:00:22.005
Dziękuję za przybycie. Przedstawiam Państwu Tomasza Majewskiego, kulturoznawcę, wykładowcę na Uniwersytecie Jagiellońskim i autora między innymi bardzo ciekawej analizy o stosunku pomiędzy szkołą frankfurcką a kulturą popularną, "Dialektyczne feerie".

3
00:00:22.491 --> 00:00:47.918
Ten wykład ma charakter towarzyszący w wystawie Haruna Farockiego i Antje Ehmann - "Praca w jednym ujęciu" i Tomasz Majewski skupi się na prezentacjach ciała robotnika i robotnic w kinie popularnym przede wszystkim,

4
00:00:48.186 --> 00:00:51.563
ale i również w kinie dokumentalnym, jak mniemam.

5
00:00:54.314 --> 00:00:58.634
[T. Majewski] Dzień doby, proszę Państwa mam taki krótki wstęp, zanim pozwolę sobie pokazać parę fragmentów filmowych.

6
00:00:58.883 --> 00:01:11.990
[szmery w tle]

7
00:01:15.827 --> 00:01:26.569
Tytułem pewnego wyjaśnienia proszę Państwa nie będę odnosił się do kwestii pracy niematerialnej, czy też do tych koncepcji postoperaistycznych, które w tej chwili są dość ciekawie i żywo dyskutowane w Polsce,

8
00:01:26.920 --> 00:01:33.094
czyli jeżeli pojawi się jakiś wątek "fabrica dyfuza" to tylko na marginesie, tej fabryki rozproszonej.

9
00:01:33.387 --> 00:01:53.159
To, co mnie interesuje to jest praca w epoce industrialnej i dosyć wydaje mi się nie oczywiste związki pewnych koncepcji, normatywizacji ciała pracującego, które wchodziły w relacje właśnie z kinem.

10
00:01:53.522 --> 00:02:02.901
Zacznę od paru uwag związanych z filozofią pracy, a chodzi mi tu konkretnie o wykłady Hanny Arendt poświęcone Marksowi,

11
00:02:03.253 --> 00:02:05.717
które bardzo odważnie wygłosiła w 1955 roku.

12
00:02:06.271 --> 00:02:20.095
To jeszcze był okres zimnowojenny na Uniwersytecie Chicago i część tych wykładów została później przerobiona, weszła w skład "Human Condition", tej książki, która wydaję mi się nadal warta lektury i którą Państwu ją gorąco polecam.

13
00:02:21.402 --> 00:02:26.206
W tych wykładach Hannah Arendt znalazłem dosłownie dwa wątki.

14
00:02:26.935 --> 00:02:43.041
Po pierwsze to jest zwrócenie uwagi na bezproduktywny wymiar pracy, to znaczy Arendt, jeśli Państwo to wiecie, jeśli nie to zaraz to wyjaśnię, wyraźnie rozdziela pracę i wytwarzanie.

15
00:02:43.706 --> 00:02:54.220
To "fabrication" jest taką kategorią, która rzadko występuje u innych myślicieli, ale też dzięki temu Arendt uzyskuje bardzo ciekawy wgląd, jeżeli chodzi o proces pracy.

16
00:02:54.690 --> 00:03:07.607
Mianowicie ona tu bezpośrednio postępuje za Marksem dwa takie wątki, które nie są wcale tak precyzyjnie wydobyte u innych interpretatorów, myśli Marksa.

17
00:03:07.834 --> 00:03:19.998
Mianowicie zwraca uwagę na relację pracy, nagiej pracy i życia, czyli, że praca, naga praca ma związek z odtwarzaniem siły życiowej i praca sama z siebie niczego nie wytwarza, po pracy nigdy nic nie zostaje,

18
00:03:20.237 --> 00:03:23.464
ponieważ praca wytwarzając coś, wytwarza coś do zniszczenia.

19
00:03:24.495 --> 00:03:37.547
Ma to być skonsumowane w celu podtrzymania życia i to jest koliska absolutnie przyrodnicza i w tym sensie praca nigdy nie jest ani procesem swobodnym i to jest pierwsza teza, ani też... inaczej...

20
00:03:38.203 --> 00:03:46.187
Wytworzenie czegokolwiek trwałego w pracy jest wyłącznie skutkiem ubocznym pracy, tak naprawdę nigdy nie jest celem samej pracy i to wydaje mi się taką kwestią kluczową.

21
00:03:46.442 --> 00:03:51.211
Arendt to wyprowadza zajmując się taką charakterystyką pracy jako konsumpcji produkcyjnej.

22
00:03:51.509 --> 00:04:00.853
To jest takie pojęcie aporetyczne, wydaje się u samego Marksa, konsumpcja produkcyjna, gdzie on zwraca uwagę na zużywanie tego, co zostaje wytworzone.

23
00:04:01.481 --> 00:04:11.306
A teraz samo wytwarzanie, czyli "fabrication" to jest proces, który wymaga po pierwsze umiejętności, zaawansowanych umiejętności, po drugie ma związek z teorią,

24
00:04:11.546 --> 00:04:20.639
ponieważ i stworzenie modeli umysłowych w uparciu o które wytwarzamy coś trwałego i coś trwałego ma się stać uniwersum rzeczy, jakby konkuruje z przyrodą jeśli chodzi o trwałość.

25
00:04:21.294 --> 00:04:40.924
To jest taka czynność, aktywność, bardzo ważna, ale Arendt uważa, że zanikająca, znaczy wszytko to, co nazywamy pracą industrialną opiera się na zaniku tak pojętego wytwarzania.

26
00:04:41.397 --> 00:04:42.083
Dlaczego tak się dzieje?

27
00:04:42.234 --> 00:04:48.412
Bo wydaje nam się, że na pierwszy rzut oka epoka industrialna to jest czas intensyfikacji produkcji, prawda?

28
00:04:48.573 --> 00:05:05.862
Że wytwarzamy nieskończoną ilość towarów, przedmiotów, często tych, które nie są nam nawet konieczne, a tymczasem Arendt postępując za Marksem twierdzi, że wytwarzanie właściwie zanika i to, co jest proliferowane jest właśnie naga praca.

29
00:05:06.666 --> 00:05:20.668
Otóż ma to związek właśnie z procesem produkcyjnym w industrializmie, gdzie następuje podział pracy na małe czynności, my świetnie to znamy i teraz podział pracy na małe czynności likwiduje zapotrzebowanie na umiejętności,

30
00:05:21.565 --> 00:05:35.280
czyli tworząc segmenty tego procesu wytwarzania, potrzebnym kogoś, kto wykona prostą czynność do której nie są potrzebne zaawansowane umiejętności, to są oczywiście bardzo kosztowne i efekcie każdy może to zrobić,

31
00:05:35.589 --> 00:05:42.906
można nabyć pracownika, właśnie nabyć jego siłę, siłę właśnie, biologiczną do przeprowadzenia tej czynności.

32
00:05:43.914 --> 00:05:59.708
Innymi słowy, Arendt jakby czytając Marksa pod włos nie widzi w epoce przemysłowej produktywności, tylko raczej widzi, że tak powiem dyseminację nagiej pracy i to jest bardzo ciekawa wydaję mi się teza.

33
00:06:00.453 --> 00:06:10.794
Tej właśnie pracy, która jest permanentna, która jest stale ponawiana, nie jest procesem swobodnym, jak zostało to już wcześniej zaznaczone.

34
00:06:14.257 --> 00:06:26.636
Tu może taki ciekawy cytat, nawiązanie, otóż ona też pokazuje, że Marks w ciekawy sposób używa pewnych cytatów z Locka, Lock wydaje się nieoczywistym antenatem Marksa.

35
00:06:27.519 --> 00:06:32.731
Mianowicie Lock, który mówi sporo ciekawych rzeczy o lenistwie, przyrodzonym lenistwie natury ludzkiej.

36
00:06:33.879 --> 00:06:48.896
Mianowicie mówi on, iż mamy naturalną awersję do pracy, odczuwamy naturalną awersję do pracy, bo wiąże to się z naszą awersją do wysiłku bezcelowego i bezowocnego, praca jest właśnie czymś takim, żeby nie zostawiła niczego trwałego i z tego wyprowadza Lock swoją teorię pieniądza,

37
00:06:49.277 --> 00:06:56.188
która już w zalążku być może potraktowana jako antycypująca Marksa.

