Zygmunt Krauze, Teresa Kelm, Henryk Morel

Kompozycja przestrzenno-muzyczna

Udostępnij:
Datowanie: 1968
Technika: zapis dźwiękowy, instalacja dźwiękowa
Materiały: papier, płyta DVD
Sposób nabycia:zakup (dotacja MKiDN)
Data nabycia: 07.08.2013
Numer inwentarzowy: MS/SN/R/581/1-7

Opis dzieła

Rekonstrukcja instalacji dźwiękowej, zaprezentowanej pierwotnie w Galerii Współczesnej w Warszawie. Utwór stanowi kontynuację eksperymentów rzeźbiarza Henryka Morela i kompozytora Zygmunta Krauzego, zapoczątkowanych w 1966 roku w ramach wspólnego projektu z Cezarym Szubartowskim i Grzegorzem Kowalskim, zatytułowanego 5x. Do współpracy przy projekcie z 1968 roku Morel i Krauze zaprosili również architektkę Teresę Kelm. Projekt został zrealizowany dopiero po śmierci Morela, co oznaczało rezygnację z pierwotnie zaplanowanych elementów rzeźbiarskich.

Instalacja dźwiękowa składała się z sześciu kabin wyposażonych w źródła dźwięku i światła. Wolnostojące dźwiękochłonne ściany pozwalały na mieszanie ścieżek dźwiękowych w oddzielnych pomieszczeniach. Odwiedzający mogli kontrolować docierające do nich dźwięki i swobodnie poruszając się pomiędzy przestrzeniami, budować własną wersję kompozycji przy użyciu narzędzi stworzonych przez artystów. Utwór miał być sposobem na zakwestionowanie tradycyjnie biernej czynności słuchania muzyki w sali koncertowej, a tym samym na przekazanie kontroli nad audiosferą słuchaczowi. Inspiracją do powstania utworu był również model pracy z muzyką taśmową, gdzie dźwięk można porządkować w nakładających się warstwach.

Przyznając publiczności swobodę tworzenia własnej audiosfery, artyści ujawniają inspiracje płynące z praktyki przetwarzania muzyki na taśmie magnetycznej. Modułowy charakter kompozycji ułatwia rozdzielanie i miksowanie ścieżek, imitując zasady działania narzędzi do nagrywania i miksowania. Artyści opisali swoje zamiary następująco: „Utwór składa się z kilku różnych warstw dźwiękowych, z których każda emitowana jest przez osobny głośnik umieszczony w odizolowanej akustycznie kabinie. Warstwy te brzmią jednocześnie. Słuchacz, przechodząc przez układ kabin, łączy poszczególne warstwy dźwiękowe w całość. Ciąg muzycznych zmian utworu nie przesuwa się więc w czasie przed biernie siedzącym słuchaczem, jak to jest na sali koncertowej. Słuchacz może w dowolny sposób kształtować przebieg utworu w zależności od obranej przez siebie trasy oraz czasu przebywania w zaprojektowanej przestrzeni.”


Tytuł pracy wyraźnie nawiązuje do Katarzyny Kobro i jej Kompozycji przestrzennych. Kompozycja wynikała z inspiracji pismami Kobro. Artystka opowiadała się za rzeźbiarskimi strukturami otwartymi na sekwencyjne oglądanie, które miały być modelami przekształcania rytmów życia codziennego. Krauze zaadoptował teorię Unizmu (autorstwa Strzemińskiego) do swoich utworów, co pozwoliło mu rozwinąć formę opartą na modułach, które zawierają wszystkie informacje, które zostaną wdrożone tylko podczas przebiegu utworu. Temporalny aspekt dzieł Kobro zainspirował Krauze i Kelm do wprowadzenia podobnego elementu poprzez muzykę i otwartą strukturę, która pozwala widzom manipulować końcowym efektem. Oczywiście strategia ta przywodzi na myśl manifesty GRAV i Le Parca. Można przywołać fragmenty z pism tych artystów, gdzie wyraźnie opisywane jest podobne doświadczenie: „Wspierana przez nas tendencja dąży do otwarcia dzieła i zmiany relacji widz-praca. Apeluje do widza, aby odegrał bardziej aktywną rolę... Ostatecznym celem naszej pracy jest uwolnienie ludzi od ich zależności - bierności - i od ich zwykle indywidualnych zajęć rekreacyjnych oraz zaangażowanie ich w aktywność, która wyzwoli ich pozytywne cechy w środowisku komunikacji i interakcji.” Jednak Krauze twierdzi, że był to pomysł niezależny od odkryć francuskich artystów, oparty na opracowaniu metody już obecnej w 5x, ale przybliżającej ją do teorii Kobro i czystości środków. Stąd Kompozycja Przestrzenno-Muzyczna, nawet zbliżona do kinetycznych i op-artowych „labiryntów”, reprezentuje raczej czystą i niezapośredniczoną tendencję do reinterpretacji i ponownego odkrywania kluczowych momentów polskiej awangardy.

