Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku

Gdzieś z góry patrzy na widza oko skupionego na grze muzyka, może kompozytora „rozstrojonego” mozolnym układaniem nut na pięciolinii? Obok klucza piętrzą się rulony partytur i skrawki kolorów, które wyglądają jak niedokończone pomysły, dopiero co rozpoczęte melodie. Najbardziej charakterystycznym elementem obrazu są falujące linie. Są one wplątane w szarości, odmiany niebieskiego i zielonego. I to oko, które wyłania się spośród linii i mruga czerwoną źrenicą z górnej części obrazu. Motyw ten występuje też w innych pracach artysty, np. w „Martwej naturze" z roku 1921. Zjawia się niespodziewanie, bo skąd w martwej naturze oko. Występuje też w tytule debiutanckiego tomiku poezji Tytusa Czyżewskiego – „Zielone oko. Poezje formistyczne, elektryczne wizje", jak i w wierszach. Nad czym czuwa to oko? Kogo obserwuje? Komu się przygląda? Krytycy pisali o nim: „ostre, wyraziste, uważne i trochę demoniczne” – oko czuwające nad wielbicielami poukładanych obok siebie dźwięków: muzykami i melomanami.

Maciej Cholewiński (Cytat za: „Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm", red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012, s. 170).

Opis dzieła:

●    to obraz olejny, namalowany na tekturze
●    na obrazie są ważne elementy zapisu muzycznego:
-    klucz wiolinowy,
-    nuty,
-    pięciolinia → pięć linii poziomych, na których zapisuje się nuty;
-    partytura → zapisane dźwięki na kartkach → dyrygent ma przed sobą partyturę, kiedy kieruje orkiestrą;
●    artysta umieścił klucz wiolinowy w niewłaściwym miejscu na pięciolinii; klucz wiolinowy jakby wyskakiwał z pięciolinii;
●    pięciolinia faluje, jakby tańczyła;
●    namalowane rulony to pewnie partytura; rulony umieszczone są po skosie, do góry →jakby partytura ciągnęła muzykę do góry
●    skręcone zakończenia rulonów to nuty, które uciekają z pięciolinii.
●    obok rulonów namalowane jest czerwone oko; nie wiadomo, czyje to oko; może to oko tego, który stworzył muzykę;
●    wszystko namalowane jest na tle niebiesko-białych chmur;
●    po lewej stronie obrazu jest czerwony kształt; może to jakaś budowla; u dołu namalowane są zielone pagórki;

●    na dole obrazu jest podpis → sygnatura artysty.

Autorka skryptu: Małgorzata Wiktorko

Opis dedykowany osobom słabo słyszącym i niesłyszącym

Obraz Tytusa Czyżewskiego przedstawia klucz wiolinowy i fragment pięciolinii, na którym jednak nie pojawił się zapis nutowy. Po prawej stronie kompozycji znajdują się rulony partytur, być może niedokończone kompozycje muzyczne. Dominują falujące linie, kolory w odcieniach szarości, niebieskiego i morskich zieleni. W górnej części obrazu artysta namalował czerwone oko. To nawiązanie do surrealizmu i atmosfery dziwności. Oko przygląda się dźwiękom, które mają powstać, czuwa nad nimi. Może również symbolizować autorefleksję nad własną twórczością. Motyw ten często pojawiał się nie tylko w jego pracach plastycznych, ale również w twórczości literackiej. Swój pierwszy tomik poezji zatytułował Zielone oko. Poezje formistyczne, elektryczne wizje. (Tytus Czyżewski pisał poezję. Książka, w której znajdują się wiersze nazywa się tomik. Artysta swoją pierwszą książkę z poezją zatytułował  Zielone oko. Poezje formistyczne, elektryczne wizje.) Tytus Czyżewski w swoich pracach pokazywał wycinki rzeczywistości. Wszystkie elementy obrazu zostały namalowane płaską plamą barwną, dzięki czemu stają się jakby zwięzłym znakiem plastycznym. Częstym tematem jego kompozycji są elementy ze świata muzycznego: fragmenty instrumentów, pięciolinie, papier do nut, motywy taneczne.

Tytus Czyżewski był malarzem, grafikiem, poetą. Ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych. Na jego twórczość ogromny wpływ miała sztuka Paula Cezanne’a oraz kubizm. W 1917 roku wstąpił do grupy Ekspresjonistów Polskich, która od 1919 roku zmieniła nazwę na Formiści. Razem z Leonem Chwistkiem i Karolem Winklerem redagował czasopismo „Formiści”. (Grupa artystyczna Ekspresjoniści Polscy zmienili swoją nazwę na Formiści w 1919 roku. Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Karol Winkler pisali czasopismo/gazetę pod tytułem „Formiści”.)  Wiele podróżował. W swojej twórczości zarówno literackiej jak i malarskiej inspirował się awangardowymi prądami, które powstawały na początku XX w. Chętnie nawiązywał do motywów folklorystycznych. (Tytus Czyżewski dużo podróżował. Na początku XX wieku w literaturze i sztuce powstały nowe prądy artystyczne na przykład: surrealizm, futuryzm. Tytus Czyżewski używał w swojej literaturze i sztuce różnych symboli, znaków, które pokazywały, że zna te nurty artystyczne. Artysta używał w swoich pracach znaków związanych z folklorem czyli z życiem na wsi, z kulturą wsi i z ludźmi, którzy tam żyją.) W jego pracach widoczne są elementy charakterystyczne dla ekspresjonizmu, surrealizmu czy futuryzmu.
Artysta zmarł w Krakowie w 1945 roku, po upadku Powstania Warszawskiego.

Autorka skryptu: Maja Pawlikowska