38
00:06:57.293 --> 00:07:13.376
Marks twierdzi, że praca jest czymś haniebnym, ponieważ no właśnie jest nie trwała, żeby ocalić pracę przed hańbą z tego tytułu, że wytwarza coś nietrwałego i zniszczalnego wprowadzono ekwiwalent jakim jest pieniądz,

39
00:07:13.668 --> 00:07:23.195
bo jest on trwałą rzeczą, która może być przechowywana przez ludzi i się nie psuje, a w efekcie z trwała rzeczą ma wartość, bo może być właśnie wymieniona na inne rzeczy, inaczej niż praca, która znika po ustaniu procesu pracy,

40
00:07:23.837 --> 00:07:38.078
czyli jakaś teoria wartości tu się właśnie pojawia i pokazuje, że już na tym etapie jest to coś związanego z alienacją samego procesu pracy i tutaj jeszcze jedno zdanie właśnie z Marksa,

41
00:07:38.395 --> 00:07:47.857
które Arendt właśnie świetnie wyłapuje i bardzo ciekawie komentuje, no więc z tego by wnikało, że praca nie jest produktywna, ale zaczyna być dopiero produktywna wraz z reifikacją. 

42
00:07:49.539 --> 00:07:56.137
Bardzo ważna teza, czyli to co zawsze postrzegamy jako rodzaj powiedziałbym charakterystyki negatywnej.

43
00:07:56.314 --> 00:08:01.931
To jest coś, co ma być przezwyciężone, najczęściej marksiści mówią o tym reifikacja w procesie pracy ma być przezwyciężona, tymczasem,

44
00:08:02.315 --> 00:08:09.238
Arendt czytając Marksa pod włos mówi: "tak, ma być przezwyciężona, ale bez reifikacji procesu pracy niczego byśmy nie wytworzyli",

45
00:08:09.961 --> 00:08:17.225
czyli praca staje się produktywna dopiero kiedy udaje się ją zreifikować w wytworze i kiedy jednocześnie udaje się wyalienować swoją pracę.

46
00:08:18.168 --> 00:08:30.602
To to jest wydaję mi się ciekawe, bo jak powiedział w klasycznej wykładni marksistowskiej tego najczęściej nie znajdziemy i z tym wiąże się takie pytanie, zanim przejdę do tych przykładów filmowych.

47
00:08:31.265 --> 00:08:33.149
Co właściwie oznacza zniesienie pracy?

48
00:08:34.661 --> 00:08:39.895
Jest to oczywiście kwestia, która nieustannie się przewija, nie tylko w "Kapitale".

49
00:08:40.049 --> 00:08:50.330
Marks właściwie powiedział bardzo wiele na temat zniesienia wytwarzania, mówiąc językiem Arendt, czyli zniesienia "fabrication".

50
00:08:50.695 --> 00:08:53.166
Natomiast, z czym właściwie miałoby być zniesienie pracy?

51
00:08:53.749 --> 00:09:16.034
To jest jakby oczywiście kluczowe pytanie i, ponieważ ta odpowiedz wcale nie jest taka oczywista i jasna pozwolę sobie zaproponować coś w świetle tayloryzmów, w świetle także potem eksperymentów Aleksei Gasteva w Związku Sowieckim w latach 20-tych.

52
00:09:16.261 --> 00:09:24.089
Mianowicie, być może czasami chodzi o zniesienie pracy powiedziałbym w ekstazie rytmu pracy.

53
00:09:24.561 --> 00:09:33.961
Wiem, że to brzmi dosyć dziwnie, ale pokazywałby taki rodzaj komponenty schillerowskie troszeczkę u Marksa, co wcale chyba nie jest od rzeczy.

54
00:09:34.652 --> 00:09:49.474
Nie twierdzę oczywiście, że to jest wypowiedź marksowska, ale wyjaśniałoby, dlaczego tak złożone są związki potem i utopii komunistycznej, powiedziałbym etosu pracy i ascezy socjalistycznej i właśnie tayloryzmu,

55
00:09:49.924 --> 00:09:59.769
który o dziwo przyjął się w Związku Sowieckim, wydawało się, że będzie odrzucony jako produkt amerykanizmu, zresztą on się tam świetnie przyjął w latach 20-tych.

56
00:10:01.189 --> 00:10:08.592
No więc to, co mogłoby być zniesieniem pracy, to nie tylko efektywność prawda, ale powiedziałbym też ten ów rytm.

57
00:10:09.482 --> 00:10:22.950
Ten rytm wiązałby się powiedziałbym z tym rodzajem dzielenia pracy na cząstki ciągłe, co wiąże się z tym właśnie zniesieniem jakby już umiejętności, co wcześniej jakby zarysowałem.

58
00:10:23.671 --> 00:10:34.152
Pamiętajmy też, gdzieś na marginesie o takiej sprawie, że sam znój, czyli to jest to, co nazywamy właśnie "pracą czystą" było zawsze waloryzowane negatywnie, to jest jakby druga strona medalu.

59
00:10:34.762 --> 00:10:46.664
Coś, co mnie zawsze zastanawiało, kiedy brałem "Estetykę Tatarkiewicza" do ręki, tą historię estetyki i tam zaraz może się natknąć na takie sformułowanie, że obywatelstwo w Grecji stosunkowo szybko zyskali pasterze i malarze,

60
00:10:47.108 --> 00:10:49.000
ale bardzo długo nie mogli uzyskać rolnicy i rzeźbiarze.

61
00:10:49.619 --> 00:11:02.916
Rzeźbiarze, ponieważ ten komponent powiem właśnie tej pracy fizycznej był tam znacznie wyższy i związku z tym nie uważano ich za osoby godne obywatelstwa jako tych, które nie żyją życiem specyficznie ludzkim.

62
00:11:07.041 --> 00:11:10.464
No dobrze, to teraz troszeczkę o tayloryzmie.

63
00:11:11.649 --> 00:11:13.956
Już może przejdę do fragmentów filmowych.

64
00:11:14.196 --> 00:11:23.829
Otóż tayloryzm zdaje się mieć sporo wspólnego z taką specyficzną zasadą estetyczną, którą Gadamer wyeksplikował jako zasadę gry, czyli w tę i we w tę,

65
00:11:24.510 --> 00:11:34.656
gdzie oczywiście znów, najczęściej rozpatrujemy pod kątem celowości, czyli tego, że to jest efektywny proces produkcji, ale ciekawa jest geneza samej idei Taylora.

66
00:11:35.151 --> 00:11:40.685
Otóż Frederick Winslow Taylor, o czym nie wszyscy chyba wiedzą, był przede wszystkim sławnym tenisistą.

67
00:11:41.292 --> 00:12:00.443
On wygrał Puchar Ameryki w tenisa i przeprowadził własną metodę treningu i zaczął być bardzo zafrapowany kwestią, czy tę zasadę treningu, którą on przyjął jako tenisista, da się przenieść na inne formy aktywności ludzkiej.

68
00:12:01.250 --> 00:12:24.669
Wygrał ten Puchar Ameryki w 1881 dla Państwa informacji i od tego momentu zajął się studiami nad efektywnością ruchu ciała ludzkiego i nad całokształtem, że tak powiem czasu, jeśli chodzi o aktywności ruchowe i efekcie ogłosił "The Principles of Scientific Management" w 1911 roku,

69
00:12:24.936 --> 00:12:39.879
a w 1912 wygłosił na ten temat wykład przed amerykańskim Stowarzyszeniem Inżynierów Nauk Mechanicznych i tam był także Ford i Ford już rok później wprowadził te rozwiązania w swojej fabryce, czyli w roku 1913, na przełomie 1912 i 1913 roku.

70
00:12:40.159 --> 00:12:49.492
I już na przykład tenis kojarzy nam się powiedziałbym z całkowicie taką autoteliczną aktywnością gry w której ciało, nie wiem, powiedzmy prezentuje się pięknie, że tak powiem,

71
00:12:49.584 --> 00:12:53.881
bo właściwie ta kwestia podania piłki jest to celność bez celu, czysta statyczna, bym tak powiedział.

72
00:12:54.176 --> 00:13:02.653
Oczywiście to, ile punktów się uzyska jest oczywiście pewne pomocnicze kryterium, które podtrzymuje grę w rozumieniu gadamerowskim, to Taylor dokładnie to samo przeniósł na proces produkcji.

73
00:13:03.019 --> 00:13:20.848
Wydaję się to okoliczność dość interesujące i pokazuje taką komponentę dość estetyczną fordyzmu bądź tayloryzmu i jak o tym mówimy i chyba nieprzypadkowo potem bardzo wielu teoretyków z okresu weimarskiego umiało dopatrzeć się związku między fordyzmem a np., choreografią zbiorową.

74
00:13:21.101 --> 00:13:32.331
Tu przypomnę takie sformułowanie, którego użył Zygfryd Krakauer mówiąc o tayloryzmie rąk i nóg, prawda, w "Ornamencie Tanecznym" w scoreline.

75
00:13:33.564 --> 00:13:44.080
No i właśnie, teraz ta idea Taylora, ona się bardzo szybko przyjęła w Rosji Sowieckiej, mamy do czynienia z takim szczególnym połączeniem Marksa z Taylorem,

76
00:13:44.245 --> 00:13:47.586
czyli te dwa elementy mówiłem właśnie.