Daniel Muzyczuk

Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Projekt pn. Cyfrowe udostępnienie zasobów Muzeum Sztuki w Łodzi współfinansowany jest w ramach Działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury, oś priorytetowa II E-administracja i otwarty rząd Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania: 679 359,96 PLN 
Wystawy

Polish Radio Experimental Studio

Bibliografia

Crowley David, Muzyczuk Daniel, Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957-1984, Łódź : Muzeum Sztuki w Łodzi, 2012, s. 146-152.,Teresa Kelm, Zygmunt krauze, Henryk Morel / Kompozycja przestrzenno-muzyczna, Warsz

Zygmunt Krauze
Zygmunt Krauze

Zygmunt Krauze jest kompozytorem i pianistą. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie grę na fortepianie w klasie Marii Wiłkomirskiej i kompozycję u Kazimierza Sikorskiego. W 1967 roku założył w Warszawie zespół Warsztat Muzyczny, specjalizujący się w wykonawstwie najnowszej muzyki, którym kierował przez 25 lat. Specjalnie dla Warsztatu Muzycznego powstało ponad 100 utworów, napisanych przez wybitnych kompozytorów z całego świata, m.in. L. Andriessena, M. Feldmana, M. Nymana, P. Nørgårda, M. Kagela, H. M. Góreckiego, W. Kilara, K. Serockiego i W. Szalonka. Zygmunt Krauze jest twórcą pionierskich instalacji muzyczno-przestrzennych,...

Teresa Kelm

Teresa Kelm w 1968 roku ukończyła Wydział Architektury Wnętrz na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W latach 1971–1972 pracowała jako asystent projektanta w Cleveland w USA w biurze Flynn, Dalton, Van Dijk. Od 1972 do 1979 roku była zatrudniona jako asystent na ASP w Warszawie. W okresie od 1983 do 1986 roku wykładała na L’Université des Sciences et de la Technologie d’Oran (USTO) w Algierii. W 1989 roku została zatrudniona jako adiunkt w Zakładzie Architektury i Sztuki Współczesnej, którym kierowała w latach 2008–2012. W 2008 roku uzyskała stanowisko profesora nadzwyczajnego. Obecnie związana jest z Zakładem Dziedzictwa Architektonicznego...

Henryk Morel

Henryk Morel studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie obronił dyplom w 1963 roku. Po studiach pozostał jako pedagog na macierzystej uczelni. Był rzeźbiarzem, a raczej twórcą form przestrzennych, pracował bowiem w nietypowym materiale, łącząc ze sobą metal, glinę (formy ceramiczne) i materiały przetworzone, jak guma. Różnorodność materiałów sprawiała, że efektem były prace abstrakcyjne, zawierające w sobie elementy konstrukcyjne, geometryczne i biologiczne. Zwłaszcza połączenie napompowanych powietrzem gumowych elementów wciśniętych w żelazne „opakowania” daje wrażenie presji wywieranej przez mechaniczną formę...

Zobacz także
Powiązane obiekty