77
00:13:47.951 --> 00:13:58.292
Refleksja nad zniesieniem prac, nad kwestią czym jest ta praca w stanie czystym, w jakim sensie ona hańbi, w jakim sensie może oznaczać wyzwolenie istoty ludzkiej.

78
00:13:59.032 --> 00:14:15.649
Połączyła się z ideą Taylora, jak powiedziałem, którą tutaj interpretuje trochę jak komponentę schillerowskiego państwa statystycznego i one spotykają się w tym porządku rytmu i ekstazy efektywności, prawda, czyli produktywność i rytm ciała.

79
00:14:16.058 --> 00:14:23.025
Tu postacią kluczową dla tego szczególnego spotkania, też interkulturowego jest Aleksei Gastev.

80
00:14:23.182 --> 00:14:25.159
Bardzo ciekawa postać.

81
00:14:25.554 --> 00:14:37.655
On był inteligentem, rewolucjonistą i motorniczym tramwaju petersburskiego, który bardzo lubił te tramwaj szybko rozpędzać mimo krzyków przerażenia pasażerów tego tramwaju.

82
00:14:38.176 --> 00:14:52.088
Uważał też, że są to krzyki niewydarzonych burżujów, którzy nie rozumieją, że trzeba się zjednoczyć z maszyną i sprawdzić przy jakiej prędkości można wyrobić na zakręcie Newskiego, więc niesłychanie ciekawa postać.

83
00:14:52.390 --> 00:14:59.998
On miał też kontakt ze środowiskami awangardowymi w Paryżu w trakcie kolejnych ucieczek, zesłania, bo uciekał też przez Daleki Wschód do Paryża,

84
00:15:00.242 --> 00:15:10.208
więc miał kontakt z futurystami i niewątpliwe też jego teoria pracy ma wiele wspólnego z utopiami estetycznymi awangardy lat 10-tych.

85
00:15:10.452 --> 00:15:19.547
Gastev w każdym razie trafił ponownie do Rosji i w roku 20-tym założył Centralny Instytut Truda, czyli Centralny Instytut Pracy,

86
00:15:19.846 --> 00:15:32.169
który zajął się pomiarami efektywności pracy i wprowadził też chronometrię z jednej strony, czyli też pomiary ruchy ciała.

87
00:15:33.058 --> 00:15:44.567
Starał się zresztą zrobić dokładnie to, co potępiał Lenin, mam na myśli cytat Lenina, ale nie mogę go teraz znaleźć, może później, gdzie Lenin pisze ciekawie o tayloryzmie w 1917 roku właśnie i opisuje dokładnie z przerażeniem,

88
00:15:44.748 --> 00:15:57.588
że badacze na usługach przemysłowców instalują światła elektryczne na rękach robotników po to, żeby następnie na taśmie fotograficznej zapisywały się linie ruchu ich ciała,

89
00:15:58.005 --> 00:16:06.951
światło rysowało te linie, a następnie dzięki analizie schematu jaki to daje można było wyeliminować ruchy zbędne w procesie produkcji, uzyskując stały rodzaj biegłości rytmicznej.

90
00:16:07.385 --> 00:16:15.364
Wtedy było poszukiwanie, Lenin był tym przerażony, Gastev zafascynowany. I Gastevowi w okresie NEP-u pozwolono właśnie realizować jego utopię.

91
00:16:15.664 --> 00:16:31.058
Założył po pierwsze Ligę Czasu, czyli Liga w [niezrozumiałe], czyli "mierz swój czas, kontroluj go, wykorzystuj go co do momentu, rób wszystko punktualnie".

92
00:16:31.879 --> 00:16:34.902
Liga Czasu jest zbiorową metodą wcielania amerykanizmu w rosyjskie życie.

93
00:16:37.844 --> 00:16:39.315
Prawda, dosłownie to cytat z Gasteva:

94
00:16:40.348 --> 00:16:52.147
"Nasza praca jest naszym życiem, wszystko inne jest elementem zbędnym" i tutaj mamy do czynienia z pięknym równaniem biopolitycznym właśnie u Gasteva.

95
00:16:52.319 --> 00:17:01.325
Oczywiście Utopia Gasteva przetrwała niedługo, on został w latach 30-tych aresztowany i stracony chyba w roku '37 czy '38.

96
00:17:01.743 --> 00:17:06.349
Na tym samym procesie w którym był skazany też Wsiewołod Meyerhold.

97
00:17:06.772 --> 00:17:12.159
Zresztą był także zafascynowany też Gastevem, współpracował z nim i także był zafascynowany również metodą taylorowską.

98
00:17:12.444 --> 00:17:22.636
Cytat Meyerholda, jak Państwo znacie świetnie, jak rozumiem, biomechanikę meyerholdowską poznał w teatrze lat 20-tych, to Meyerhold takie słowa przecież zapisał:

99
00:17:22.912 --> 00:17:28.634
"Taylorysowski system w teatrze pozwala w ciągu jednej godziny zagrać tyle, co obecnie w ciągu czterech godzin".

100
00:17:33.784 --> 00:17:52.080
Jeżeli pamiętamy jeszcze, że asystentem Meyerholda był Siergiej Eisenstein to być może też pewne elementy estetyki strajku, stryczki z roku 1924 też wydadzą się trochę jaśniejsze w tym kontekście,

101
00:17:52.260 --> 00:17:53.989
bo to nie był wcale idee odosobnione.

102
00:17:56.779 --> 00:18:03.028
Gastev oczywiście starał się rozłożyć ruch ciała pracującego na jednostki dystynktywne, jednostki podstawowe.

103
00:18:03.283 --> 00:18:07.251
Tu się inspirował, wprost pisze o tym, "Fonologią Trubieckiego", czyli podstawy strukturalizmu.

104
00:18:07.940 --> 00:18:22.771
W lingwistyce, w językoznawstwie. Pisał także: "wszystkie ruchy ciała pracującego mówią różne dwa typy są to uderzenia albo naciski" i następnie można mierzyć jakby siłę nacisku albo jakby uderzenia są ruchy złożone składające się z tych dwóch,

105
00:18:23.569 --> 00:18:36.891
czyli na przykład w pracy kosarza i ślusarza, nitowanie, porowanie dłutem, to są ruchy uderzenia, obróbka pilnikiem, zazębianie kół, szlifowanie to naciski wszystkie są to ruchy mierzalne i o mierzalnej sile. 

106
00:18:37.077 --> 00:18:39.070
Czyli też jest to idea pracy jako języka.

107
00:18:39.317 --> 00:18:46.939
W sensie takim lingwistyczno-fonologicznym, też cudowne wariactwo pod wieloma względami.

108
00:18:49.154 --> 00:18:56.082
No i właśnie, mamy tutaj do czynienia z wprost wypowiedzianą też ideą wyzwolenia pracy.

109
00:18:56.574 --> 00:19:11.591
W procesie pracy, gdzie praca przechodzi w pewną szybkość i uzyskuje rytm, a rytm jak pisze Gastev jest to uporządkowane, rozczłonkowanie ruchów w jego przebiegu czasowym, a więc jest to taniec i ruch pracy są właściwie tym samym w swojej istocie,

110
00:19:11.945 --> 00:19:17.255
więc ta komponenta schillerowska najwyraźniej tutaj wraca.

111
00:19:17.844 --> 00:19:28.605
Znaczy się to, co znika, a w tym wszystkim to jest to na co, zwróćcie uwagę, przede wszystkim Lenin jakby nie było, że oprócz estetyki mamy do czynienia też ze znojem tego ciała,

112
00:19:28.702 --> 00:19:40.618
ale jakby to gdzieś znika w tej ekstazie próby opracowania na nowo aktywności człowieka i w tej próbie zniesienia pracy w procesie pracy,

113
00:19:40.761 --> 00:19:45.798
bo oczywiście chodziło... Życie musi być w miarę podtrzymywane jak gdyby, o czym tu już była mowa.

114
00:19:46.166 --> 00:19:49.246
No i tutaj też pozwala postawić inne pytanie na które nie będę odpowiadał.

115
00:19:49.508 --> 00:20:00.393
Mianowicie jak mamy ten kluczowy tekst Maxa Webera, czyli protestancki etos pracy, prawda, to może warto się zastanowić nad relacją nie tylko ascezy i ducha kapitalizmu,

116
00:20:00.857 --> 00:20:10.901
bo to jest przez Webera wyłożone bardzo interesująco, ale właśnie także ascezy socjalistycznej, bo zgodnie z tezą Webera, żeby móc uprawiać ascezę wewnątrzświatową,

117
00:20:10.993 --> 00:20:21.905
czyli pracować i ograniczać konsumpcję, zużywając właśnie to ciało w także w procesie pracy to potrzebna jest jakaś soteriologia, jakaś wizja soteriologiczna, która pozwala jakby zużyć ciało w ten sposób,

118
00:20:22.975 --> 00:20:30.588
więc jest to pytanie o tę soteriologię w komunizmie, która właśnie pozwala zawiązać znów tą relację między ascezą wewnątrzświatową, a pracą.

119
00:20:31.029 --> 00:20:35.538
Dobrze i tu już przechodzę do kina.

120
00:20:36.001 --> 00:20:52.875
Zarówno w projektach Gasteva, czego niestety nie mogę pokazać jak i w opracowywaniu tych technik efektywizacji pracy w kontekście taśmy montażowej w Stanach Zjednoczonych wykorzystywano kamerę filmową,

121
00:20:53.074 --> 00:21:03.834
czyli kamera filmowa był już tam obecna od roku 1910 w celi kontroli ruchów ich ciała pracującego, żeby uzyskać zapis, żeby móc to ciało kontrolować,

122
00:21:03.931 --> 00:21:17.048
ale to oczywiście nie jest tylko jedyny ten chronometryczny aspekt, który chciałbym poruszyć i idąc od początku, to jeszcze przed użyciem kamery w ten właśnie sposób.

123
00:21:17.423 --> 00:21:28.681
Trzeba by się cofnąć do jednego z pierwszych gatunków filmowych, a w ogóle chyba pierwszego gatunku filmowego jaki się pojawił w historii kinematografii.

124
00:21:29.186 --> 00:21:42.185
To są "gate factory movies" to są właśnie te wyjścia z fabryki do których nawiązał Harun Farocki w instalacji, która parę lat temu była pokazywana Muzeum Sztuki na wystawie Joasi Sokołowskiej,

125
00:21:42.402 --> 00:21:49.355
robotnicy opuszczają miejsca pracy jak i w instalacji, którą możecie Państwo zobaczyć w MS na Więckowskiego.

126
00:21:50.996 --> 00:21:58.897
To były bardzo popularne realizacje, ja Państwu za chwilę pokażę cztery z nich, które wyszły z pod ręki Mitchella and Kenyona.

127
00:21:59.106 --> 00:22:12.777
To jest dwójka brytyjskich realizatorów filmowych, którzy starali się głównie aktywnością w zakresie "local cinema", czyli realizowali filmy dla konkretnych wspólnot w konkretnych miejscach.

128
00:22:13.236 --> 00:22:28.504
Polegało to z grubsza na tym, że realizowali jednego dnia filmy w danym mieście, a następnie ludzie szli do kina by móc sami siebie zobaczyć na ekranie i tutaj właśnie jednym z tych genre'ów bardzo popularnych właśnie był "gate factory movies".

129
00:22:28.750 --> 00:22:35.285
Oni zrealizowali, zachowało się co najmniej 102 , zachowały się 102 filmy tego gatunku samego Mitchella and Kenyona.

130
00:22:35.656 --> 00:22:39.478
Ja Państwu pokażę 4 z nich z jakimś takim krótkim komentarzem.

131
00:22:39.984 --> 00:22:50.570
Te 4 filmy, które za chwilę zobaczymy one powstały w latach 1900-1901, czyli jeszcze przed tym użyciem kamery w kontekście utopii taylorystycznej.

132
00:22:51.458 --> 00:23:03.848
Głównie [niezrozumiałe] są tutaj pokazani, zarówno robotnicy z fabryk metalurgicznych i górnicy jak i robotnicy i robotnice z fabryk tekstylnych.

133
00:23:04.075 --> 00:23:07.729
No i zobaczmy to może w takim razie.

134
00:23:07.902 --> 00:23:31.752
[film w tle]

135
00:23:31.948 --> 00:23:44.375
Tutaj wyraźnie widać takie elementy inscenizacji, gdzie jeden z pracowników Kenyon instruuje robotników jak mają przechodzić przed kamerą, czyli on ich formuje w proces, w procesje.

136
00:23:44.681 --> 00:23:51.985
[film w tle]

137
00:23:52.089 --> 00:23:53.150
To jest ten mężczyzna w kapeluszu oczywiście.

138
00:23:53.522 --> 00:24:00.814
[film w tle]

139
00:24:01.221 --> 00:24:07.217
I na końcu, pochód robotników jest włożona reklama pokazu filmowego, który ma być wieczorem w tym mieście.

140
00:24:07.900 --> 00:24:20.499
[film w tle]

141
00:24:20.732 --> 00:24:33.647
Ten film jest bardzo ciekawy, ponieważ on był reklamowany w lokalnej gazecie "New Castle" jako film, gdzie możecie zobaczyć dosłownie 20 000 twarzy w ciągu 3 minut.

142
00:24:33.887 --> 00:24:41.949
Właśnie chodziło o wykorzystanie tego wyjścia robotników z fabryki w celu właściwie skaptowania największej widowni.

143
00:24:42.150 --> 00:24:52.253
Jak widzimy zabieg poległ głównie na tym, że Mitchell and Kenyon reklamowali się w sposób, że możesz zobaczyć sam siebie na ekranie, możesz zobaczyć siebie jako część tej reprezentacji.

144
00:24:52.386 --> 00:28:19.708
[film w tle]

145
00:28:20.308 --> 00:28:33.852
Na te kilka rozwiązań warto zwrócić uwagę, po pierwsze tam również pojawił się pracownik Mitchella and Kenyona, czyli Sedwick to był ten człowiek w cylindrze i widać wyraźnie, że on już wychodzi na końcu tego pochodu, czyli kilka elementów jest oczywistych,

146
00:28:34.301 --> 00:28:49.244
znaczy jest to jakby zapis wyjścia robotników z ich pracodawcą, czyli Lordem Armstrongiem i z prośbą też, żeby wyszli o tej samej godzinie, żeby cała wachta wyszła o tej samej godzinie, żeby można było tą rzekę ludzką pokazać.

147
00:28:49.473 --> 00:28:57.640
Kamera jest na podwyższeniu, żeby i w oddaleniu uzyskać ten plan ogólny, który właśnie nam daje to poczucie tłumu bez indywidualizacji poszczególnych postaci.

148
00:28:57.960 --> 00:29:04.521
No i wreszcie mamy do czynienia z takim tableau, zatrzymaniem się i to nie jest przypadkowa rejestracja, osoby filmowane są o tym poinformowane,

149
00:29:04.981 --> 00:29:12.893
one kształtują, mogą po części kontrolować swój wizerunek, czyli to też jest wydaje mi się taki moment dosyć ciekawy.

150
00:29:13.949 --> 00:29:22.821
Oczywiście też ten film funkcjonuje również jako rodzaj reklamy zakładu, bo to jest potężny zakład Armstronga i on pokazuje się w świetle produkcyjnym.

151
00:29:23.654 --> 00:29:33.594
To robi wrażenie nawet dzisiaj, prawda, już czegoś takiego raczej nie obserwujemy nawet przy zakładach Indesity, przejeżdżam przez Łódź, widać już takiego wyjścia z fabryki nie zobaczymy.

152
00:29:33.978 --> 00:30:07.684
[film w tle]

153
00:30:07.935 --> 00:30:11.166
To są zakłady bawełniane, więc tutaj jest od razu więcej kobiet, które wychodzą z fabryki.

154
00:30:11.829 --> 00:30:23.094
Myślę, że łódzkie robotnice wyglądały bardzo podobnie w tym czasie, jak pamiętamy fotografie i też takim elementem ważne jest to, że nie tylko zmienia się jakby grupa pracujących, ale mamy także do czynienia z dziećmi,

155
00:30:23.575 --> 00:30:30.655
które idą z koszykami z lunchem dla swoich rodziców, do fabryki mają normalnie możliwość wstępu i te dzieci stają się głównym bohaterem.

156
00:30:30.799 --> 00:30:38.787
Właściwie one nawiązują kontakt z kamerą, to jest też taki okres wczesnego kina, kiedy inaczej niż w przypadku filmu na przykład Lumière'ów,

157
00:30:39.177 --> 00:30:51.213
Kenyon zachęca dzieci, wręcz ludzi filmowanych, żeby wykonywali gesty do kamery, żeby się komunikowali z kamerą, odwrotnie niż mamy do czynienia z tym wyjściem z fabryki w przypadku filmu z Lią.

158
00:30:51.657 --> 00:30:56.814
Oni w pewnym sensie przechwytują pole widzenia kamery, oni stają się tymi głównymi bohaterami.

159
00:30:57.544 --> 00:31:09.439
To jest też... za chwilę ich odgoni, ale oni się nie dadzą odgonić, jakby ten ruch omija grupkę skupionych na kamerze chłopców i dziewcząt.

160
00:31:09.678 --> 00:31:22.523
[film w tle]

161
00:31:22.812 --> 00:31:28.066
No i tym razem przemysł metalurgiczny w [niezrozumiałe], gdzie będziemy się spotykać trochę z innymi reakcjami.

162
00:31:28.408 --> 00:31:38.285
Zwróćcie Państwo uwagę, że po pierwsze one nie są tak entuzjastyczne i to jest grupa zawodowa, która nie jest tak bardzo obznajmiona z kinematografem.

163
00:31:38.521 --> 00:31:41.320
Nie ma tego entuzjazmu, gdzie widzieliśmy wcześniej.

164
00:31:41.553 --> 00:31:50.443
Tłum się raczej nie gromadzi, a być może społeczność jest bardziej kontrolowana właśnie przez policję, jako robotnicy przemysłu ciężkiego.

165
00:31:53.093 --> 00:31:59.769
Tutaj ta grupa, udało się tylko sfilmować tu dzięki temu, że to jest zdjęcie robione w trakcie wystawy przemysłowej, akurat jesiennej,

166
00:31:59.986 --> 00:32:07.486
czyli być może jest to obszar, gdzie nie wolno się po prostu publicznie gromadzić, możliwe z tego wynika brak tłumów na ulicach, że kamera ich nie chwyta.

167
00:32:12.429 --> 00:32:17.794
Za moment zobaczycie Państwo też, że po raz pierwszy zarejestrowano w ogóle nie przyjemną reakcję na kamerę chyba w historii kina.

168
00:32:23.326 --> 00:32:29.210
Tu jeden z robotników na momencik, o właśnie pokazał "V-sign" i to jest bardzo ciekawe, dlatego, że my to kojarzymy czasami jako "Victory",

169
00:32:29.448 --> 00:32:41.177
gest potem wykonywany przez Winstona Churchilla, ale on pierwotnie ma zupełnie inne znaczenie, to znaczy ten gest wywodzi się aż trudno uwierzyć z wojny stuletniej między Francją, a Anglią,

170
00:32:41.494 --> 00:32:55.246
kiedy Francuzi obcinali palec wskazujący i palec środkowy, tylko po to, żeby nie mogli strzelać z kuszy do żołnierzy i wykonywanie tego gestu przez całe lata oznaczało "mogę do Ciebie strzelić, mogę Cię strzelić",

171
00:32:58.508 --> 00:33:01.067
więc niekoniecznie był to przyjazny gest i tutaj bardzo wyraźnie to widać.

172
00:33:01.675 --> 00:33:09.151
Tak samo jak ta bójka, ona też nie jest inscenizowana, co widać po tym, że kamera nie centruje, nie fokalizuje się na niej.

173
00:33:11.884 --> 00:33:13.516
Ona nie została zainscenizowana pod kamerę.

174
00:33:15.946 --> 00:33:48.138
[film w tle]

175
00:33:48.312 --> 00:33:55.731
Przewaga tych wyjść z fabryki jako tematu, motywu, wynika nie tylko z tego, że on jest fotogeniczne, ruch przed kamerą zawsze jest fotogeniczny,

176
00:33:55.964 --> 00:34:02.473
ale racje ma Farocki, że mamy bardzo niewiele reprezentacji samej pracy, przepraszam, fabryce,

177
00:34:02.652 --> 00:34:08.090
ale to jeszcze to wynikało z kwestii bardzo niskiej światłoczułości materiału, jeszcze wtedy, w okolicach 1900 roku,

178
00:34:08.193 --> 00:34:12.791
więc teraz jakbyśmy mieli dać przykłady pracy, to będzie praca w plenerze.

179
00:34:13.024 --> 00:34:17.663
To są kobiety, które filetują ryby przywiezione przez rybaków.

180
00:34:18.167 --> 00:34:28.461
[film w tle]

181
00:34:28.678 --> 00:34:32.816
Jest to kwestia oświetlenia tutaj gra bardzo dużą rolę w lokalizacji.

182
00:34:37.100 --> 00:34:39.390
[film w tle]

183
00:34:40.212 --> 00:34:57.481
Tu mamy do czynienia z współpracownikiem jednego z kiniarzy, który akurat zamówił u nich, u Kenyona ten film i on za chwilę się też pojawi, będzie udawał scenę targowania się z rybakami, więc jakby mamy do czynienia z takim pomieszaniem tego, co jest fikcją, rzeczywistością,

184
00:34:57.712 --> 00:35:03.281
bo to jest scenka właśnie inscenizowana po to, żeby pojawił się jakiś element quasi, dramaturgiczny w tym filmie.

185
00:35:12.338 --> 00:35:56.510
[film w tle]

186
00:35:56.703 --> 00:36:03.640
Ten kiniarz zresztą, co jest uderzające jest byłym wojskowym, pracował wcześniej w Indiach jako wojskowy i ta jego pewna brutalność wiem, że z tego wynika,

187
00:36:03.818 --> 00:36:06.965
a on cały czas oczyszcza pole przed kamerą, czyli chodzi o to, żeby mieć ten plan ogólny.

188
00:36:08.159 --> 00:36:26.510
[film w tle]

189
00:36:26.651 --> 00:36:38.354
Może ten film opuszczę dlatego, że tu mamy po pierwsze do czynienia z wsiadaniem pasażerów trzeciej klasy na Transatlantyk, a teraz pojawia się moment, chociaż Państwo chcecie zobaczyć, mycia pokładu i prezentacji samej załogi.

190
00:36:38.600 --> 00:37:38.217
[film w tle]

191
00:37:38.583 --> 00:37:51.592
Kiedy skończy się polerowanie pokładu zobaczycie Państwo, co też jest oczywiście zainscenizowane, przejście oficerów, a następnie, nie wiem, pokojówek chyba, dla pasażerów pierwszej klasy.

192
00:37:51.992 --> 00:38:00.127
Ich wejście jest dokładnie tak samo inscenizowane jeśli chodzi o procesję, gdzie muszą ominąć kamerę stojącą centralnie jak jest to w wyjściu właśnie z fabryki, o właśnie.

193
00:38:01.177 --> 00:38:04.422
Nigdy się tak nie zdarzy, żeby cała obsada oficerska przechodziła w tym samym momencie.

194
00:38:04.521 --> 00:38:14.236
[film w tle]

195
00:38:14.400 --> 00:38:16.459
Dzięki temu każdy z nich jakby uzyskuje ten swój ułamek sekundy na ekranie jako jednostka.

196
00:38:17.437 --> 00:38:39.295
[film w tle]

197
00:38:39.516 --> 00:38:41.614
Tak, bo to jest ten akcept pracy, który czasami nam znika, prawda.

198
00:38:41.904 --> 00:39:33.711
[film w tle]

199
00:39:34.150 --> 00:39:44.010
Jak to teraz będę omawiał świetnie znane Państwu przykłady alegorii dotyczących właśnie taśmy produkcyjnej i fordyzmu, czyli przykład z Chaplina i z Langa,

200
00:39:44.271 --> 00:39:54.637
a będę chciał też pokazać jakby maszynizm w wydaniu kołchoźniczym, za chwilę też o Eisensteinie w "Linii generalnej",

201
00:39:55.093 --> 00:40:01.146
która jest jedną z najbardziej powiedziałbym dionizyjsko ekstatycznych scen w kinie Eisensteina,

202
00:40:01.513 --> 00:40:08.583
więc "Metropolis" potem się "Dzisiejsze czasy" i "Linia generalna".

203
00:40:25.820 --> 00:40:33.097
W przypadku filmu Langa to jest o tyle ciekawe, nawet dzisiaj kiedy wracamy do tego bardzo interesującego i intrygującego inscenizacyjnie filmu,

204
00:40:33.548 --> 00:40:47.801
że on znakomicie wyraża taki moment przejściowy powiedziałbym, romantycznego antykapitalizmu, który Lang wyraźnie dzielił Theą von Harwow, ówcześnie swoją żoną,

205
00:40:48.429 --> 00:40:55.898
z którego te jakby rozwidlające się ścieżki mogą prowadzić albo do pewnej wizji socjalistycznej albo też w stronę folkizmu,

206
00:40:56.132 --> 00:41:01.476
znaczy jakby innej wizji organicznego ciała w którym jakby zniesienie alienacji tego ciała, ciała jednostkowego.

207
00:41:01.781 --> 00:41:19.866
Tak się składa, że w przypadku Thei von Harwow to była właśnie droga w stronę, autorki scenariusza, w stronę folkizmu, a następnie nazizmu, więc jakby można bardzo dwuznacznie, ma taki dwuznaczny potencjał ten scenariusz filmowy z którym mamy tu do czynienia.

208
00:41:23.948 --> 00:41:31.145
Więc dwie sceny pokrótce, tylko ja będę się cofał do menu, zaraz zobaczymy, może inaczej, zobaczmy najpierw maszynę Molocha,

209
00:41:31.605 --> 00:41:37.164
gdzie oczywiście istnieje nawiązanie do "Cabirii", bezpośrednie, wizji Fredricksena.

210
00:41:43.748 --> 00:41:47.869
[film w tle]

211
00:41:48.037 --> 00:41:51.641
Tym razem ten złowróżbny aspekt poddania ciała maszynie.

212
00:41:51.820 --> 00:41:57.446
[film w tle]

213
00:41:57.686 --> 00:41:59.057
Z świetną choreografią zresztą.

214
00:41:59.845 --> 00:42:12.870
[film w tle]

215
00:42:13.075 --> 00:42:15.715
Także maszyna jest znaczy się metronomem, która wyznacza ciału ludzkiemu rytm.

216
00:42:15.991 --> 00:42:27.533
[film w tle]

217
00:42:27.751 --> 00:42:29.648
Liga [niezrozumiałe] Gasteva byłaby zachwycona.

218
00:42:29.907 --> 00:45:11.705
[film w tle]

219
00:45:21.428 --> 00:45:22.970
I zmiana szychty oczywiście.

220
00:45:26.454 --> 00:45:43.573
[film w tle]

221
00:45:43.845 --> 00:45:46.225
To też jest wyjście robotników z fabryki, wyjście i wejście.

222
00:45:46.629 --> 00:47:26.295
[film w tle]

223
00:47:40.652 --> 00:47:44.390
Teraz będzie proszę Państwa przykład technofilii, deifikacji maszyny.

224
00:47:44.660 --> 00:48:00.391
Ten generalny zarys fabuły linii generalnej jest bardzo prosty. Mamy do czynienia oczywiście z tworzeniem się kołchozu, z niechęcią do tej idei, pracy kolektywnej i kolektywnej własności.

225
00:48:00.667 --> 00:48:07.307
Tym samym przełamać opór mieszkańców wsi, ma być właśnie centryfuga, czyli maszyna, która wytwarza śmietanę.

226
00:48:07.613 --> 00:48:19.438
Ona pokazać ma w jaki sposób mamy właśnie zaoszczędzić ten trud, w jaki sposób maszyna przenosi obowiązki ludzkiego ciała i ta pięciominutowa sekwencja jej nie pokaże w całości, trochę ją skrócę.

227
00:48:20.034 --> 00:48:26.517
Ona pokazuje, że to przechodzenie z niewiary i szyderstwa wiary, a następnie ekstazę.

228
00:48:26.978 --> 00:48:44.128
Osoba, która chce centryfugi, chce maszyny i chce, że tak powiem właśnie sojuszu z maszyną, która sprawia, że je ciało nie będzie niszczone w procesie pracy, jest Marfa i ona następnie, że tak powiem wykonuje ekstatyczny, bachiczny taniec wokół centryfugi w momencie, kiedy centryfuga zadziała.

229
00:48:44.639 --> 00:48:55.460
Wiecie Państwo, cena jest dwuznaczna, nawet w takim sensie powiedziałbym trochę libidalno-erotycznym aż trudno to pogodzić, powiedziałbym z tym ascetyzmem rewolucyjnym.

230
00:48:56.352 --> 00:49:24.793
[film w tle]

231
00:49:24.938 --> 00:49:24.793
"Stare i nowe".

232
00:49:25.383 --> 00:49:28.399
[śmiechy w tle]

233
00:49:28.839 --> 00:50:12.506
[film w tle]

234
00:50:12.731 --> 00:50:13.811
To jest to wyobrażenie zniesienia pracy.

235
00:50:14.108 --> 00:50:22.563
[film w tle]

236
00:50:22.790 --> 00:50:25.133
Ten suspens...

237
00:50:25.453 --> 00:50:28.000
[śmiechy w tle]

238
00:50:28.237 --> 00:50:37.912
[film w tle]

239
00:50:38.123 --> 00:51:48.275
[śmiechy w tle]

240
00:51:48.513 --> 00:52:56.823
[film w tle]

241
00:52:57.006 --> 00:52:58.098
To jest ten wzrost produkcji.

242
00:52:58.372 --> 00:54:33.666
[film w tle]

243
00:54:33.895 --> 00:54:46.842
Dobrze, tu są trzy sceny właściwie istotne zanim Charlie wróci do fabryki, czyli rzeczywiście to jest sam proces pracy, to jest moment, gdzie jest pokazana w jaki sposób wszelkie nieprzewidziane ruchy, nieprzewidziane zdarzenia,

244
00:54:46.992 --> 00:54:50.872
to, co jest kontyngencją w postaci muchy, która wpada do fabryki.

245
00:54:51.100 --> 00:54:53.957
Jest w stanie zdewaluować cały proces produkcji z jego logiką i racjonalnością.

246
00:54:54.172 --> 00:55:10.518
To jest także proces kontroli nadzoru pokazany też przez telewizję przemysłową, ona wtedy jeszcze nie istniała w 1936 roku w takiej postaci, ale jest to prorocze biorąc pod uwagę obecny proces nadzorowania pracowników przez kamery przemysłowe.

247
00:55:11.775 --> 00:55:23.881
No i to jest wręcz, że tak powiem przekucie tego ruchu, który jest chronometryczny w dosłownym sensie tego słowa w choreografię i widocznie pokazali jak bardzo złudna jest ta utopia, ta o której trochę dzisiaj mówiłem.

248
00:55:24.479 --> 00:56:13.252
[film w tle]

249
00:56:13.479 --> 00:56:15.703
Ten atletyczny operator oczywiście jest przeniesiony z "Metropolis".

250
00:56:26.373 --> 00:56:38.498
Tutaj inaczej już trudno mówić o utopii Thei von Harwow, która w "Metropolis" mówiła o tym, że między pracującymi rękoma, a głową musi potrafić liczyć się serce, tutaj trudno mówić o głowie, w sensie tego menadżera.

251
00:57:00.604 --> 00:57:17.166
Może powiem coś osobistego przy okazji, spotkałem się z dosyć leciwym młodzianinem, który wspominał, że widział ten film w 1936 roku w kinie na Bałutach, w kinie obecnie nieistniejącym przy ulicy Franciszkańskiej i wtedy po raz pierwszy widział telewizję.

252
00:57:17.537 --> 01:01:37.348
[film w tle]

253
01:01:37.633 --> 01:01:38.883
To jest najlepszy obraz opresji jaki znam.

254
01:01:42.716 --> 01:06:28.328
[film w tle]

255
01:06:28.451 --> 01:06:45.204
Przy tym fragmencie przydałby się taki cytat z Waltera Benjamina, który pisał o tym, że film slapstikowy jest rodzajem serum podanego społeczeństwu masowemu po to, żeby móc jakby w zalążku wyleczyć psychozy, jakie wywołuje właśnie, że tak powiem maszynizm,

256
01:06:47.297 --> 01:06:51.429
jakie wywołuje, że tak powiem właśnie dopasowanie ciała, fizjologii ciała do rytmu maszyny.

257
01:06:51.926 --> 01:06:54.352
Wydaję mi się, że to w tym fragmencie świetnie widać.

258
01:06:54.638 --> 01:06:56.994
Jeszcze fragment Wiertowa.

259
01:06:57.380 --> 01:06:59.877
Przepraszam to trochę trwa, żeby je poprzerzucać.

260
01:07:11.205 --> 01:07:20.399
Chyba nie wszystko zdążę pokazać, bo chciałem skończyć z tymi fragmentami związanymi jakby z pokazaniu także tańca jako pracy w "Old jazz",

261
01:07:20.821 --> 01:07:26.146
ale pomyślałem sobie, że może lepszym rozwiązaniem na dzisiaj byłoby pokazanie dwóch dokumentów na które chciałem zachować ostatnie pół godziny.

262
01:07:40.632 --> 01:07:57.391
Więc pokrótce o dwóch filmach Wiertowa, które są trochę mniej znane, to jest "Szósta część świata'' z 1926 roku, czyli trochę wcześniejszy film od Chaplina, bo tamten był z roku właśnie 1936, 10 lat wcześniejszy i "Adinacati", czyli "Jedenasty" z kolei film z roku 1928,

263
01:07:57.671 --> 01:08:08.907
który powstał z okazji jedenastolecia, nierównej rocznicy rewolucji październikowej, pewnie się spóźnił na dziesiątą. dlatego nakręcił "Adinacati', bo były problemy z taśmą filmową.

264
01:08:11.793 --> 01:08:17.221
Jeżeli chodzi o "Szóstą stronę świata" to oczywiście jest to nazwa Związku Sowieckiego jako jednej szóstej globu.

265
01:08:17.754 --> 01:08:27.106
Natomiast cała taka forma takiej dyskursywnej eksplikacji, która się tutaj pokazuje na początku w filmie Wiertowa pojawia,

266
01:08:27.346 --> 01:08:34.657
służy temu, aby pokazać w jaki sposób istnieją dwa rytmy życia i dwie choreografie.

267
01:08:35.268 --> 01:08:48.472
Jedna to jest coś, co jest potępione jako fokstrot i ta druga to jest właśnie ten rytm życia maszynowego po stronie społeczeństwa kapitalistycznego są maszyny, ale nie ma tej utopii, utopii maszynizmu.

268
01:08:48.684 --> 01:09:10.853
[film w tle]

269
01:09:11.062 --> 01:09:15.698
Zespół Rodczenki robił tablice tego filmu, co myślę też dodaje temu uroku.

270
01:09:15.941 --> 01:09:51.764
[film w tle]

271
01:09:51.902 --> 01:10:00.903
I to co jest niesłychanie podkreślane to jest taki emfatyczny moment kamery, która patrzy, wciąż podkreślając: "ja Cię widzę, widzę Ciebie i Ciebie, widzę Was"

272
01:10:01.103 --> 01:11:38.540
[film w tle]

273
01:11:38.714 --> 01:11:41.846
Właśnie całe 30 minut tego filmu zbudowane na pozycji właśnie rytmu maszyn i rytmu foxtrota.

274
01:11:44.154 --> 01:12:37.959
[film w tle]

275
01:12:38.242 --> 01:12:48.990
I kolejny zauważymy później zderzając ze sobą te formy życia w czasie wolnym, formy rozrywki z niewolnictwem bezpośrednio, odwrotnie niż w pracy.

276
01:12:49.205 --> 01:13:20.975
[film w tle]

277
01:13:21.266 --> 01:13:24.500
Część z tych ujęć rzeczywiście są to ujęcia przyjęte montażowo z innych filmów.

278
01:13:24.792 --> 01:13:32.308
Sam Bier to wielokrotnie pisał zresztą z Kuleszow, że jest problem jest tak mało maszyn w Związku Sowieckim, że pewne ujęcia muszą pochodzić jakby z zewnątrz.

279
01:13:32.458 --> 01:13:38.748
Część są to zdjęcia z kronik z Zagłębia Ruhry na przykład część jest z Doniecka.

280
01:13:39.119 --> 01:13:41.421
Jest to wytworzona montażowo pewna przestrzeń...

281
01:13:47.467 --> 01:13:49.542
Są tam ujęcia z Zagłębia Ruhry.

282
01:13:49.814 --> 01:13:57.170
[film w tle]

283
01:13:57.400 --> 01:14:02.522
Kuleszow wprost o tym pisał, że amerykanizm w Rosji jest bardzo trudny z braku maszyn, telefonów i samochodów i on nie może tego pokazać.

284
01:14:02.805 --> 01:14:37.716
[film w tle]

285
01:14:37.942 --> 01:14:40.699
Ten wątek pracy wywłaszczony oczywiście, taki bardzo już klasycznie marksistowski.

286
01:14:45.057 --> 01:14:47.910
To jest z 1926 roku, "Szósta strona świata"

287
01:14:48.157 --> 01:15:12.078
[film w tle]

288
01:15:12.236 --> 01:15:13.554
To jest Baku oczywiście.

289
01:15:15.867 --> 01:15:28.818
[film w tle]

290
01:15:29.364 --> 01:15:31.552
Tu ponownie pojawia się tym razem wątek tych sowieckich maszyn.

291
01:15:31.929 --> 01:15:47.005
[film w tle]

292
01:15:50.535 --> 01:16:05.071
I ta z kolei druga część filmu, trochę podobnie jak w "Adinacatie" pokazuje prawie cały proces produkcji zdobywania dóbr, które będą z kolei wymieniane w handlu zagranicznym, bezdewizowym na maszyny, których Rosja potrzebuje, żeby produkować i utopię uwolni od pracy.

293
01:16:07.914 --> 01:16:10.376
Czyli jest to tak ciężka praca, po to, żeby nabyć maszynę.

294
01:16:15.295 --> 01:16:19.172
[film w tle]

295
01:16:19.445 --> 01:16:21.557
To zboże pakowane jest właśnie na sprzedaż w okresie ulew.

296
01:16:21.808 --> 01:16:32.169
[film w tle]

297
01:16:32.404 --> 01:16:43.269
I to jest taki paradoks, bo w tym dyskursie Wiertowa nie zapominając o maszynowym charakterze mechanicznego oka kamery, które widzi, jakby całkuje świat i objaśnia ten świat.

298
01:16:44.398 --> 01:16:47.454
Mamy do czynienia z tym, że maszyna jest jednocześnie środkiem i celem.

299
01:16:47.668 --> 01:18:34.347
[film w tle]

300
01:18:34.619 --> 01:18:48.263
Znaczy oczywiście jeśli chodzi o Wiertowa to jest bardziej konsekwentny w tej apologii maszynizmu Gasteva niż na przykład będzie tu Eisensteina, więc ja myślę, że warto o tym pamiętać, nie zaczynając właśnie od człowieka z kamerą, ale od tych filmów właśnie z połowy lat 20-tych.

301
01:18:53.082 --> 01:19:00.538
I teraz tak, miałem jeszcze kilka rzeczy do pokazania, a między innymi właśnie "Old jazz", gdzie chciałem pokazać tą scenę treningu, który wiąże się z zużywaniem ciała,

302
01:19:00.930 --> 01:19:10.557
ale trochę już nie mamy na to czasu, bo chciałem Państwu pokazać, bardzo mi zależało na dwóch dokumentach 16-minutowych, jeden z nich zresztą pokazuje pracę,

303
01:19:10.706 --> 01:19:13.871
która odbywała się dokładnie w tym budynku czy też tych budynkach.

304
01:19:13.970 --> 01:19:23.395
Tutaj są to, mianowicie dokumenty Krystyny Gryczełowskiej, bo myślę, że na "Robotnice" Kamieńskiej już po prostu nie starczy czasu.

305
01:19:23.672 --> 01:19:36.023
Ważne, żeby trochę inaczej spuentować, ponieważ one pokazują, te filmy pokazują kres utopii pracy w systemie socjalistycznym.

306
01:19:36.272 --> 01:19:53.130
Pokazuje też, że to się jakby rozpada znacznie wcześniej, że nam się po prostu wydaje i to, co artykułem bohaterki Gryczełowskiej, to jest naprawdę uderzająca świadomość tego, że one zużywają siebie wyłącznie na podtrzymanie życia i nic z tego nie zostaje i to jest niesłychanie silne,

307
01:19:53.412 --> 01:20:06.368
bo wracamy do takiego punktu wyjścia, do tego momentu, gdzie Arendt właśnie wydobywa ten wątek z Marska i pokazuje szczególny paradoks pracy, która tylko uszczelnia z zewnątrz, jakby skutkuje czymś innym.

308
01:20:16.258 --> 01:20:21.883
Czyli to są dwa filmy, jeden rozgrywa się w Warszawie, to zacznę od niego, dlatego, że on jest bardzo ciekawy antropologicznie.

309
01:20:22.205 --> 01:20:32.604
Pokazuje 24 godziny z życia kobiety, której praca poddała takiej rodzaju reżimowi, że pory dnia i nocy zostają u niej odwrócone z powodu tego, że ona musi pracować w nocną zmianę.

310
01:20:33.055 --> 01:20:39.673
Jest pokazany tryb kobiety pracującej na nocnej zmianie, jak wygląda jej całe życie nie tylko praca w fabryce i chciałem pokazać "Nasze znajome z Łodzi".

311
01:20:41.926 --> 01:20:56.391
Pierwsze z 1967 roku, drugie z 1971, uważam, że to są znakomite filmy, też w sensie takim ich potencjału krytycznego i to jest jednak uderzające, że trochę zapomniane, niestety i też to ważne wydaję mi się jest to film zrobiony przez kobiety,

312
01:20:57.064 --> 01:21:01.055
które jakby rozumieją ten szczególny biopolityczny wymiar właśnie pracy kobiet poza fabryką.

313
01:21:01.400 --> 01:21:13.789
[film w tle]

314
01:21:13.978 --> 01:21:17.326
Nasza bohaterka budzi się w momencie, kiedy jest zerwany film nocny, kryminalny.

315
01:21:17.924 --> 01:26:29.271
[film w tle]

316
01:26:29.510 --> 01:26:32.178
Ona pokazuje życie jednej kobiety, 24 godziny po prostu.

317
01:26:32.357 --> 01:31:12.758
[film w tle]

318
01:31:12.957 --> 01:31:25.344
Z czterech tych filmów pojawia się taki wątek, że te kobiety, bo to było tysiące takich kobiet, znaczy się setki tysięcy, że one nie chciały, aby dzieci szły, ich córki, do tych szkół przyzakładowych, żeby one już tej formy życia...

319
01:31:25.590 --> 01:31:29.219
To się powtarza w czterech samych filmach obu autorek.

320
01:31:29.523 --> 01:31:46.754
[film w tle]

321
01:31:46.822 --> 01:31:50.571
Z kolei w takim filmie "Dzień za dniem" Kamieńskiej, którego już Państwu nie pokażę.

322
01:31:51.227 --> 01:32:04.456
Tam mamy do czynienia z dwoma kobietami, które 34 lata pracują przy rozładunku cegieł, całe życie, mają zdeformowane właściwie kompletnie ciała tego i jedna z nich mówi: "nigdy się niczego nie dorobiłam, tyle tylko, żeby było na jedzenie",

323
01:32:04.698 --> 01:32:09.251
czyli dokładnie powtarza tą tezę właśnie o tym, że ta praca służy wyłącznie tylko do produkowania życia i niczemu kompletnie więcej.

324
01:32:09.426 --> 01:34:50.402
[film w tle]

325
01:34:50.427 --> 01:34:54.655
Ta żona pracuje właściwie cały czas, jak widzicie i to jest jakby coś, co nie zawsze sobie uświadamiamy,

326
01:34:54.870 --> 01:35:03.262
bo to jest taka teza, którą [niezrozumiałe] na przykład stawia w kontekście niematerialnej pracy w kapitalizmie w "Twenty for seven" w ostatniej książce na przykład "Jak dalej",

327
01:35:03.486 --> 01:35:04.989
a to jest dokładnie także tutaj.

328
01:35:05.117 --> 01:35:08.110
Wydaję mi się, że my po prostu czasami zbyt ostro rozróżniamy pewne sfery.

329
01:35:08.315 --> 01:35:28.507
[film w tle]

330
01:35:28.590 --> 01:35:30.761
On jest bardzo prosty, lakoniczny, ale po prostu pokazuje wszystko.

331
01:35:30.961 --> 01:35:39.603
To jest jakby jedna doba życia tej kobiety, takich kobiet w samej Łodzi było kilkaset tysięcy właściwie 250-300 tysięcy kobiet, które pracowały na nocną zmianę.

332
01:35:40.643 --> 01:35:49.930
Pokażę Państwu teraz jeszcze te filmy "Nasze znajome z Łodzi", gdzie on jest tak skonstruowany, że praktycznie z trzema kobietami pracującymi w zakładach Marchlewskiego, dokładnie tutaj,

333
01:35:50.137 --> 01:35:53.642
gdzie teraz jesteśmy, gdzie były zakłady Marchlewskiego.

334
01:35:53.839 --> 01:36:05.476
I one mają chyba tak 20, 30, 40 parę lat, czyli jakby chodzi też o to, że w pewnym sensie widzimy jakby formę życia tej pierwszej kobiety w tej trzeciej kobiecie.

335
01:36:06.211 --> 01:36:10.079
Jest taka konstrukcja, która zabiera nadzieję, odbiera nadzieję troszeczkę.

336
01:36:10.270 --> 01:52:04.147
[film w tle]

337
01:52:05.224 --> 01:52:06.951
To są właśnie trzy włókniarki z Zakładu Marchlewskiego.

338
01:52:07.174 --> 01:52:15.259
Jedna z nich pracowała w tkalni, nie w tkalni, znaczy w dokładnie tym budynku, gdzie byliśmy, chyba ta pierwsza jak widzieliście.

339
01:52:15.474 --> 01:52:19.918
Mógłbym tych filmów pokazać więcej, oczywiście jest nie sposób, jeżeli byśmy obejrzeli "Robotnice" Kamińskiej.

340
01:52:20.108 --> 01:52:25.684
To jest film z 1981 roku, nie jest lepiej, jest gorzej, prawda?

341
01:52:25.952 --> 01:52:33.519
Potem jest jej film właśnie "Dzień za dniem" z 1988 roku, właśnie o tych kobietach przeładowywujące cegły i właściwe widać jak ten system się rozpada.

342
01:52:34.054 --> 01:52:40.581
Rozpada się w tym sensie, że i to, co było Utopią racjonalnej organizacji pracy i powiedziałbym owego maszynizmu.

343
01:52:41.066 --> 01:52:53.734
Wszystko tak naprawdę pozostawia tylko i wyłącznie taki destrukcyjny stempel na ciele człowieka i to jest jedyna konkluzja wszystkich tych kobiet i porażająca jest jakby ten rodzaj wiedzy antropologicznej, jaki one zebrały w tych swoich filmach.

344
01:52:53.996 --> 01:53:00.429
Zbierały je właściwe od lat 50-tych do lat 80-tych i właśnie widać, że nic z tym nie uczyniono, nic się nie zmieniło.

345
01:53:00.738 --> 01:53:12.772
Tam są kobiety narzekające w fabryce włókienniczej, lnianej w Krośnie z kolei na to, że nie są w stanie utrzymać fartuchów, że nie są w stanie oddychać w maskach.

346
01:53:13.068 --> 01:53:25.210
Tam jest potworna pylica i wreszcie, że buty, które nasiąkają wodą, ponieważ maszyny są cały czas skrapiane, ważą po 2 kg i one po prostu... one się fizycznie... te kobiety mają świadomość tego, że one się kończą mając 40-tkę,

347
01:53:25.414 --> 01:53:34.798
że one nie są w stanie dobiec 50-tki w kondycji, która pozwala im normalnie funkcjonować, więc to praca, która zużywa je same i z których jakby nie ma żadnej,

348
01:53:35.067 --> 01:53:47.159
nie, że wersji dodatkowej dla nich oczywiście, ale też jakby nie ma nic poza tym właściwie i jak mówię dla mnie bardziej porażające było zdanie jednej z tych dwóch kobiet ładujących cegły na samochód,

349
01:53:47.393 --> 01:53:49.173
która powiedziała, że "właściwie się niczego nie dorobiłam."

350
01:53:49.899 --> 01:54:00.299
"Nieraz miałam jechać na wycieczkę do Warszawy, ale autokar się popsuł, kierownik powiedział, że przyszedł pracować, a nie rozrywki mieć w głowie i część nigdy nie wyjechała z tych Gliwic czy skądś".

351
01:54:00.540 --> 01:54:12.068
Po prostu dźwigała te cegły od rana do wieczora i "właściwie nigdy niczego nie dorobiłam się tyle, co na jedzenie" i to błędne koło tej nagiej pracy w rozumie Arendt dokładnie tu jest pokazane.

352
01:54:12.319 --> 01:54:21.946
Tak sam jak na przykładzie Krystyny i doby z życia, tych kobiet pracujących na nocną zmianę, pojawia się to, co jak mówię teraz jest wielkim hitem teoretycznym,

353
01:54:22.197 --> 01:54:32.028
ponieważ [niezrozumiałe] to napisał, tak, jest "Twenty for seven" i książka jak mówi o tym, że system kapitalistyczny jakby odbiera nam organiczny rytm pozwalający na spanie, nie pozwala spać.

354
01:54:32.320 --> 01:54:36.963
To też już jest w tym filmie, czterdzieści lat wcześniej i bynajmniej nie w kapitalizmie.

355
01:54:37.153 --> 01:54:45.317
Wydaję mi się, że z związku z czym ta nomenklatura, coś, co jest kapitalistyczne bądź socjalistyczne jest też powiedziałbym mocno naciągana pod tymi względami.

356
01:54:45.526 --> 01:54:55.680
Jeżeli analizujemy to na poziomie antropologicznym tej nagości pracy, która jakby reprodukuje tylko i wyłącznie w owo nagie życie i nic poza tym właściwie nie zostaje.

357
01:54:55.986 --> 01:54:59.321
Miało być to proszę Państwa zakończenie ironiczne troszeczkę.

358
01:54:59.639 --> 01:55:14.171
Chciałem Państwu pokazać jedyny musical, który mówi o strajku w fabryce, czyli "Pajama Game", bo kiedyś wyobrażałem sobie, że strajk Stoczni Gdańskiej może być powinien być sfilmowany w postaci musicalu i może to by nas uwolniło od martyrologii narodowej.

359
01:55:14.357 --> 01:55:17.217
Wyobrażałem sobie taki film jak z Doris Day właśnie.

360
01:55:17.417 --> 01:55:23.280
Tańczący Wałęsa i Anna Walentynowicz tak powiem, która właśnie robi to w rytmie foxtrota chociażby.

361
01:55:23.978 --> 01:55:33.751
Takie utopijny połączenie w duchu schillerowskim, ale uznałem, że chyba bardziej uczciwe będzie pokazanie Państwu tych dokumentów, które są chyba trochę niedocenione niesłusznie.

362
01:55:34.855 --> 01:55:37.615
Zwłaszcza w tym miejscu, gdzie się działa akcja tego ostatniego filmu.

363
01:55:38.174 --> 01:55:38.873
Dziękuję bardzo.

364
01:55:40.495 --> 01:55:44.413
[oklaski]

365
01:55:45.010 --> 01:55:46.880
Dziękujemy bardzo za ten fascynujący wykład.

366
01:55:47.244 --> 01:55:55.522
No niestety nie starczy nam czasu na sformalizowane pytania i odpowiedzi, więc zapraszamy na mniej sformalizowane.